Университет ғалымдары, гидрогеолог Виталий Кулагин және доктор Рhd Аида Исмағұлованың жетекшілігімен іске асқан жоба аясында жайылым және егістік алқаптарында су үнемдейтін технологиялардың көмегімен жоғары өнімділікке қол жеткізуге болады. Ғалымдар су тапшылығының алдын алу үшін маневрлі насосты қондырғыны пайдаланады. Бұл қондырғылар стандартты емес су көздері арқылы қолданылады. Қазіргі кезде ғалымдар әзірлемелерін тәжірибеде сынақтан өткізді. Мұндай қондырғыны толыққанды пайдалану су тапшылығы өріс алған аймақтарда егін егіп, мал өсіріп, жайылымдық аумақтарды көбейтуге ықпал етеді.
«Судың жетіспеуінен туындайтын қауіп-қатердің алдын алуда жемшөп дақылдары көп өсірілетін маңға резервтік қоймаларды орналастыру жұмыстары жүргізілді. Мұндай су қорлары қатты құрғақшылық кезінде таптырмайтын әдіс. Бағдарлама мал-азықтық дақылдарды өндіруде суды үнемдейтін технологияларды қолдануды көздейді. Жоба Алматы облысындағы Алға ауылында тамшылатып суару бойынша қанатқақты жоба негізінде жүзеге асты. Жобаны іске асыру барысында еліміздің азық-түлік қауіпсіздігіне қауіп төндіретін жайылымдық және жер ресурстарының деградациясына байланысты мәселелердің өзектілігі және күрделілігі негізге алынып отыр. Деградацияға ұшыраған жерлер қазіргі уақытта жер ресурстарының 70 пайызын құрайды. Яғни республиканың жалпы аумағының шамамен үштен екі бөлігін алып жатыр. Шөлейттену мен жер тозуының экономикалық салдары ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігі мен өсімдік шаруашылығы өнімдер көлемінің, жемшөп қорының және мал шаруашылығы өнімділігінің төмендеуіне, мал басының азаюына соқтырды. Соның кесірінен республиканың жалпы экономикалық шығынын БҰҰДБ сарапшылары 93 миллиард теңгеге бағалап отыр», дейді жас ғалым Аида Исмағұлова.
Ауыл шаруашылығында суды тиімді пайдалану бағдарламасы біріншіден, ирригациялық инфрақұрылымды қалпына келтіру мен 2040 жылға қарай су ысырабын 45-тен 20 пайызға дейін төмендету, екіншіден, осы мерзімге қарай шаруашылықтардың 80 пайызын сумен қамтамасыз етуде бақылау-өлшеу аспаптарын орнату және суды бөлу үрдісін автоматтандыру, үшіншіден, топырақ өңдеудің заманауи әдістерін енгізуді қамтиды. Бұған қоса 2025 жылға қарай ықтимал алқаптардың 50 пайызына, ал 2040 жылға қарай алқаптардың 30 пайызына мүмкіндігінше ауылшаруашылық дақылдарын егу, сондай-ақ 80 пайызға дейін суды үнемдейтін суару технологияларын енгізуді, суды көп қажет ететін егістік алқаптарын қадағалау міндеті тұр. Аймақтарда бастауын таудан алатын бұлақтарды, сонымен бірге жазықты кесіп өтетін көптеген өзеннің аңғарларында, сондай-ақ аллювийлік желдеткіштер бойымен ағып жатқан бұлақтарды жоғары тиімділікпен қолдануды қазіргі кезде ғалымдар басты назарға алып отыр.
АЛМАТЫ
