Еліміздің үдемелі индустриялық-инновациялық бағдарламасы аясында Ақтөбе өңірінде пайдалануға берілетін жобалар облыс әкімдігінің қатаң бақылауына алынып, оларды жүзеге асырудың әр сәті жіті қадағалануда.Соның айқын айғағы ретінде осы бағдарлама аясында үстіміздегі жылы іске қосылатын жобаларды мерзімінде жүзеге асыру мақсатында облысты үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі үйлестіру кеңесі осы кезге дейін сегіз отырысын өткізді. Бұл ел және Елбасы алдындағы жауапкершілікті сезіну, сөз бен істің арасында алшақтықтың болмауына деген ұстанымның көрінісі болса керек. Яғни, осы бағытта межеленген биіктен көрінудің шаруаларын үйлестіре жүргізудің, жобаларды жүзеге асыру барысында кездескен өзекті мәселелерді ортақ ойласып шешудің қадамдары деп бағалау орынды болмақ. Осындай кеңесіп пішкен істің нәтижесі де көріне бастады. Жоспарланған жобаларды ғана жүзеге асырып қоймай, болашағы үмітті жаңа жобаларды Қазақстанды индустрияландыру картасына енгізудің мүмкіндіктері айқындала түсті.
Бүгінгі таңда Ақтөбе облысын индустрияландырудың өңірлік картасы шеңберінде жалпы құны 8,7 миллиард АҚШ доллары болатын 100-ден астам жоба жүзеге асырылуда. Бұл нысандар пайдалануға берілгенде 21,7 мың жаңа жұмыс орны ашылады. Ал биылдың өзінде облысты үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту аясында жалпы құны 113,3 миллиард теңге тұратын 24 жобаны іске қосу көзделуде. Бұл жаңадан 2 мың адамды жұмыспен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Соның тең жартысы үстіміздегі жылғы алғашқы жартыжылдықта пайдалануға берілуі тиіс болатын. 55,8 миллиард теңге инвестиция салынған он екі нысанның төртеуі қазірдің өзінде пайдалануға беріліп, жұмыс істеп тұр. Қалғандары да бүгін-ертең іске қосылмақшы. Жыл аяғына дейін тағы да он екі жоба жүзеге асырылып, 57,5 миллиард теңге инвестиция игерілмек. Облыс әкімі Елеусін Сағындықовтың басшылығымен өткен облысты индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі өңірлік үйлестіру кеңесінің кезекті отырысында жоспарлы жобалардың жүзеге асырылу барысы тағы бір пысықталды. Қай жобаның қаншалықты деңгейде атқарылып жатқаны қатаң сұралды, кезінде үкіметтік комиссия анықтаған кемшіліктерді жою жолдары анықталды, облыстың тиісті орындарына бұл нысандарды мерзімінде іске қосуға кедергі келтірмей, қайта олардағы шаруаның тап-тұйнақтай жинақы болуына белсенді атсалысу тапсырылды. Биыл облыста жалпы құны 65,9 миллиард теңге болатын тағы да екі жоба басталып, 842 жұмыс орны ашылмақ. Жалпы, облыстағы жобалардың қай-қайсысы да мерзімінде іске қосылатынына үйлестіру кеңесінің отырысына қатысқандардың сенімі мол. Қазір жобаларды қаржыландыру, жер телімдерін бөлу аяқталған, құрылыс-құрастыру жұмыстарын жүргізуге рұқсат берілген, мемлекеттік сараптамадан өткен, инженерлік инфрақұрылым жүргізілген. Жиында инвестициялық жобаларды жүзеге асырушылар мен мемлекеттік органдар басшыларына басталған істерін мерзімінде сапалы аяқтау міндеттелді.
