Банк сарапшыларының айтуынша, Орта дәліз Орталық Азия, Кавказ және Түркия үшін экономикалық өсім локомотиві бола алады. Аталған дәлізбен тауар айналымының артуы айналадағы елдердегі жұмыс орындарының ашылуына, кәсіпкерліктің дамуына септеседі.
«Тиісті инвестиция бағытталған жағдайда 2030 жылға таман бұл дәліз арқылы жүзеге асырылатын тасымал уақыты 2 есе қысқарып, жүк тасымалы көлемі 3 есе артады. Орталық Азия мен Кавказ арқылы Қытай мен Еуропаны жалғайтын бұл дәліздің теміржолын, теңіз инфрақұрылымын модернизациялау үшін инвестиция керек. Дәліз тиімділігін күшейту үшін логистика мен үйлестіру ісін алға жылжытып, цифрлы технологияларды енгізу маңызды», делінеді банк хабарламасында.
Халықаралық ұйым қысқамерзімді перспективада дәліз бойындағы түйткілдерді тарқатуға қабілетті 10 басымдықты атайды.
Бірінші. Алматы айналасындағы көлік жүктемесін жеңілдету үшін айналып өтетін теміржол желісін салу керек. Барлық жүк құрамы Алматының қақ ортасын кесіп өтеді. Қаланы айналып өтетін теміржол желісі бұл учаскедегі транспорттық байланысты жақсартар еді.
Екінші. Қазақстан мен Өзбекстан шекарасын кесіп өту ұзақ уақытқа созылады. Шекарадағы шектеулерге байланысты кей компаниялар жүктерін айналма маршруттармен жібереді. Қазақстан мен Өзбекстан арасында жаңа теміржол желісінің салынуы жүк иелерінің тікелей бағытты пайдалануына мүмкіндік берер еді.
Үшінші. Каспий теңізінің деңгейі климаттың өзгеруі салдарынан төмендеп келе жатыр. Бұл порттар жұмысына да әсер етеді. Дәл қазір Ақтау порты құрылғыларға, өз мақсатын нақтылауға мұқтаж. Сонымен қатар порттық операциялар тиімділігін арттыру үшін өткізу қабілетін кеңейту де үлкен маңызға ие. Мысалы, су транспортынан жағаға жүктерді тым баяу шығару проблемасын әр жүк типіне арналған тиімді крандарды пайдалану және рельстік жүріске арналған жаңа құрылғылар алу арқылы шешуге болады.
Төртінші. Жылжымалы құрамның тапшылығы, әсіресе, Грузиядағы локомотивтің жетіспеушілігі жеткізу мерзімін ұзартып, Орта дәліз әлеуетін шектеп тастап отыр. Жылжымалы құрам санының көбеюі өткізу қабілетін арттырып, дәліз тиімділігін ұлғайтады.
Бесінші. Түркия шекарасындағы Ахалкалаки теміржол учаскесін модернизациядан өткізу қажет. Ахалкалаки стансасы – дөңгелек ені өлшемінің ауысатын бекеті. Дөңгелек жұбы өлшемінің өзгеру үдерісін жеделдетудің бірегей амалы – мультимодальды контейнерлік терминал салу немесе сұрыптау стансасын тұрғызу.
Алтыншы. Грузиядағы Поти порты 2023 жылы өзінің өткізу қабілеті шегіне толық жетті. Порттағы жүкті өңдеу бойынша қуаттылықты кеңейту және порт пен ішкі аудандар арасындағы теміржол байланысын жақсарту контейнер тасымалын арттырып, оларды өңдеу уақытын азайтуға жағдай жасайды.
Жетінші. Сивас – Карса – Грузия шекарасындағы теміржол желісі де модернизацияны талап етіп тұр. Бұл – Орта дәліздің теміржол қатынасындағы ең әлсіз тұстың бірі.
Сегізінші. Ыстанбұлдағы Босфор бұғазы арқылы кесіп өтетін жаңа теміржол желісінің құрылысы Орта дәліздің түркиялық бөлігіндегі бәсекеге қабілеттілікті арттыра алады.
Тоғызыншы. Румыния мен Болгариядағы теміржол стансалары мен порттары арасындағы қатынасты күшейту үшін айтарлықтай инвестиция қажет. Қаржылай салымның жасалуы бұл екі елдің ішкі және трансшекаралық байланыстарын нығайта түсуге себеп болар еді.
Оныншы. Орта дәліздің өне бойында шешімін күтіп тұрған біраз түйткіл бар. Олар – сауда үдерістерін жеңілдету жайы, шекаралық бақылау мен қызметтерді ұсыну сапасын жетілдіру мәселесі. Сонымен бірге кедендік және шекаралық бақылаудың жеткілікті деңгейде цифрландырылмауы тиімді ақпарат алмасу мүмкіндігін шектеп отыр.
