ДОНОР ҚАНЫ АДАМҒА ӨМІР СЫЙЛАЙДЫ

Алматыда Республикалық қан орталығы мен Қазақстан Донорлар қауымдастығының ұйымдастыруымен Дүниежүзілік донор күніне орай “Адамзатқа жаңа қан керек” девизімен үлкен шара өтті. Бүкіл ағзадағы зат алмасу жүйе­сін реттеп отыратын қанның ат­қара­тын рөлі орасан зор. Өйткені, онсыз адамның өмір сүруі мүмкін емес. Сондықтан да, әлемде ақы­сыз қан өткізетін донорлар қашан­да үлкен құрметке ие. Олардың қаны ең таза, әрі қауіпсіз деп есеп­те­леді. Алайда, дүние жүзі халқы­ның басым бөлігі осындай қауіпсіз қанға қол жеткізуге мүмкіндіктері болмай отыр. Мәсе­лен, жыл сайын 81 мил­лонға жуық донор қан тап­сырса, оның 39 пайызы жаңадан өркендеп, дамып келе жатқан мемлекеттер көрінеді. ДДҰ-ның Еуропалық аймақтық бюросының мәліметі бойынша, жыл сайын жүктілік және босану кезінде 500 мыңға жуық әйел өмір­мен қоштасады екен. Ал егер 2 са­ғаттың ішінде көмек көрсетілмесе, көп мөлшерде қан жоғалтқан ден­саулығы жақсы әйелден де айы­ры­лып қалу да оп-оңай. Демек, қау­іп­сіз қанға толық қол жеткізер бол­сақ, қаншама ананың өмірін сақ­тауға мүмкіндік туар еді. Міне, осы мәселені әріден ойлаған Дүние­жүзілік денсаулық сақтау ұйымы, халықаралық Қызыл крест және Қызыл ай қоғамы федерациясы, халықаралық қан донорлығы мен халықаралық қан құю ұйымдары бірігіп, қанның АВО топ жүйесін алғаш ашқан ғалым, Нобель сый­лы­ғының иегері Карл Ландштей­нер­дің туған күніне орай 14 мау­сымды Дүниежүзілік донор күні деп белгілеп, шешім қабылдаған. Содан бері жыл сайын әртүрлі де­визде аталып өтілетін шараға ерікті донорлар өз үлестерін қосуды дәстүрге айналдырған. Бүгінгі жағдайға келсек, Қазақ­станда 1990 жылдан бері донор саны 2,5 есе төмендеп кеткен. 2008 жылғы көрсеткіш бойынша 1000 адамға шаққанда 17 донордан, 2009 жылы 18-ден келген. Ал ДДҰ-ның көрсеткіші 45 пайыз болса, АҚШ-та – 109,9, Данияда – 67,2, Гер­ма­нияда – 52,6, Ресейде – 25, Ұлы­британияда – 42,5, Францияда – 38, Иранда – 21,2. Қазақстанда до­норлықтың азайып, құры­лымы­ның өзгеруі – еліміздегі әлеуметтік экономикалық жағдайдың төмен­де­уі және донорлықты ұйымдасты­ру­ды алдын ала жүйелі түрде жос­пар­ламауға байланысты. Сондықтан да донорлықтың төмен көрсеткіші қанның түрлі компоненттерінің жетіспеушілігіне әкеліп соқты. Қан орталықтарын толық компьютер­лен­діру мәселелері жеткілікті ше­шіл­меді. Ал бұл трансфузиялық те­рапияда адамдарды қауіпсіз, сапалы қанмен қамсыздандыруда маңызы зор. Қан қызметіндегі біріккен информация­лық жүйенің республи­­ка көлемінде болмауы да өз салдарын тигізуде. Қан өткізудің ағзаға да пайдасы зор. Алматыдағы республикалық қан орталығына күніне 50-60 адам қан тапсыруға келеді. Донор күні мұнда келушілердің саны 200-ге жетіп жығылды. Олар өткізетін қан науқастарға жеткілікті. Дегенмен, ақ қан, гемофилия сияқты дерт­терге қарсы қымбат дәрі-дәрмек жасауға әзірше қанның қоры жеткі­ліксіз болып тұр. Қан түйіршіктері бізге жет­кілікті. Бірақ, қан препараттарын шы­ғару үшін еліміз бойынша донорлардың санын көбейту қажет болып отыр, – дейді Қазақстан До­норлар қауымдастығының пре­зиденті Г.Сәрсенбина. – Республи­када мың адамға шаққанда 18 адам донор, ал дүниежүзілік стандарттар бойынша, мың адамның елуі донор болуы тиіс. Сонда ғана қан және қан препараттарына деген мұқтаж­ды толығымен өтей аламыз. Бізде қан тапсырғандардың еңбек дема­лысына бір күн қосылады. Және түскі ас ішуге есепті көрсеткіштің шегі төленеді. Ол шамамен 350 теңге. Гүлзейнеп СӘДІРҚЫЗЫ.