Содан кейін Қазақстанды индустрияландыру картасына енгі-зуге ұсынылатын жаңа жобалар қаралды. Алдымен “Sunkar Resources” ЖШС -нің Шилісай фосфорит кен орнынан күрделі минералды тыңайтқыш өндіретін химия комбинатының таныстырылымы болды. Бұл кәсіпорын туралы “Sunkar Resources” ЖШС жобалық тобының басшысы Әнуар Боранбаев хабарлама жасады. Мұнда диаммоний және моноаммоний фосфат тыңайтқыштары шығарылады деп күтілуде. Оған шикізатты осы серіктестіктің еншілес кәсіпорны “Темір Сервис ЖШС жеткізеді. Кен орнындағы шикізат көлемі 800 млн. тонна құрайды. Кен қоры елу жылға жетеді. Комбинат екі кезекте пайдалануға беріледі.Толық қуатында жұмыс істегенде кәсіпорын жылына 1,7 млн. тонна минералды тыңайтқыш өндіреді. Бұл жобаны толық іске қосуға 600 млн. АҚШ доллары көлемінде инвестиция салынады. Бұл қаржының тең жартысын инвестордың өзі, ал екінші бөлігін халықаралық және жеке қаржы институттарынан несиеге алу көзделуде. Оның тиімділігі – тоғыз жолдың торабы Қандыағаш қаласынан небәрі 20 шақырым қашықтықта орналасқандығы. Мұнда 40 мың адам тұрады, жұмысшы кадрларын тартуға ыңғайлы. Сондай-ақ, электр және магистралды газ желілері жақын. №315 разъезден темір жол тарту да арзанға түседі. Барлық инфрақұрылымдарды жүргізуге қолайлы жерге орналасқан, кәсіпорын іске қосылғанда 2 мың жұмыс орны ашылады. Сондай-ақ, мұнда кристалды күкірт өндіруді жолға қоюға болады екен. Жалпы, осында өндірілген фосфор минералды тыңайтқыштарының 60 пайызы Украинаға, Ресейге, Қытайға және Үндістанға экспортқа шығарылады деп есептелуде.
Бенқала мыс кен орнын игеру жобасының да болашағы зор. Осы жерде катодты мыс өндіру кешені құрылысын салуға мүдделі болып отырған “KazCopper” ЖШС-нің басқарушы директоры Р.Дүсіповтің айтуынша, бұл кен орны еліміздегі Қоңырат, Ақтоғай, Айдарлы, Көксай сияқты ірі кеніштермен теңдес келеді. Кен құрамындағы мыс 0,4-0,42 пайыз болады. Кен орнындағы мыстың қоры 2 млн. тонна құрайды екен. Сондай-ақ халькозиндік кеннің қоры 200 мың тоннаға жетеді. Мыстан басқа қосымша алтын, күміс, молибден алу мүмкіндігі бар көрінеді. Кәсіпорын орын тебетін жерден 6 шақырымнан қатты жамылғылы тас жол, осыншама қашықтықтан Хромтау-Алтынсарин темір жолы өтеді, разъезд және жолаушылар стансасы бар. Әртүрлі қуаттағы электр желілерін тартудың да мүмкіндігі мол. Қоры мол жер асты су көзі де бар. 2010-2011 жылдары кен орнын аршу, инфрақұрылым нысандарын салу жұмыстарын аяқтап, 7 мың тоннаға дейін катодты мыс өндіруге жету, ал 2012 жылы кәсіпорынның екінші кезегін іске қосып, фабриканы технологиялық қолдау арқылы мыс өндіру қуатын 20 мың тоннаға дейін арттыру көзделуде. Мыс өндіруде шетелдік “SX-EW” технологиясы қолданылатын болады. Жобаның жалпы құны 50 млн. АҚШ долларын құрайды. Қазіргі таңда 10 млн. АҚШ доллары игерілді. Үстіміздегі жылдың аяғына дейін ол 16 млн. долларға жетеді. Қазірдің өзінде жер асты қазба байлығын пайдалану келісім-шартына сәйкес әлеуметтік бағдарламалар жүзеге асырылуда. Электр желілері тартылып, тау-кен техникалары сатып алынды. Кәсіпорынды іске қосуға қажетті құжаттарды алуға байланысты біраз шаруалар тындырылыпты. Жоба экологиялық қауіпсіз, жалпы бұл кәсіпорын еліміздегі бірегей мыс өндіру кешені болмақ.
