Пікір • 30 Қаңтар, 2025

Банктердің кезегі келді...

157 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Президент Үкіметтің кеңейтілген отырысында мемлекеттен қаржылай көмек алған екінші деңгейлі банктердегі ақшаны кері қайтаруды Ұлттық банкке тапсырды.

Банктердің кезегі келді...

Сурет: immigrantinvest.com

«Бір нәрсені атап өткім келеді: банктер Үкіметтің, соның ішінде халықтың жауы емес. Бірақ диалог негізіндегі әділ серік­­тестік орнауға тиіс. Кезін­де сіз­дерге көмектестік, енді сіз­дер­­дің кезектеріңіз келді», деді Президент.

Ұлттық банк Ұлттық қор арқылы 2008 жылдан 2020 жылға дейін бірнеше рет қаржылай көмек алған. 2008–2009 жылдары Үкімет пен банктер арасында қарызды қайтару туралы келісім жасалып, бұл қаржыға банктің акционерлері жауапты бол­ғанын білеміз. Бұл туралы Ұлттық банктің сайтында да жарияланып тұрды. Ал екінші кезеңде ондай келісім болған-болмағанын білмеймін. Ол тура­лы ресми мәліметтер жоқ. Мемлекет басшысы банк­тер­дің шығындарын өтеп ал­ғанын, алайда мемлекетке тие­сілі қаржыны қайтармай, тіпті сол ақшаны кепілге беріп, пайда тауып отырғанын айтты. Бұл қаржыны қайтару үшін Үкімет пен Ұлттық банкке тапсырма берді. Банктердің ресурс­тарын ірі инфрақұрылымдық жобаларға тартып, мемлекет бөлетін қаржыны несие мөл­шер­лемесімен кезең-кезеңімен субсидиялауға болатынын айтты. Ұлттық банк 2017 жылы қар­жылық орнықтылықты көтеру бағдарламасын бекіткен еді. Сол бағдарлама аясында елдегі 6 банк мемлекет қолдауына ие болған.

Бұл мәселені Мемле­кет басшысы бірнеше рет кө­терді. Өткен жылы кейбір банк­тердің мемлекеттен алған қарызды ішінара қайтарғаны, енді бірінің қайтаруға да­йындалып жатқаны айтылды. «Halyk Bank» 250 млрд теңге көлеміндегі мемлекеттік көмекті толығымен мерзімінен бұрын өтеді. Ал «Jusan Bank» «Самұрық-Қазына» қорынан мерзімінен бұрын 100 млрд теңгенің реттелген облигацияларын сатып алды. «Bank RBK» болса 12,9 млрд теңге мөлшерінде мемлекеттік қара­жатты мерзімінен бұрын ішінара қайтарды. 2008–2009 жылдары оларға қарыз қандай шартпен берілгенін, 2018 жылы қандай шартпен берілгенін дәлелдейтін құжаттарды жарыққа шыға­ру керек. Сол құжатта айтыл­ған келісімшарттар бо­йынша талап етуге болады. Бұған ең алдымен Ұлттық банк мүдделі болуы керек. Қазір экономикамыз күрделі жағдаймен бетпе-бет қалып отыр. Теңге – экономикалық көрсеткішіміздің өлшемі. Бізге ішкі нарыққа да, теңгеге де күш беретін фактор экономикалық ресурстар екенін түсінетін кез келді. Мемлекет басшысы теңге бағамының тұрақтылығын қам­тамасыз ету ең маңызды міндет екенін айтты. Ұлттық банкке арнайы тапсырма берді.

«Жұмыс қалыпты режімде жүргізіліп жатыр, бірақ әрине, сұрақтар бар. Бірінші кезекте ұлттық валютаның құбыл­малылығын көріп отырмыз. Сарапшылар америкалық дол­­лар­дың нығаюына байланыс­ты теңге курсына қысым жаса­­лады деп күтеді. Валюта тұрақ­тылығын қамтамасыз ету және жалпы инфляцияны тізгіндеу – қазіргі ең маңызды, тіпті бас­ты жұмыс десек болады. Ол Үкіметпен тығыз байланыста атқарылуы керек», деді Мемлекет басшысы.

Мен мұны Ұлттық банктің қазіргі және осыған дейінгі төрағаларына айтылған сын деп қабылдадым. Себебі бізде тең­генің тұрақтылығына кімнің жауап беретіні түсініксіз. Үкімет экономика, Ұлттық банк инфляцияға жауап береді. Бұл қаржы саясатымыздың негізі дұрыс емес екенін айғақтап тұр. Сол себепті Үкімет немесе Ұлттық банк тарапынан ұлттық валютамызға жауап беретін құзырлы орындардың мәртебесі айқындалу керек, сол кезде ғана теңге мен шетел валютасы байланысында бір үйлесімділік орнайды. Теңгенің екінші деңгейлі банк­тер немесе басқа инс­титуттар арасында хантала­пай ретінде үлестірілетін жағ­­дайлар тыйылады. Қазір банк­тер мемлекеттің көмегіне мұқтаж емес, керісінше, экономика банктердің көмегіне мұқтаж. Кеше Мемлекет басшысы ел экономикасы әлі күнге Ұлттық қордың қар­жысына тәуелді болып отыр­ғанын айтты. Ұлттық қор – ха­лықтың қазынасы. Сол себеп­ті, біз өзге бағыттардың мүм­кіндігіне назар аударуымыз керек. Банктердің экономикаға көмегі ауызша емес, ресми құжат түрінде заң­дас­тырылуы керек. Отандық бес банк­тің балан­сында 1,5 трлн теңгеге жуық мем­ле­кет­тік көмек бар.

 

Ғалым БАЙНАЗАРОВ,

қаржыгер