Қоғам • 25 Қыркүйек, 2024

Физули феномені

94 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Орта ғасырда араб тілі – ғылым тілі, парсы тілі – поэзия, түркі тілі жауынгерлік тіл саналды. Осы бір үдерістен болар, түркі ақындары шығармаларын парсы тілінде жаза бастады. Алайда қалыптасқан қатаң қағидатты бұзып, түркі тілінің даңқын асырған алып ақындардың бірегейі – Мұхаммед Физули. Шандоз ­шайыр мұрасы бүгінге дейін түркі әлемінің еңсесін биіктетіп, руханиятына шам жағып келеді.

Физули феномені

Елордада Әзербайжанның Қазақ­стандағы мәдени күн­дері аясында «Мұхаммед Физули. Ғазалдар, хасидалар – 530 өлең жолы» атты жинақтың таныс­тырылымы болып өтті. Іс-шараға екі елдің бір топ зиялы қауым өкілдері мен мәдениет қайраткерлері қатысты. Тұсаукесер тізгінін қолға алған Әзер­байжан Жазушылар одағының мүшесі, ақын, жазушы Ильхам Фахми Шығыс жұлдызының жырларын жатқа оқып, қонақтарға сөзден маржан шашты.

Іс-шарада алғашқы болып сөз алған Мәдениет және ақпарат министрлігі Құжаттама және кітап ісі комитетінің төрағасы Рустам Әли қос халықтың рухани түбіріне үңіліп, мәдени байланысын атап өтті.

– Біз Әзербайжан мен Қазақстан бауырлас елдер дейміз. Бұл жай ғана сөз емес, екі елдің тамыры терең туыс­тығының дәлелі. Қос халықтың әдеби, мәдени ортақ дүниелері мол, солар­дың қатарында «Қорқыт ата кітабы», Махмұд Қашқаридың «Диуани лұғат ат-түрк», Жүсіп Баласағұни мен Има­деддин Насимидің философиялық еңбектерін айтуға болады. Ал түркі тілінің жер жүзіне танылуына үлес қосқан, Әзербайжан халқының классик ақыны Мұхаммед Физулидің бұл жинағын Түркі мәдениеті және мұрасы қоры шығарып отыр. Ақын мұрасын насихаттауда бұл еңбектің орны ерекше,– деді ол.

Әзербайжан Мәдениет министрінің кеңесшісі Олег Амирбеков өз сөзінде Мұхаммед Физули шығармашылығы хақында, екі елдің бауырластығын ерекше атап өтті. Халықаралық Түркі мәдениеті мен мұрасы қорының пре­зиденті Ақтоты Райымқұлова жарыққа шығып отырған жинақтың маңызына тоқталды.

– Бүгінгі таңда ұйымымыз Түркі мә­дениетінің мұраларын ілгерілету бо­йынша бірқатар жобаларды іске ­асы­рып жатыр. Түркі халықтары­ның бай мұрасы мен мәдениетін сақ­­тау, қорғау және жаңғырту біз­дің қо­рымыздың басты миссиясы. Биыл­ғы 25 қаңтарда Әзербайжан Республикасының пре­зиденті, аса құрметті Ильхам Гейдар­ұлы Әлиев Мұхамед Физулидің 530 жылдығын тойлау туралы жарлыққа қол қойған болатын. Бұл өз кезегінде Физулидің мұрасын насихаттау бары­сындағы жаңа мүмкіндіктерге жол ашады деп ойлаймын, – деді Ақтоты Райымқұлова.

Рухани іс-шарада Әзербайжан ак­тер­­лері Гусейнага Асланова мен Джалы Новруз шайырдың қазыналы жырынан үзінді оқып, көрермен жүрегіне мейірім мен үндестік дәнін екті.

Мұнан соң сөз алған белгілі әде­биет­танушы, қаламгер, Мемлекет­тік сый­лық­тың лауреаты Сауытбек Абдрахманов Абайдың Физули есі­мін Шығыс ақын­дарының ішінен алғаш­қы болып атап, медет тілегенін тілге тиек етті. Соны­мен қатар тұңғыш клас­сикалық проза Әзербайжанда ерте кезден қалып­тасқаны мен қос халық­тың мәдени бірлігі жөнінде айтты.

Шарада Н.Гәнжәуи атындағы Әзер­­байжан ұлттық ғылым акаде­мия­сы­ның меңгерушісі Фарангиз Ази­зова «Түркі әлеміндегі Физули шығар­машылығының мәніне» тоқталса, ақын кітабының кеңесшісі, әдебиетта­ну­­шы Дидар Құлкенов «Қазақстандағы Физули шығармашылығының танылуы» турасында жан-жақты баян етті.

Мәдени кеште Физули жырлары Әзербайжанның танымал аспабы мугам арқылы сазды әуенмен шырқалып, көрермендер ықыласына бөленді.