Алақандай ауыл. Бәрі бірін-бірі біледі. Тіпті бір-бірінің ақсақ-тоқсақ малына дейін таниды. Оны айтасыз, той-томалақта, өлім-жітімде сәл бой тасалағанымыз болмаса, мұғалімдердің жанындамыз. Сондай оқушыға мейірімділеу ұстазымыз Жаппар Сүлейменұлы еді. Біз, әрине, атына «ағай»-ды қосамыз.
Иә, күзгі мақтатерімге Өзбекстанмен шекаралас ауданға барғанбыз. Екі айдай ертелі-кеш бел жазбай қалған-құтқан мақта жинаймыз. Жаппар ағай осы еңбегімізді бағалай ма, жоқ көңіліміз көтерілсін дей ме – түскі һәм кешкі үзілісте оқыған-тоқығанын, үлкендерден естігенін айтып отырады. Бірде ол кісі: «Айналайындар, үш-төрт жылда дардай жігіт боласыңдар. Жар таңдау дегенді білесіңдер ме? Жақсы келін әке-шешелеріңе ғана емес, ауылға да керек» деп бір аңызды бастап кетті. Бәріміз аузымызды ашып тыңдаймыз...
«... Баяғыда бір данышпан өткен екен. Оның жары да ақылды болыпты. Ол заманда даналардың жанында шәкірттері жүреді. Солар ұстазынан үйренгенін жан-жаққа таратады екен. Шәкірттерінің негізінен сұрайтыны білім-ілім ұқсайды. Бір күні біреуі батылы жетіп: «Ұстаз, осы ақылды жарды қалай таптыңыз?» деп сұрапты. Сонда данышпан бүй дейді: «Иә, мен де сендердей кезімде ұстаздардан осыны сұрайтынмын. Жар іздеу – Алла қосатын әйел затын таңдау. Ұстаздар «Жарды ақылың тауып береді» деп қысқа қайыратын. Мен елімнің төрт тарапын аралап, бір жақсы жанға кезігіп, «таңдауым – осы!» дегенімде, сана түкпіріндегі бір секемшіл ой: «Бәлкім, бұл емес шығар» деп айнытып жіберетін. Таңдауым түскен арулар бірінен-бірі өтетін. Ақылы, сабыры, көркі... Сөйтіп сәл ұзақ жүріп қалыппын. Бірде Құдай санама салды ма – білмеймін, «бүгін-ертең ұнаған жанға сөз саламын» деп шештім. Шөл қысып, бұлақ басына барсам, бір бойжеткен әккішпен су алуға келіпті. Мені көріп, бас изеп амандасып, су ішуімді күтті. «Рахмет, қарағым!» дегенімде, қыз «Қайыры болсын!» деп бірауыз ғана тіл қатты. Енді мен оның ыдысқа су толтыруын тостым. Көзбен шығарып салып, бойжеткеннің артынан ілбіп отырдым. Не керек, сол күні әке-шешесімен танысып, өзімен қайта тілдесіп, бір жұма ішінде құда түсе бардық. Міне, сол жарыммен әй-шәй деспей, қырық жыл бірге бақытты ғұмыр кешіп келеміз», дейді.
Шәкірттері аң-таң. Міне, осы мезетте данышпан олардан: «Сонда менің жар іздеуімнің мәні неде?» деп сұрайды.
Бір шәкірті: «Ақыл – терең, сабыр – тиянақ. Сіз екеуін де тең ұстауға тырыстыңыз», десе, екінші шәкірті: «Өмірдің мәні – бақытты әп-сәтте табуда емес, іздеуде. Сіз әрқашан сол бақыттың ұшқынын сезініп жүрдіңіз», дейді.
Данышпан екеуіне: «Жауаптарың дұрыс, бірақ бүгіннен бастап шәкірт емессіңдер!», депті. Пәтуаға түсінбеген қос шәкірт: «Бұл не дегеніңіз?» дейді таңғалып. Сонда дана ақсақал: «Бүгінгі жауаптарыңа көңілім толды. Сендер шәкірттен өсіп, ұстаз деңгейіне жетіпсіңдер. Соған ризашылығым ғой. Жаратқан жолдарыңды оңғарсын!» деген екен».
9-сыныптың оқушыларымыз. Жаппар ағайдың мына әпсанасын біз де керемет түсінбейміз. Ұстазымыз ерінбей әлгі жауаптасуларды қайта байыптатады. Сөйтсек, ел дәстүрін әз тұтқан мұғалім жақсы әңгіме жоғары сыныптағы ұл-қыздың есінде мықтап қалсын дейді екен ғой.
Айтуған Досби
