Жалпы алғанда, 2023 жылы банктердің кредиттік портфельді және мемлекеттік бағалы қағаздар портфелін ұлғайтуы есебінен банк секторы активтерінің өсуі байқалады. Клиенттердің банкке сеніп тапсырған салымдары қорландырудың негізгі көзіне айналған. Нарық конъюнктурасының жағымсыз өзгерістеріне қарамастан, банк секторы капитал қоры мен өтімділіктің жеткіліктілігін, сондай-ақ банктердің ағымдағы сыртқы экономикалық күйзелістерді игеру мүмкіндігін көрсетті.
Кездесу барысында SREP әдіснамасы бойынша жыл сайынғы толық ауқымды қадағалап бағалаудың нәтижелері талқыланды, тәуекелі төмен банктер санының артуы және банк секторының сыртқы факторларға орнықтылығы сияқты оң өзгерістер атап өтілді. Тұрақты AQR және қадағалап стресс-тестілеуге ерекше назар аударылды, олардың шеңберінде агенттік Ұлттық банкпен бірлесіп негізгі және стрестік сценарийлерді әзірлеп, бекітті. Бұл ретте 2022 жылғы стрестік оқиғаларға байланысты 2023 жылға консервативтік тұрғыдан барынша аз сценарийлер әзірленген.
Жыл сайынғы қадағалау үдерісінің соңғы кезеңін іске асыру мақсатында, агенттік 2024 жылдан бастап SREP қадағалап бағалауының, тұрақты AQR және қадағалап стресс-тестілеудің қорытындылары бойынша капиталға қадағалау үстемеақысын қолдануды жоспарлап отыр.
2023 жылы қаржы нарығындағы тағы бір маңызды оқиға Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) мен Дүниежүзілік банктің Қазақстанның қаржы секторына бағалау жүргізуі болды. Бағалау қорытындысы бойынша, сектордың орнықтылығы және тәуекелге бағдарланған қадағалауды дамытудағы үдеріс расталды. Сондай-ақ агенттік қызметін одан әрі жетілдірудің және анықталған олқылықтарды жоюдың негізгі бағыттары айқындалды.
Агенттік төрағасы 2020 жылдан бастап банк секторындағы тәуекелге бағдарланған қадағалауға толыққанды көшудің және SREP, тұрақты AQR және қадағалап стресс-тестілеу сияқты негізгі қосымша құралдарды бірыңғай қадағалау үдерісіне интеграциялаудың арқасында банктердің ең төменгі реттеушілік талаптарға сәйкестігі ғана емес, сонымен қатар тәуекелдерді барынша сапалы басқаруға көшу үшін негіз қаланғанын атап өтті.
2024 жылы агенттік қадағалау үдерісінің кешенді моделін құру жұмысын жалғастырады, бұл ашықтық пен банк секторына деген сенімді арттыруға мүмкіндік бермек. Осы бағытта SREP әдіснамасы бойынша қадағалау үдерісін одан әрі жетілдіру және AQR басым қадағалау құралдарын және SREP-те қадағалап стресс-тестілеуін біріктіруді жүзеге асыру жоспарланады.
«Биыл екінші деңгейдегі банктердің климаттық стресс-тестілеуін әзірлеу басталады. Төмен көміртекті экономикаға жаһандық көшу сценарийлерін іске асыру кезінде банктердің орнықтылығы мен ықтимал қаржылық шығындарын бағалауға басты назар аударылады. Агенттік міндеттерінің жеке блогі шоғырландырылған негізде банк топтарын реттеуді күшейтуді, сондай-ақ реттеуші AQR рәсімдерін ескере отырып, соңғы сатыдағы қарыздар тетігін жетілдіруді қоса алғанда, Базель қағидаттарын одан әрі енгізуге арналған. Сонымен қатар ESG қағидаттарын банктердің қызметіне кезең-кезеңімен интеграциялауды жалғастырамыз: екі ұсынымдық құжатты – ESG тәуекелдерін басқару жөніндегі нұсқауды және банктердің кредиттік портфельдерінің көміртегі ізін бағалау жөніндегі нұсқауды әзірлеу мен қабылдау жоспарлануда. Тағы бір маңызды бағыт – тұтынушылық кредит беру тәуекелдерін азайту. Қазіргі уақытта агенттік халықтың шамадан тыс кредит алуын азайту бойынша жаңа жүйелі шаралар дайындады және заңнамалық өзгерістерге бастама жасады», деді Мәдина Әбілқасымова.
Сонымен қатар 2024 жылы агенттік банктердің өтімділігін экономиканың нақты секторына кредит беруге қайта бағдарлау жөнінде шаралар қабылдауды жалғастырады. Бизнеске кредит беруді ынталандыру жөніндегі шаралар қаржы институттарының қаржылық орнықтылығына нұқсан келтірмей және Базель комитетінің халықаралық стандарттары мен ұсынымдарын сақтай отырып қабылданатын болады.
«Сенімділігі жоғары кредиттік рейтингі бар шетелдік банктерді елге тарту үшін агенттік Ұлттық банкпен бірлесіп шетелдік банктерді немесе олардың филиалдарын ашу тәртібіне қойылатын қолданыстағы талаптарды ырықтандыру туралы заң жобасын әзірлейтін болады. Онда құжаттар тізбесін қысқарту және Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдарына қойылатын реттеушілік талаптарды төмендету көзделеді», деп мәлімделді.
Қадағалау саясатын және банк секторын дамытудың негізгі бағыттарын талқылау қорытындысы бойынша, екінші деңгейдегі банктер мен Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының өкілдері қосымша ұсыныстар айтты. Ол ұсыныстар 2024 жылға арналған басым міндеттерде ескеріледі.
