Жаһанда кейінгі 10 жылда есірткіге тәуелді адам саны 22%-ға өскен. Әлемде шамамен 300 миллионға жуық нашақор бар. Біріккен ұлттар ұйымының статистикалық дерегіне сүйенсек, дертке айналған есірткіден жыл сайын 500 мыңнан аса адам қаза табады. 20 миллион халқы бар Қазақстан үшін есірткіге тәуелділіктің елеусіз көрсеткішінің өзі ұлттық қауіпсіздікке айтарлықтай қатер екені айтпаса да белгілі. Мұны ескерген Президент Қасым-Жомарт Тоқаев жыл басында Ішкі істер министрлігінің кеңейтілген алқа отырысында мемлекеттік органдарға есірткінің таралуына қарсы профилактикалық шараларды күшейтуді тапсырды. Әйтпесе азын-аулақ ақша табамын деп үміттенген жасөскін «Tik-Tok», «Telegram», «OLX», «VK» және басқа да танымал платформалардың ықпалымен есірткі «барондарының» қақпанына түсіп жүр. Бұған қазнетті шарлаған түрлі бейнежазба дәлел бола алады.
«Qazaqstan аrdagerleri» қауымдастығының төрағасы Бақытбек Смағұл халықтың құқық қорғау органдарымен қарым-қатынасын әлі де нығайту қажеттігін айтады.
– Жасөспірімдер – қоғамның ең әлсіз, манипуляцияға тез берілетін өкілдері. Одан қалды студенттер мен жұмыс істемейтін, бос сенделген азаматтар да бар. Есірткі сатушылар олардың психологиясын жақсы меңгерген. Ешқандай жаза жоқ, кәмелетке толмағандарға қылмыстық жауапкершілік қарастырылмаған деп сендіреді. Арбауға түскен жеткіншектер есірткі түйіншектерін тығуға келіседі. Бұл бір жағынан жас буынның сауаты жоқтығын көрсетеді. Сондықтан ақпараттық хабардарлық деңгейін арттыруға күш жұмсау қажет, – деді Б.Смағұл.
Қазір еліміздің түзеу мекемелерінде 30 мыңнан аса азамат жазасын өтеп жатыр. Оның 4 мыңы – осы есірткі қылмысы үшін жазаланғандар. ІІМ есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл комитеті басқармасының аға жедел уәкілі Ұлжан Қабылдина есірткі қылмысы үшін ұсталған жастар қатары жыл сайын көбейіп жатқанын жеткізді.
– Биыл ғана 39-дан аса кәмелетке толмаған адам ұсталды. Оның ішінде 13-і – оқушы, 22-сі – колледж студенті, біреуі – ЖОО студенті және үшеуі оқымайды. Айта кету керек, 9-сынып оқушылары да есірткі таратумен айналысқан жағдайлар бар. Олар қылмыстық жауапкершілікке тартылып, 10 жылдан аса мерзімге бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Сондықтан біз оқушыларға, студенттерге түсіндіру жұмысын жүргіземіз, онда есірткі қылмысына қатысудың салдары туралы айтамыз. Жекелеген іс-шаралар негізінен ата-аналармен өткізіледі. Әр отбасы балаларымен жұмыс істеуі керек, не істеп жатқанын білуге тиіс. Оларға көбірек уақыт бөліп, мейлінше бақылауда ұстауы қажет, – деді полиция подполковнигі.
Сондай-ақ ол елордада жылына 10 мыңнан аса профилактикалық іс-шара өткізілсе де, жастар өзінің тәжірибесіздігінен, аңғалдығынан есірткі сатушылардың негізгі нысанасына айналатынын айтып қалды. Сондықтан құқық қорғау органдарының өкілі бұл істе ата-аналар, психологтер және мүдделі қызметкерлердің бірлесе күресуі маңызды екенін еске салды.
Негізі жас буынның денсаулығына төнген заманауи қауіп-қатерлер лудомания, ішімдік, нашақорлық және цифрлық тәуелділіктер зейінді төмендетіп, ұйқының бұзылуына, депрессия мен мазасыздыққа әкеледі. Бірақ мұны көп отандасымыз ұға бермейді.