Еліміздің индустрияландыру картасына енгізуге ұсынылғалы отырған үшінші жоба жылдық қуаты 10 млн. дана инфузиондық түтік шығаратын зауыт. “Велес Актобе” ЖШС коммерциялық директоры Еркін Әмірханның мәлімдеуінше, қосымша қондырғылар орнату арқылы өндіріс қуатын бұдан да арттыруға болады. Сондай-ақ, басқа түтіктермен жалғайтын 2 млн. дана адаптерлер шығаруға да мүмкіндік бар. Жобаның жалпы құны 290 млн. теңге тұрады. Оның 170 млн. теңгесіне өндірістік қондырғылар, 65 млн. теңгесіне полимер шикізаты сатып алынады, қалғаны өндірістік ғимараттар салуға, көлік-логистикалық шығындарға жұмсалады. Салынатын инвести-цияның 75 пайызға несие, ал, қалған 25 пайызы инвестордың өз қаржысы. Зауыт өндірген өнімнің 90 пайызы, яғни 9 млн. дана инфузиондық түтік мемлекеттік сатып алу желісі бойынша өткізіледі, ал қалған 1 млн. данасы еліміздің және Ресейдің шекаралас аймақтарының дәріханалары арқылы сатылады. Қазір зауыт құрылысында 40 адам еңбек етуде, кәсіпорын іске қосылғанда осыншама жұмыс орны ашылады.
Облыста жоспарланған жобаларды мерзімінде іске қосудың барлық мүмкіндіктері қарастырылуда. Сондай-ақ, олардың қатарын жаңа тиімді жобалармен толықтыру да қанаттас жүргізілуде. Мұның өзі өңірдің экономикалық дамуын қамтамасыз етіп қана қоймай, әлеуметтік әлеуетін арттыруына берік негіз қалап отыр.
Сатыбалды СӘУІРБАЙ, Ақтөбе облысы.
САНКТ-ПЕТЕРБУРГ ФОРУМЫНА ҚАТЫСТЫ
Жақында “Самұрық-Қазына” ұлттық әл-ауқат қоры” АҚ-тың басқарма төрағасы Қайрат Келімбетов Петербургте өткен халықаралық экономикалық форумға қатысты. Биылғы форум “Жаһандық экономика: қайта жандануды басқару”, “Ресей: бүгін және ертең. Болашаққа көзқарас” атты тақырыптар аясында өтті.
Биылғы Петербург халықаралық экономикалық форумына жиналғандардың қарасы 2 300 адамды құрады, оның ішінде 69 шетелдік және 74 ресейлік компанияның басшылары қатысты. “Самұрық-Қазына” қорының басшысы Қайрат Келімбетов “Бизнес-сұхбат: Ресей-ТМД” тақырыбындағы іскер дөңгелек үстелдің жұмысына қатысты. Дөңгелек үстел барысында аймақтардың бизнес-көшбасшылары күшейіп келе жатқан бәсекелестік жағдайында әріптестікті кеңейту қажеттігі мен инновация және жаңғыртуды ынталандыру қажеттігін айтты. Қайрат Келімбетов екі ел басшыларының Кедендік одақ пен біртұтас экономикалық кеңістікті құруда атқарған жұмыстары бірінші кезекте бизнестің дамуына жағдай жасауға, оның бәсекеге қабілеттілігін көтеруге бағытталғандығын атап өтті. “Интеграциялық әріптестікте маңызды рөл атқарып отырған Еуразиялық даму банкін алғаш құрған Ресей мен Қазақстан болды. 10 млрд. долларға тең активі бар дағдарысқа қарсы қор құру идеясы қиын кезеңде жүзеге асты, интеграциялық үдерісті жеделдетті. Өйткені, дағдарысқа бірігіп қарсы тұру біз үшін маңызды болатын”, деді ол.
Келесі күні Қ.Келімбетов “Тәуелсіз қорлар: “жаһандық тәуекелділік пен мүмкіндіктер” тақырыбында өткен пікірталас отырысына қатысты. Пікірталасқа қатысушылар арасында Сингапурдың бұрынғы Президенті және GІC төрағасы Ли Куан Ю, “Cіtіgroup” атқарушы бас директоры Викрам Пандит, Temasek Holdіngs-тің әлемдік рыноктар бойынша жоғарғы атқарушы директоры Майкл Ди, Chіna Іnvestment Сorporatіon басқарушы бас директоры және төрағасы Лоу Цзивэй бар. Олар болашақта капиталды бөлу бағдарламасына экономикалық құлдыраудың тигізген әсері, сондай-ақ жақын жылдарда қаржы салудағы басым бағыттар мен инвестициялық мүмкіндіктер жөнінде пікір алмасты.
