Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Әрине, Шу өңірінің өнегелі өнері жөнінде сөз қозғалса, ең алдымен, Сауытбек ақын ойға оралады. Екінші дүниежүзілік соғыстың ызғарлы күндері – 1942 жылы ақпанның 13 жұлдызында осы қасиетті мекенде дүниеге келіп, әкеден ерте айырылып жетімдіктің ащы дәмін татқанына қарамастан өнерге жастайынан қанат қаққан Аяз Бетбаевты Сауытбектің ізбасары десек, ешкім дау тудыра қоймас. Кешегі кеңестік кезеңде ұлттық өнердің ұлы тұлғаларын насихаттай алмай жатқанымызда, Аяз ақын Сауытбек шығармаларын орындау арқылы махаббаттың жаршысындай «Ақбөпе» әнін асқақтай әуелетті. Жастайынан Жамбыл, Кенен, Жидебай ақындардың әндерін ұнатқандықтан, Аякең жалықпай жаттап өскен. Аулына арнайы ат басын бұра келген Кенекеңнің алдынан кетпей, таң атқанша оның өлеңдерін тыңдайтынын айтатын. Сондықтан бүкіл республика жұртшылығы көлемінде аталып өтілген Кенен Әзірбаевтың 90 жылдық тойында:
«Жамбыл мен Сарыбастан алған бата,
Ассалаумағалайкүм Кенен ата!
Арыны басылмаған албырт едім,
Сөзімде кешіріңіз болса қата.
Мен едім Бетбайұлы Аяз атым,
Өлеңге жастайымнан болдым жақын.
Шамамның келгенінше жеткізейін,
Жүректің сізге деген махаббатын.
Үстінде тойыңыздың кезім келді,
Қасиетті алдыңыздан бата алатын»,
деп төгілте-термелетіп жыр арнағаны дүйім жұртқа белгілі. Осы тойда Кенен атамыз жыр дүлдүлі атана бастаған Аяз ұлына ақ батасын береді. 70-жылдардан бері қаймықпай, жүрексінбей жастарымызды ұлтжанды, имандылық бағытпен рухани жаңару жолына түсуге үндеген «Аруақты бабаларды ардақтаған жыр» толғауы елдің есінде шығар.
Киелі Шу өңірінде атағы жер жарған бабаларымыздың бірқатарымен үзеңгілес болған Жақсыбай Жантөбетов секілді ақын өмір сүрген. Аяз Жақсыбай атасын жас кезінде көрген екен. Бірде ол кісі Аязға былай деп бата беріпті:
«Әнің мәнді екен,
Сөзің дәмді екен.
Сәлем берсең, бағың жансын.
Өнерің жалындасын.
Өнердің жолы қиын жол:
Кейде қабынарсың,
Бірақ талмай ізденсең,
Халқыңа таныларсың,
Әумин!» – деген атамыздың ақ батасы шығар, Аякең өнер жолында жалықпай-талмай талай асуларды бағындырып, халқын жауһар жырларымен сусындата білді. Аяз Бетбаевтың орындауындағы он ғасырдан астам бұрын өмір сүрген Шығыстың жеті жұлдызының бірі Омар Һаямның рубайлары және «Жас туралы», «Қадірлейік достарды», т.б. жыр-термелерімен қатар «Ақ қайың», «Сағыныш», «Махаббат жұлдызы», «Жұлынған гүл», т.б. лирикалық әндері Әулиеата аспаны мен Шу өңірінен тысқары жерлерде де әуелете шырқалып келеді. Мәскеудегі «Мұрагер» қазақ мәдени ұйымының президенті Жәнібек Елікбаевтай дарқан азаматтың демеушілігімен жарық көрген «Жетісу әуендері» ән-күй жинағы Ресей, Қытай, Моңғолиядағы қандастарымызға кеңінен таралды. А.Бетбаев Мәскеуде өткен ІІ Дүниежүзілік халық шығармашылығы фестивалінің лауреты атанды. Сонымен бірге Аякең Төле би, Абай, Бауыржандай дана да батыр бабаларымыздың рухтарына бағышталған өнер кештеріне қатысты. Халқымыздың қаһарман ұлына айналған Қайрат Рысқұлбековтің аруағына бағыштап қайырымдылық концертін ұйымдастырып, одан түскен қаржыға Мойынқұм ауданының Бірлік аулындағы жас боздақ ескерткішінің айналасын жөндеттірді. Ал 1996 жылы 13 наурызда Қайраттың 30 жасқа толу құрметіне Алматыдағы Сәулет-құрылыс академиясына сүйікті шәкірті Базарбай Асқартегімен арнайы барып, жастарға тәлім-тәрбиелік маңызы зор кеш берді.
«Шәкіртсіз ұстаз – тұл» деп аталарымыз бекер айтпаған, оның ұзақ жылғы шәкірті Базарбай Мамытұлынан басқа да Әзімбек (марқұм) Жанқұлиев, Алтынкүл Қасымбекова, Бейбіт Шошабаев, Мұхаметжан Тазабеков, Мейрамбек Бесбаев, Ертай Тазабеков сынды өнер майталмандарының Аякеңді ұстаз тұтқаны белгілі.
Алаш жұртына танымал ақын, жыршы-термеші Аяз Бетбаев 1970 жылдан бастап табан аудармастан аудандық Мәдениет үйінде 40 жылға жуық автоклуб меңгерушісі қызметін атқарып, шалғайдағы малшылардың ризашылығына бөленіп отырды. Шу ауданының құрметті азаматы Аяз Бекетайұлының өнер саласындағы ұзақ жылғы еңбегі бағаланып, «Құрмет» орденімен марапатталып, «Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері» атағын иеленді. 2018 жылдың 8 сәуірінде халықтың Аязы атанған ағамыз 76 жастан асқан шағында ауыр науқастан мәңгілік мекеніне аттанып, Тараздағы киелі Тектұрмаста жамбасы жерге тиді. Есімін ел жадында қалдыру үшін, әсіресе жастарымызды тәлім-тәрбиеге, өнерге баулу мақсатында Төле би ауылы орталығындағы Мәдениет үйіне Аяз Бетбаевтың есімі берілсе дейміз. Біздің бұл ұсынысымызды төлебиліктер ғана емес, исі қазақ жұрты қолдайды деген сенімдеміз.
Мәкен ЖҰМАДІЛҰЛЫ,
Қазақстан Журналистер одағының мүшесі
