Сұхбат • 28 Ақпан, 2024

Изабель АЛЕНДЕ, жазушы: Кітаптарым 77 миллион данамен сатылды

164 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Ол бала жасында оңашалықты қалап, Шекспирдің кітапта­рын оқып өсіпті. Өмірдің сан қатпарлы сырына, ғажайып әлемнің өзгеше құбылыстарына ерте қызыққан ол кейін өсе келе магиялық реализм стилінде қалам тербейтін үлкен жазушы болды. Чилидің әдебиеттегі Шолпан жұлдызы атанған Изабель Аленде бір ғана «Рухтар үйі» атты романымен әлемге танылды. Романнан саяси ас­тар іздеген оның туған елі аталған шығарманы басып шығаруға тыйым салды, тіпті сол тұста өзге испан тілді елдер­ де Изабель Аленденің есімінен ат-тонын ала қашты. Бұл күн­дері Калифорнияда тұрып жатқан оған сұхбат алу ойымыз бар екенін айтып хабарласқанымызда, тұңғыш рет қазақ журналисіне сұхбат беріп отырғанын айтып, келісім берді.

Изабель АЛЕНДЕ, жазушы: Кітаптарым 77 миллион данамен сатылды

– Қазақ оқырмандары Пабло Неруданы жақсы бі­леді, оның өз халқының әде­биетіне, әлемдік руха­ният­қа сіңірген еңбегі орасан екені шындық. Сіз де Чи­ли топырағында өскенсіз. Қазір Аме­рикада өмір сүргеніңіз­бен, балалық, жас­тық ша­ғыңыз Чили елін­де өтті, Не­ру­даның шығар­ма­лары сізге қалай әсер етті?

– Пабло Неруданың поэзия­сы менімен өмір бойы бірге. Мен мәңгілік шетелдікпін, өмі­­рім­нің көп бөлігін шетелде өткіздім. Неруданың поэ­зиясы мені туған халқыммен, атамекеніммен, ондағы ақеділ жұртыммен, өз тамырыммен байланыстырады, маған Чили сұлулығын сезіндіреді. Ал осыдан кейін оның жаныңды өзгеше ғажайыпқа бөлейтін жырлары қалай әсер етпей тұра алсын! Бірақ сенің бұл сұрағыңа менен гөрі әдеби сыншы немесе әдебиет мамандығының профессоры жақсы жауап бере алар ма еді деп ойлаймын.

– Сіздің кітаптарыңыз көп­теген тілге аударылып, 50 миллионнан астам данамен сатылды. Бұл – жазушы үшін үлкен бақыт. Мұндай жетістікке жету үшін талант пен еңбектен басқа не керек?

– Соңғы есеп бойынша менің кітаптарым 77 миллионнан астам данамен сатылды. Бұл көрсеткішке өзім де сене алмаймын. Бірақ бұл – шындық. Жазушылық жолда кереметтей жолым болды деп ойлаймын. Мен сияқты өз ісіне ұқыпты, таланты асқан жазушылар өте көп, бірақ олардың бәрінің бірдей жолы бола бермеді.

– Романдарыңызда миф пен жеке тәжірибені қалай үйлестіре алдыңыз?

– Бұл шынымен ойланатын сұрақ екен. Егер сөзіме сенсеңіз, мен мына әлемді жұмбақ жер деп есептеймін. Біз түсіндіре алмайтын немесе басқара алмайтын көптеген құбылыс бар екені анық. Тым қатты ырымшыл да емеспін, бірақ жұмбақ болып көрінетін дүниелерге қызығамын. Сол үшін бұл үрдіс менің өміріме, жақсы шығармалар жазуыма өзгеше мүмкіндік берді.

– Алғашқы романыңызды өз еліңізде басуға тыйым са­лын­ғанын естідік, мұның се­бе­бі неде? Саяси астары бар ма?

– Саяси себептермен 80-жыл­­­­дардың басын­да Чилиде «Рух­тар үйі» ат­ты кітабыма ты­йым салын­ды. Әскери диктатура өнер­дің, әдебиеттің және журналис­тиканың барлық түр­лерін цен­зураға айналдырды. Сондықтан менің кітабым тыйым салынған көптеген кі­тап­тың бірі болды десем болады.  Бір қызығы, қазір АҚШ-та бұл романға Солтүстік Каро­линада, басқа оңтүстік штаттарда да тыйым салынған. Неге екенін біле алмадым. Бір жақсысы, тыйым салынған кітапты оқырман іздеп жүріп оқығысы келеді.

– Шығармаларыңыздағы кейіпкерлер – негізінен әйел­дер. Сол кейіпкерлер арқылы қоғамның бет-бейне­сін аш­қыңыз келді ме, әлде өзіңіз әйел жазушы болған соң, әйел­дер тағдырын шығар­ма­шы­лы­ғыңызға арқау еттіңіз бе?

– Мен рухы қайсар, төзім­ді әйелдер туралы жазамын. Өйткені олар менің айналам­да жүреді. Олар туралы оқи­ға құрастыруымның еш қаже­ті жоқ. Маған тек оларды ба­қылап, тыңдау ғана жеткілікті. Мен құрған қордың мақсаты – тәуекелге бел буған әйелдер мен қыздарға кө­мек­тесу. Біз бір­неше елде жұ­мыс істейміз. Осы арқылы  ерекше әйелдердің сан алуан әлемін таныдым. Олар­дың кей­біреуі өмірден түңілді, бәрінен, әсіресе балаларынан айы­рылды. Бірақ олар қайтадан аяғынан тік тұрып, өзгеше күш-қуат, жанашырлық һәм қуа­ныш­пен өмір сүре алатын күйге жетті. Қазір олардың іс-әре­кет­тері мені шабыттандырады, мүм­кіндігінше олар туралы айта да, жаза да бергім келеді.

– Қаламгердің қоғам ал­дын­дағы міндеті қандай деп ойлайсыз?

– Көркем шығарма жазушыларды өзара байланыстырады, кейде олардың жүрегіне сәуле де шаша алады. Бір сөзбен айт­­қанда, жазушы қоғамға әсер етуі мүмкін. Мен, мыса­лы, бірнеше аболиционист топ­­­тың жұмысынан гөрі құл­­дық­қа қарсы әрекет еткен «Том ағайдың лашығы» романы туралы жиі ойланамын. Көр­кем шығарма өзге­лерге шы­найы әсер етуі үшін ол сөзсіз шындыққа негізде­луі керек. Әлемдегі миллион­даған бос­қындар туралы есті­ген­де, бұл құбылыстың нені білді­ретінін елестете де алмаймыз. Бұл жай ғана санақ па? Бірақ бір босқынның оқиғасы баяндалатын романды оқығанымызда, оның атын біліп, жүзін елестете алатын болсақ, бәрі басқаша болар еді. Әне, сол сәтте әлгі босқын біздің өзіміз, ал өмірден теперіш көріп қиналған бала біздің баламыз сияқты елестеуі әбден мүмкін. Әлемнің бір ше­тінен мені іздеп, сұхбат алуға ниеттенгенің үшін алғысымды білдіремін.

– Әңгімеңізге рахмет.

 

Әңгімелескен –

Дүйсенәлі ӘЛІМАҚЫН,

«Болашақ» бағдарламасының George Washington университетіндегі зерттеушісі, Америкадағы «Абай орталығының» үйлестірушісі,

АҚШ