– Әртүрлі тәуелділік әсерін бірден байқай алмайсыз. Лудомания, ішімдік, нашақорлық, әлеуметтік желілерге тәуелділік – жастардың эмоционалды күйін, танымдық дамуын бұзады. Салдармен күресудің өзі қажырлы еңбекті талап етеді. Мәселен, нашақорлықты, лудоманияны жеңуде, адам психологиясын қайта қалпына келтіру үшін тәуелді мінез-құлықтың алғашқы белгілерін уақытында анықтау керек. Одан кейін ғана кезең-кезеңімен түрлі әдістер қолданылады. Бұл жолдан гөрі, қазірден жас буынның менталды саулығына көбірек назар аудару қажет. Әсіресе жастардың бос уақытын тиімді ұйымдастыруға, отбасы институтындағы әлеуметтік, материалдық ахуалға да мән беру керек, – деп атап өтті Астана қалалық психикалық денсаулық орталығының психиатры Күнсая Әріпбаева.
Есірткіге қарсы күресте жастармен етене жұмыс істейтін ұйымдардың да орны ерек. Мысалы, «Жастар рухы» белсенділері көше, ғимараттарда ілінген, жазылған 300-ден аса есірткі жарнамаларын жойған. Олар «Есірткіге жол жоқ!» акциясы аясында 3 қала мен 17 облысты түгел қамтып, жастарды ақпараттандырған. Науқанға полиция департаменттері, прокуратура өкілдері, жергілікті мәслихат депутаттары және қоғам белсенділері қатысқан.
– Акция Президенттің «Заң мен тәртіп» қағидаты аясында жүзеге асырылып жатыр. Бұл елдегі құқықтық тәртіпті күшейтуге әрі жастардың салауатты болашағын қорғауға бағытталған. Есірткіге қарсы күрес – тек құқық қорғау органдарының ғана емес, бүкіл қоғамның міндеті. Мұндай жауапты істе белсенділер қалалар мен аудан, ауылдарды аралап, халыққа түсіндіру жұмыстарын жүргізіп жүр. Осылайша тұрғындардың көзқарасы да өзгеріп келеді. Олар есірткі мәселесіне бейжай қарамай, қауіпсіз орта құруда аулалардағы жарнамаларды жоюға бірге атсалысу қажеттігін түсіне бастады,– деді «Жастар Рухы» Батыс Қазақстан облыстық филиалының төрағасы Архат Исламғалиев.
Ал Астана қалалық мәслихаты заңдылық, құқықтық тәртіп және жұртшылықпен жұмыс мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясының төрағасы Азамат Айтқожин есірткі бизнесіне қарсы күрестің тиімділігін арттыру және алдын алуда тек ақпараттық хабарлық көмектеседі деу көңілге қонбайды деп отыр. Бүгінде цифрлы дәуір мүмкіндіктерін теріс пиғылда пайдаланатындардың ұшы-қиыры жоқ. Сондықтан психотропты заттармен күресте әдіс-тәсілдерді де өзгерту қажет дейді.
– Білімсіздік пен заңнама туралы түсініктің болмауы жауапкершіліктен босатпайтынын ұғындыру керек. Біз жастарға есірткіні қолдану тұлғаның деградациясына және денсаулықтың ауыр проблемаларына әкелетінін айтудан жалықпаймыз. Өйткені нашақорлық адамның денсаулығымен қоса кей азаматтардың бойында азғындық пен агрессивті мінез-құлық өршітуі мүмкін. Телефонға телмірген заманда мемлекеттік мекемелер не құқық қорғау органдарына болсын, кез келген отандасымызға аса қырағылық керек. Нашақорлық өлім-жітімнің жоғары болуына, отбасылық байланыстың бұзылуына, еңбек өнімділігінің төмендеуіне, емдеу құнының өсуіне, яғни нарық түріндегі экономикаға тікелей залалын келтіреді, – деді А.Айтқожин.
