Эксклюзив
Қоғам • Кеше
2025 жылы қандай қайғылы оқиғалар болды?
2025 жылы қоғамға ауыр әсер еткен оқиғалар аз болмаса керек. Адам өлімімен аяқталған ірі жол-көлік апаттары (ЖКО) жиіледі. Кейбір өндіріс орындарында адам өліміне әкелген апаттар тіркелді. Сонымен қоса, әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылық оқиғалары да болды және жастар арасында суицид оқиғалары тіркелді. Бұның бәрі әлеуметтік қорғау, денсаулық сақтау, қауіпсіздік, психологиялық қолдау салаларын күшейту қажеттігін көрсетті, деп жазады Egemen.kz.
Оқиға • Кеше
2025 жылы ел аумағында қандай алапат өрт оқиғалары тіркелді?
Төтенше жағдайлар министрлігінің сәуір айында жариялаған мәліметінше, 2024–2025 жылдардағы жылыту кезеңінде ел аумағында 4 041 өрт оқиғасы тіркелген. Құтқарушылар қызыл жалыннан 416 адамды құтқарса, 187 азамат мерт болған. Ал 162 адам әртүрлі дәрежеде күйік алып, ыстан уланған. Күн сайын ТЖМ бөлімшелері 100-ден 150-ге дейін әр түрлі сипаттағы төтенше жағдайларды жоюға, оның басым бөлігінде өрт сөндіруге шығады. Сан дерек сөйлеп тұрғандай, елімізде өрт оқиғалары жиі тіркеледі. Жоғарыда атап өткеніміздей өрт салдарынан азаматтар өмірмен қош айтысып жатыр. 2025 жыл аяқталуға таяған тұста биыл тіркелген ауқымды өрт фактілерін еске саламыз, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • Кеше
Қос аққу жылжымайды: «Жақын барып хал-жайын кім сұрайды?»
Табиғат қашанда тосын құбылыстарға толы. Осыдан төрт-бес күн бұрын Семей қаласындағы ақ Ертістің айдынына қос аққу келіп қонған еді. Міне, бір аптаға айналып барады, жыл құстары әлі жылжыған жоқ.
Білім • Кеше
Антикадан Астанаға дейін: кітапханалар қалай жаңартылып жатыр?
Адамзат тарихына үңілсек таным үдерісі жылдан-жылға күрделене бергенін байқаймыз. Оны «екінші табиғаттан», яғни адам жасаған мәдени нысандардан анық аңғаруға болады. Кезінде бірқатар сөре, парта, орындық болса, ол бөлме оп-оңай «кітапхана» атана беретін. Ол уақытта кітапхананың басты міндеті кітапты сақтау, ал оқырмандікі оны оқумен ғана шектелетін. Бұл түсінік бүгін түбегейлі өзгерді. Қазір адам ақпаратқа емес, кеңістікке зәру. Алған білімін бөлісетін, пікір алмасатын жер іздейді. Шығармашылық ортаға енгісі келеді. Сайып келгенде ішкі әлемін ретке келтіретін мекенге мұқтаж. Осы сұраныс кітапхананың мазмұнын кеңейтті. Ол енді жай ғана кітап сақтайтын орын емес, әлеуметтік, мәдени, зияткерлік үдерістер тоғысатын тірі ағзаға айналды.
Қоғам • 25 Желтоқсан, 2025
Келер күннен үміт етіп, жаңа жылдан жарылқау күту – адамзат табиғатында ежелден бар үрдіс. Оны тек әр халық өз дүниетанымына, ғұрпына сай жасайды. Мәселен, біздің заманымыздағы тарихи жәдігерлерді санамағанда, жаңа жылды тойлау туралы деректер ежегі Месопотамия мен Мысыр ескерткіштерінде сақталған. Ал сіз бен біздің көзіміз үйренген Жаңа жыл форматы қалай қалыптасты? Шырша ағашының символдық мәні қандай? Зерделеп көрдік.
Реформа • 24 Желтоқсан, 2025
1 қаңтардан бастап салық реформасы күшіне енеді. Базардағы баға шарықтауы ықтимал
Жаңа жылмен бірге жаңа Салық кодексі де күшіне енеді. 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда салық жүйесі түбегейлі жаңарады. Бұл бір мезетте қабылданған шешім емес. Айлар бойы Үкімет, депутаттар мен бизнес өкілдері қатысқан талқылаулардың нәтижесі. Алайда қоғамды алаңдатқан басты сұрақ: Жаңа салық реформасы базардағы бағаны қаншалықты өзгертеді?
Спорт • 24 Желтоқсан, 2025
Темірлан Анарбеков Еуропаға кете ме? Қазақ қақпашысының қай лигада ойнағаны жөн?