Венера ТҮГЕЛБАЙ.
ҮШ АЛЫП КҮШ БІРІКТІРДІ
Ескендір Ертай, журналист.
“Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ, “Alstom” және “Трансмашхолдинг” компаниялары Қазақстан елордасы Астанада бірлескен электровоз құрастыру кәсіпорнын құру жөніндегі келісімге келді. Мұндай маңызды келісімге жуықта Санкт-Петербургте өткізілген халықаралық экономикалық саммит аясында “ҚТЖ” ҰК” АҚ президенті Асқар Мамин, “Трансмашхолдинг” ЖАҚ жетекшісі Андрей Бокарев, “Alstom” компаниясының Бас директоры Патрик Крон арасындағы кездесу кезінде қол жеткізілген еді. Құжатқа қол қою рәсіміне Франция президенті Николя Саркози мен Ресей президенті Дмитрий Медведев қатысты.
Осылайша, 2010 жылғы маусымның 3-інде Алматыдағы инвестициялық саммиттен бастау алған еліміздегі электровоз өндірісін қолға алу жөніндегі меморандум енді нақты келісіммен бекіді.
Жаңадан құрылатын электровоз зауыты Ресейдің “Трансмашхолдинг” және франсуздың “Alstom” компанияларының технологиясы базасындағы бөлшектерден жасалады. Оларды құрастыратын өндіріс орны түпкілікті Қазақстанда орналасып қана қоймай, болашақта ел меншігіне көшетін болады.
Бірлескен кәсіпорын өнімі бекітілген көпжақты келісім бойынша қазақстандық нарықты қамтамасыз етеді. Бірте-бірте басқа да көршілес мемлекеттердің аумағына да шығарылады. Жоба Франция Үкіметінің қаржылық кепілдігімен жүзеге асырылады.
“Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ Қазақстан экономикасын әртараптандыруға ықпал ететін индустриялық-инновациялық бағыттағы басқа да бірқатар жобаларды жоспарлап, жүзеге асырып келеді. Соның бірі – Астанада магистральдік тепловоздарды құрастыру зауытының іске қосылып, қазіргі күні толық қуатында жұмыс істей бастауы. Сонымен қатар, алын ала жасалынған келісімге сәйкес “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ пайдалануы үшін Петропавлдағы “ЗИКСТО” зауыты астық тиеу вагондары мен басқа да жылжымалы қозғалыс құралдарын дайындауға кірісті.
БАЛЫҚ ТА – ЕЛДІҢ БАЙЛЫҒЫ
Табиғатпен ежелден тіл табысқан қазақ жан-жануарлардың ұрпақ көбейтіп, өсу кезеңін “Бір жылдың бір айы бар кіріс болар, қалғаны өтті-кетті шығыс болар”, деп жоғары бағалап, жауапкершілікпен қараған.
Суда өсіп-өнетін, ең таза, пәк-жәндік болып саналатын балықтардың біздің Жамбыл облысында көбейіп, уылдырық шашар кезі, негізі көктем айы болып саналады. Облыс деңгейінде бұл шараға айырықша мән беріледі. Биыл 2010 жылғы балықтардың уылдырық шашу кезеңі, Жамбыл облысы әкімдігі бекіткен іс-шараларды орындау мақсатында, Шу-Талас облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясының 2010 жылғы 22 сәуірдегі NO5-16/63 бұйрығымен 2010 жылдың 25 сәуірі мен 31 мамыр аралығы болып белгіленді. Аталған мерзімде облыстың су айдындары, өзендер, арналар, көлдер, тоғайлар, су қоймаларында балық аулауға тыйым салынған. Тәртіп бұзғандар қатаң жазаланады.
Жамбыл облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы осы маңызды шараны ұтымды іске асыру мақсатында, облыстық ішкі істер бөлімімен бірлескен арнайы іс-жоспар бекітіп, су айдындарындағы балық уылдырығын қорғауды күшейту үшін басқарманың арнайы күзет тобы мен орман және жануарлар дүниесі қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемелерінен бірнеше шұғыл топтар құрылып, қызмет атқаруда. Ел арасында, мектеп, ауылда “Балық-Елдің байлығы” атты, арнайы кездесу, сабақтар жүргізіліп, парақшалар таратылып, браконьерлермен күрес жүргізіліп жатыр.
