Бала тұрмақ, ересек адамның көңілін жаулап алар қиял-ғажайыпқа толы қызықты оқиғалар шынымен де шытырман сюжетімен бірегей. Күні кеше бас қаланың төрінде халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының ұйытқы болуымен «Disney» студиясының «Моана 2» анимациялық фильмі қазақ тілінде көрерменге жол тартты. Фильм режиссері – кіші Дэйв Деррик, музыка авторы – «Грэмми» сыйлығының жүлдегерлері Эбигейл Барлоу, Эмили Беар, «Грэмми» номинанты Опетайя Фоая мен үш дүркін «Гремми» жүлдесінің иегері Марк Манчина.
Жалпы, фильмдерді түрлі елге бейімдеп, дубляждау – «Disney» компаниясында бұрыннан қалыптасқан үрдіс. Студия жыл сайын әр фильмнің түрлі тілдердегі 30-ға жуық нұсқасын дайындайды. «Қазақ тілі» қоғамының ұйытқы болуымен биылдан бастап ірі халықаралық студиялар әлемдік премьераларын қазақ тілінде ұсына бастады.
«Дубляж – өз алдына бөлек индустрия. Оның Қазақстанда кеңінен дамуы өте маңызды. Себебі осы арқылы көкжиек кеңіп, сапа артады. Биылғы жағымды жаңалықтардың бірі – «Disney» студиясы біздің ұсынысымыз бойынша осымен екінші фильмді өз қаражатына қазақ тіліне аударды. Ірі халықаралық студиялардың қазақ тіліне бет бұруы өте маңызды. Әрине, елімізде бұған дейін де әлем фильмдері қазақ тілінде дубляж жасалып, көрерменге ұсынылып келді ғой. Бірақ олар демеушілердің қолдауымен жүзеге асырылды. Өткенде «Ойжұмбақ 2», жақында «Веном 2» қазақ тілінде көрерменін қуантты. Бүгін, міне, «Моана 2» таныстырылып жатыр. Жағымды жаңалық мұнымен бітпейді, желтоқсан айында «Муфаса. Арыстан патша» үлкен экранға жол тартса, жаңа жылдың басында қазақ тілінде сөйлеген «Ақшақар» кішкентай көрермендерге тамаша тарту болмақ. Үлкен студиялар өз туындысын әлемнің 30 шақты тіліне аударып ұсынады, енді солардың қатарында қазақ тілі де бар» деп көп алдында сүйінші сұраған «Қазақ тілі» қоғамының президенті Рауан Кенжеханұлы: «Қазақ дубляжының алдында тұрған ендігі міндет – кез келген әлемдік фильмді ұлттық болмыспен үндестіріп, қазақы ортаға бейімдеп аударып, көрерменге ұсыну. Ол үшін тәжірибе керек. Сондықтан да бізге қазақ тіліндегі дубляждалған фильмдердің қатарын көбейту маңызды. Алдағы уақытта бұл жұмысты өрістету үшін дубляж мектебі және тура аудармамен емес, қазақы ұғымға бейімдеп аударатын мықты мамандар көптеп қажет», деді.
«Қазақ тілі» қоғамының президенті атап өткендей, осы мақсат жолында әлі де келелі шаруалар атқарылып, сапалы дубляжды жүзеге асыратын отандық студиялар мен білікті мамандардың басын қосатын жаңа жұмыс орындарын ашу жоспарланып отыр. Оның айтуынша, әлемдік анимациялық фильмді қазақ тіліне аударудағы мақсат – ана тілін ұлықтау, балаларды қазақша сөйлеп, ойлауға баулу.
«Қазақ тіліне аударылып жатқан фильмдерді кеңінен насихаттап, кинотеатрларға барып, қазақ дубляжын қолдауға шақырамыз. Әлемдік студиялардың қазақтілді ортаның қызығушылығын ескеріп, туындыларын өз есебінен аударып, ұсынуы – біз үшін өте жақсы жаңалық. Биылғы әлемдік премьералардың қазақ тіліндегі аудармасы бұрын соңды болмаған рекордтық көрсеткіштерге жетті. Қазақша кино қарауға ықыласты қауымның көбейгені анық байқалды. Алдағы уақытта танымал туындыларды қазақ тіліне аудару дәстүрі жалғаса береді. Бұл тіліміздің, әсіресе балалар мен жастар үшін тартымдылығын арттыруға және кеңінен таратуға бағытталған тиімді тәсіл деп санаймын», деп сөзін түйіндеді Р.Кенжеханұлы.
Бұған дейін «Disney» мен «Pixar» студиясы «Ойжұмбақ 2» фильмін қазақ тіліне аударып, кәсіби дубляж жасады. Аталған туынды алғашқы 4 күнде 40 000 000 теңгеден астам қаражат жинап, бұған дейін көрсетілген туындылар арасында рекорд орнатты. Қырғызстан, Армения, Грузия, Әзербайжан, Өзбекстан, Тәжікстан елдері арасында Қазақстан жиналған сома бойынша бірінші орында тұрды.
