Ел ішінде сіркелеу деген атпен белгілі, негізінен, Орталық және Батыс Қазақстан өңірлерінде қонданылатын, әшекей бұйымдардың бетіне нүкте тәрізді бедер, ою түсіру тәсілі асқан ептілікті қажет етеді. Зергер туындыларында еліміздің аумағында өңделетін асыл тастарды қолдану арқылы тақырыптық бұйымдар жасауда шебердің ізденісі сарқылмаған. Ол туындыларына маржан, жақұт, көгілдір асыл тастар, тау кристалдары және тағы басқа бағалы тастарды пайдаланады.
Жақында Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер музейінде қолөнершінің «Жаңғырту» атты жеке көрмесі ашылып, зергер шығармашылығында соңғы жылдары дүниеге келген сәтті туындылары көпшілік назарына ұсынылды. Экспозицияда 150-ден астам зергерлік бұйым, 6 панно және 10 мүсін туындысы таныстырылды. Дәстүрлі әшекей бұйымдардың дені жиынтықты бүртіктеу және сіркелеу әдістерімен орындалған. Ал қалған жұмыстарында қазақ елінің көрікті жерлері сипатталып, ұлттық құндылықтары баяндалады. Әр бұйымның жасалу әдіс-тәсілдері ұқсас болғанымен, пішіндері мен тақырыптық мағыналары бөлек. Сипаты бөлек әшекейлердің бірнеше түрін шеберлікпен үйлестіріп жасаған шығармалары – көркем ізденістің нәтижесі.
Көрме жетекшісі, Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер музейі «Қазақстан сәндік-қолданбалы өнері» бөлімінің ғылыми қызметкері Ақжігіт Нүсіп талантты қолөнершінің дара қолтаңбасы, туындыларының маңызы туралы көпшілікке әңгімелеп берді.
– «Шилі өзен», «Қалыңдық», «Таңбалы тас», «Бақсы», «Арал», «Жарылыс», «Төртеу», «Көлсай» сынды ерекше жұмыстарынан тақырып пен техниканың үйлесімі байқалады. Мысалы, «Көлсай» білезігінің сақинасы ұлттық нақышта, ал көзі көлдің түсіндей тұнық тау кристалынан түзілген, айналасындағы сымдар дәл сол Көлсай көлін қоршаған қалың жынысты орманға ұқсайды. Тағы бір ерекше туындысы – «Таңбалы тас» деп аталатын алқа. Үш бөліктен тұрады. Алқаның жоғарғы бөлігі шеңберлі күн адамның образына ұқсайды. Ортасындағы жартас қабырға суреті жан дүниеңе үңіліп тұрған ата-баба көзіне де келеді. Алқаның ортаңғы бөлігінде күмістен шаңырақ немесе арба дөңгелегі секілді шеңберлі пішін білінеді. Шаңырақ – тәуелсіздіктің белгісі, ал арба дөңгелегі – көне дәуірлерге мәдениет таратқан өркениет рәмізі. Дәл ортасында көк аспандай перуза тасы орнатылған. Зергер композицияны қосымша металмен және сүйекті салпыншақтармен толықтырған. Зергерлік әдіспен тақырыпты ашып сипаттау аса шеберлік пен терең білімді қажет етеді. Табиғатта мыңның біріне таңдап барып қонатын сирек өнерді сезімталдықпен меңгерген Серіққали Көкеновтің туындыларына тіл бітсе, айтар ойын ділмәрдің қасиетімен жырлап берер еді, – дейді.
Серікқали Байғалиұлының дербес көрмесі ұлттық құндылықты айрықша қастерлейтінін, осы қасиет-қарымы бағалы тастардың бәсін арттырып, оның дәстүрлі зергерлік мектептің негізгі мұрагерлерінің біріне айналғанын дәлелдейді. Сиқырлы саусағымен тастың өзегіне тыныс берген ол, дәстүрлі өнердің даралығын айшықтап, көрмеге келген әр адамды өзекті тақырыптарда диалог құруға шақырды. Шеберлікті бағалайтындарға шығармашылығының сұлулығын сезіндірді...
АЛМАТЫ