Бірақ, бір өкініштісі сол, “Ауруын жасырған өледі” деп айтпасқа тағы болмас. Бейбақдаламен шектесетін шөлді аймақтың жаны Шу өзенінің суы. Шу өзенінің суы тоқтаса ондағы аң-құс жапа шегіп, балық уылдырығының өсуіне нұқсан келеді. Жыл сайын қанша өтінгенімізбен, Шу өзенінің “құлағын ұстағандар” біздің өтінішімізге бірнеше жыл бойы құлақ аспай келеді. Биыл да аса маңызды кезең, балық уылдырығын қорғау, яғни бар балық уылдырық шашып, көбейе бастаған кезінде, мамыр айының 10-ы күні “қожайындар” Шу өзенін тас бекітті. Шу қойнауы сусыз, өзен ағысын тоқтатты. Мұндайда балықтар да уылдырық шашуын кілт тоқтатады, тіпті, шашқан уылдырығының өзін қайта жұтып, балық атаулы жоғары ауа бастайды. Әр балықтың 1 млн.-ға дейін уылдырық шашатынын ойласақ, табиғаттың қанша байлығының кем ойлаудың кесірінен жойылып жатқанын ойлап көріңіз.
Шу өзені жыл бойы тоқтамай ақса, ешқандай қорықшыларсыз-ақ, барлық жан-жануарлардың алаңсыз өсіп, көбейері анық. Ал, “жан-жылуы” су болмаса аң-құс азады, жер тозады. Соңғы жылдары, не себеп болғанын, көп аң-құс өрісі Бетпақдаладағы бұлақтар тартылып, таусылуға жақын, ондағы аң-құстың қиналғанда түсетін “суаты” Шу өзенінде су болмаса, жәндік атаулының жапа шегері хақ. 2009 жылы Алтынемелде құрғақшылық болғанда, қарақұйрықтар ауып, Шу өзені сағасы Мойынқұмға дейін келді.
Сондықтан балық та, басқа жануарлар да ел байлығы екенін, естен шығарылмай, Қырғыз мемлекетімен экологиялық міндет-келісім жүргізіліп, Шу өзенінің жыл бойы белгілі мөлшерде ағып жатуын қамтамасыз етуге тиіспіз. Қазіргі Қазақ мемлекетіне тәуелді, әлі алда болар қырғыздармен мемлекетаралық келісім кезінде, тиісті орындар бұл мәселенің табиғатқа зиянсыз, адамға пайдалы, аң-құсқа қамқор болар оң шешілуіне де көңіл аударса екен деп өтінеміз.
Жалпы, экологиялық заңдылықта, қоршаған ортаның қуаты үшін, ағатын өзендерді мүлдем байлауға жол берілмейді. Мұны да талап етер кез жетті деп ойлаймын.
Жапар САТЫЛҒАНОВ, этнограф, натуралист-құсбегі, “Андасай” мемлекеттік қорғалымының меңгерушісі.
ОРТАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ИНТЕРНЕТ-САЙТТАРЫ
Қазақстан Республикасының Үкіметі www.government.kz Ішкі істер министрлігі www.mvd.kz Қорғаныс министрлігі www.mod.kz Қоршаған ортаны қорғау министрлігі www.eco.gov.kz Білім және ғылым министрлігі www.edu.gov.kz Сыртқы істер министрлігі www.mfa.kz Денсаулық сақтау министрлігі www.mz.gov.kz Көлік және коммуникация министрлігі www.mtk.gov.kz Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі www.enbek.gov.kz Қаржы министрлігі www.mіnfіn.kz Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі www.mіnplan.kz Әділет министрлігі www.mіnjust.kz Төтенше жағдайлар министрлігі www.emer.kz Мәдениет министрлігі www.sana.gov.kz Байланыс және ақпарат министрлігі www.bam.gov.kz Ауыл шаруашылығы министрлігі www.mіnagrі.kz Экономикалық даму және www.mіnplan.kz сауда министрлігі - Туризм және спорт министрлігі www.mts.gov.kz Мұнай және газ министрлігі www.memr.gov.kz Статистика агенттігі www.stat.kz Жер ресурстарын басқару агенттігі www.auzr.kz