Жаңа фильмнің кейіпкерлерін қазақ тілінде сөйлеткендер қатарында отандық эстрада әншісі Назима бар. Ол фильмдегі Моананың барлық әнін орындады. Ал Моананың өзі болса экранда Құралай Өтепованың дауысымен сөйледі. Актриса Айнұр Болат – Моана мен Мауиге қатер төндіретін Матангиді дыбыстаса, Матангидің әндерін Гауһар Өмірзақова орындады. Қобыланды Болат Мауиді қазақша сайратты. Бақытжан Әлпейіс «күңкілдек бағбан» және Моананың тобының мүшесі Келені қазақ көрерменімен қауыштырды.
Туындының қазақ тіліндегі дубляжы отандық «Movie Dalen» студиясында жасалды. Жалпы, аударма мен дыбыстау жұмыстары қалай өткендігі турасында білу үшін қазақ тіліндегі дубляж режиссері, театр және кино актері Шах-Мұрат Ордабаевты әңгімеге тартқан едік. Жұмысын зор сүйіспеншілікпен атқарған маман да тосылмады, шығармашылықтың қыр-сырын айтып, ағынан ақтарылды. Режиссердің сөзінше, елімізде дубляж жасайтын әртістер жеткілікті әрі техникалық мүмкіндік те мол екен.
«Қаржыны үнемдеу жолында сапаны аттап кеткен компаниялар өте көп, оның кесірі дубляжға кесірін тигізіп келеді. Тағы бір мәселе – ана тілі құндылығы, мысалы, кейбір Еуропа елдерінде тілді сақтап қалу үшін Үкімет кинотеатрларға ана тілінде көрсетілген фильмдер үшін салықтық жеңілдік қарастырылған. Осындай мүмкіндіктер отандық дубляж жұмыстарында да ескерілсе деген тілегіміз бар. Көрермен куә, бүгінге дейін әлемдік студияның 40-тан аса фильмін қазақша сөйлеткен екенбіз. «Disney» ауқымды конгломерат болғандықтан дыбыстау бірыңғай жүйеге негізделген. «Моананың» материалдарын біз 3-4 ай бұрын алып, жұмысты бастап кеттік. Ал қазақ тіліндегі трейлерді жарты жыл бұрын дайындап қойған едік. Негізгі жұмыс үрдісіне келсек, алдымен түпнұсқа мәтін қазақ тіліне аударылады, кейін кейіпкердің іс-қимыл, мінез-мимикасына қарай міндеттеріміз үйлестіріледі. Ол үшін арнайы мамандардың көмегіне жүгінеміз. Содан кейін ғана кейіпкерлерді дыбыстайтын әртістерге кастинг жарияланады. Әр рөлге 4-5 үміткерден ұсынамыз. Соңғы шешімді авторлық компания өзі қабылдайды. Егер музыкалық фильм болмаса жалпы жұмысты10 күннің ішінде толық аяқтауға болады, ал музыкалық фильмдерге шамамен 15-20 күн уақыт керек. Бұл фильмде барлық әнге, әншіге, хорға жетекшілік еткен музыкалық жетекші – Анель Сіргебаева. Басты кейіпкерлерді дыбыстаған кәсіби актерлерден бөлек, эстрадалық әнші NAZIMA мен әнші, композитор Sadraddin де фильмге қатысты», деді режиссер.
Ана тілінде сөйлеген туындыны тамашалауға жиналған көрерменнің қарасы қалың болды. Жабық көрсетілімге елімізге танымал тұлғалар, қоғам қайраткерлері, кәсіпкерлер, депутаттар мен дубляж актерлері қатысты. Көрермендер арасынан марқайып шыққан құрметті қонақ Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек те жаңа туындыдан алған әсерін іркіп қалмады: «Моана 2» анимациялық фильмінің қазақ тіліндегі нұсқасын қолдап, балаларыммен көруге арнайы келдім. Қазір әлемде мазмұны терең дүниеге таласуда, «Hollywood», «Netflix», «Disney» студиясы сынды әлемдік ірі компаниялар контент іздеп жатыр. Киноөндіріске жаңашылдық керек. Қазақстан үшін бұл жаңа мүмкіндік. Оның дәлелі міне Моана қазақ тілінде сөйлеп жатыр. Шетелдік кейіпкерлерді қазақ тілінде сөйлету – тілді ілгерілетудің бірден бір жолы. Осымен тоқтамай, бірте-бірте өз кейіпкерлерімізді де ұсыну маңызды. Бірінші осындай әлемдік деңгейдегі фильмдерді аударып, кейін өз идеяларымызбен шығуға үлкен мүмкіндігіміз бар. Бізде де қызықты кейіпкерлер көп қой. Соларды жаңа идеямен беру қажет. Мәселен, Жезтырнақ, Ақсақ құлан, Ертөстік сынды қазақ ертегілерін анимацияға айналдырып, әлемге таратсақ, қалай жарасар еді! Оған отандық киноөндірістің әлеуеті толық жетеді», деді министр.
«Моана 2» фильмінде көрермен сүйікті кейіпкерлері Моана және Мауимен қайта қауышты. Сондай-ақ жаңадан қосылған ержүрек теңізшілермен бірге қызыққа толы сапарға аттанды. Теңізші бабаларынан аян алған кейіпкерлер Океанияның шалғай, қатерлі аймағына сапар шегіп, естен кетпес шытырман оқиғаларды бастан өткерді. Аталған мультфильм қазақ тілінде 28 қарашадан бастап еліміздің барлық кинотеатрында көрсетіледі және демалыс күндері қолайлы уақытқа қойылған.
