«Freedom Insurance» басқарма төрағасы Азамат Керімбаевтың айтуынша, сақтандыру полисі су тасқыны немесе жер сілкінісі сияқты тәуекелдерді қамтымайды. Бұл бағыт өте қымбат. Қайта сақтандыру бағдарламалары бірнеше жүз мың, тіпті миллиондаған доллардан бастап 5 миллион, 25 миллион доллар және басқа да тәуекелдерді өтейді. Бірақ жылжымайтын мүлікті сақтандыру полистеріне сұраныс жоғары емес. Жиналған ақша қайта сақтандыру сыйлықақысын сатып алуға жетпейді. Сол себепті, сақтандырушылар мұндай нысандарды жаппай сақтандырмайды.
Сарапшылардың айтуынша, табиғи апат болғанда мемлекеттің көмегіне иек арту – нарық заңының дамуын тежейтін консервативті бағыт. Дамыған елдерде табиғи апат кезіндегі шығын сақтандыру компаниялары есебінен өтеледі. Бұл – Екінші дүниежүзілік соғыс кезінен бастап қолға алынған, әбден жүйеленген дәстүр.
Әзірге шығын мемлекет есебінен өтеледі деген құрғақ ақпарат пайда болып жатыр. Мысалы, «Еуразия» сақтандыру компаниясының апат шығынын 6 млрд теңге деген пайымына тәуелсіз сарапшылар күмәнмен қарайды. Су тасқыны кезінде топан судың астында қалған автожол, теміржол, көпір, су қоймаларының қаншалықты жарамсыз болып қалғанын бағамдау оңайға соқпайды. Бұдан басқа да шығын түрлері жетіп-артылады. Осы тұста «біз неге сақтандыру қызметі арқылы әлеуметтік проблеманы шеше алатын елге айнала алмай отырмыз» деген көптен бері айтылып келе жатқан сұрақ тағы да алдымыздан шығады.
Қаржыгер Расул Рысмамбетовтің айтуынша, сақтандыру сегментінде олқылық көп.
«Біз орталықтан шалғай аймақтар ғана емес, бір Алматының өзін сақтандыра алмай отырмыз. Себебі елде сақтандыру мәдениеті қалыптасқан жоқ. Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша Алматыда тұрғын үй қорының жалпы ауданы 52 миллион шаршы метр екен. 1 шаршы метрдің орташа бағасы – 700 мың теңге. Сонда тек баспананың өзі 36 триллион теңге тұрады деген сөз. Салыстыру үшін айтсақ, бүкіл Қазақстанның 2024 жылға арналған бюджеті 24 триллион теңгені құрайды», дейді.
Оның айтуынша, бір пакет бойынша жер сілкінісі немесе өзге де апаттардан сақтандыратын өнімдерді сатып алуға болады. Сақтандыру бағасы сақтандыруға кіретін тәуекелдер санымен анықталады. Осы ретте сарапшы сақтандыру нарығындағы ойын тәртібін өзгертпесек, жағдайдың өзгермейтінін ашық айтып отыр. Ірі мегаполистердегі ірі нысандарды ғана сақтандырумен айналысатын компаниялар үшін аймақтағы инфрақұрылымдар да, ауылдың мал-жаны да тартымсыз.
Р.Рысмамбетовтің айтуынша, тәжірибесі бар компаниялардың мүмкіндігін ауылдың мүмкіндігіне бейімдеу керек деген сөз айтуға ғана оңай. Ол үшін мемлекеттің қолдауы керек.
«Біздің географиялық ерекшелігімізде су тасқыны тәрізді апаттардың басым көпшілігі сырт елдерге байланысты. Өткен аптадан бері Ресейдегі тасқын судың Қазақстандағы 5 өзенге тікелей ағатыны айтылды. Судан келер қауіп тек Ресей емес, Қырғызстан мен Өзбекстан жақтан да сейілген жоқ. Бұл жағдайдың мемлекетаралық сипат алып кеткенін байқатып тұр. Елімізді мемлекет-жекеменшік әріптестік негізде ғана емес, сақтандыру компанияларының араласуымен сақтандыра аламыз. Сондықтан Үкімет сақтандыру компанияларының дамыған елдердің компанияларымен интеграциялануына мүмкіндік беріп, сақтандыру төлемдеріне субсидия жасап, жалпыға бірдей сақтандыру төлемдерін енгізу қажет. Сол кезде ғана ауылдағы ағайын мал-жаны мен қора-қопсысына, әкімі инфрақұрымы мен су қоймаларының жағдайына алаңдамайды», дейді сарапшы.