УЕФА Чемпиондар лигасының биылғы додасы қазақ футболы үшін жай ғана кезекті маусым емес, ұлттық намыстың жаңа деңгейге көтерілгенін паш еткен айтулы оқиғаға айналды. SofaScore деректеріне сүйенсек, әлемдік футболдың алпауыттарымен иық тірескен Темірлан Анарбековтың көрсеткіші бүгінде еуропалық скауттардың назарын аударып отыр, деп жазады Egemen.kz.
Медицина • 24 Желтоқсан, 2025
1 қаңтардан бастап МӘМС жүйесіне бірқатар өзгеріс енгізіледі
2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап елімізде Бірыңғай медициналық көмек пакетін кезең-кезеңімен енгізу басталады. Үздік халықаралық тәжірбиелерді негізге ала отырып бөлінген медициналық көмек пакетінде тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі мен (ТМККК) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру қызметінің (МӘМС) аражігі нақтыланған. Сондай-ақ аталған жүйелердің шеңберінде көрсетілетін медициналық көмектің қайталанбауы назарға алынады. Бұл туралы денсаулық сақтау вице-министрі Әлия Рүстемова брифинг барысында мәлімдеді, деп жазады Egemen.kz.
Тұлға • 24 Желтоқсан, 2025
2025 жылы қандай тұлғалармен қош айтыстық?
Дүниенің басы – сайран, аяғы – ойран. Таудай тұлғаларын бақиға жөнелткен халқымыз жылан жылын жылап аяқтап отыр. Күні кеше Қазақстанның Еңбек Ері, Халық әртісі Асанәлі Әшімовті жер қойнына тапсырдық. Өткенге салауат айтып, 2025 жылы марқұм болған ардақтыларды еске түсірейік.
Экономика • 24 Желтоқсан, 2025
Тайынша ауданында сабаннан сапалы жиһаз жасайтын цех ашылды
Еліміз жыл сайын 12 млн-нан астам астық өндіреді. Бірақ дәнді-дақылдарды бастырғаннан кейін құрғақ сабағы құр қалып қоятын еді. Солтүстік Қазақстан облысындағы Тайынша ауданы бұны да іс қылып отыр. Әсел Жексембаева бастаған бір топ ғалым сабаннан сапалы жиһаз жасайтын технология ойлап тапты. Қалдықсыз өндірісті қамтамасыз етіп отырған ауданға ат басын арнайы бұрдық.
Спорт • 24 Желтоқсан, 2025
Осы жылы қазақ спорты кімдерден айырылды?
2025 жылы ел спортының дамуына елеулі үлес қосқан және салада есімі ел аузына ілігіп келе жатқан жас таланттар бақилық болды. Еліміздің футболшылары, бапкерлері және спорт ардагерлері түрлі қайғылы жағдайда көз жұмды. Олардың арасында ұлттық құрамада ойнаған спортшылар, жас футболшылар, тәжірибелі жаттықтырушылар мен спортты дамытуға үлес қосқан қоғам қайраткерлері бар. Бүгін біз биыл қазақ спорты кімдерден айырылғанын еске аламыз, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 22 Желтоқсан, 2025
2025 жылы ел есінде қалған 10 маңызды оқиға
Биыл халық жадында қалған оқиғалар аз болмаса керек. Әйтсе де барлық дерлік саланы қамтитын 10 оқиға қандай? Ел есінде қалған деп атауға болатын 10 маңызды оқиға – саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени бағыттар бойынша 2025 жылы қоғамда жиі әрі кеңінен талқыланды, деп жазады Egemen.kz.
Экономика • 22 Желтоқсан, 2025
Төлем азайды, шығын көбейді: Сақтандыру компанияларының жағдайы қандай?
Көлік иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру (КҚИ АҚЖМС) жүйесіндегі теңгерімсіздік күн санап тереңдеп барады. Бір жағынан жол апаттарының еселеп артуы мен қызмет көрсету құнының қымбаттауы, екінші жағынан заңнамалық өзгерістер нарықты «тығырыққа» тіреуі мүмкін, деп хабарлайды Egemen.kz.
Қоғам • 19 Желтоқсан, 2025
Кейінгі жылдары псевдоғалымдар, балгерлер, нумерологтар, астрологтар т.б. қаптап, оларға адамдардың алдануы қоғамдық сипат алып отыр. Дереккөздерге сүйенсек, 2024 жылы ел тұрғындары эзотерикаға 3 миллиард теңгеден астам қаражат жұмсаған. Халық алданып, неге мәселелер болып жатыр? Жалпылама тарқатып көрейік...
Қоғам • 19 Желтоқсан, 2025
2025 жылы ел өмірінде қандай өзгерістер болды?
Өтіп бара жатқан 2025 жыл елеулі өзгерістерге толы кезең ретінде елдің есінде қалды. Қарапайым айлық есептік көрсеткіштің өсуінен бастап, салық жүйесінің жаңаруы, тұрғын үй саясатының қайта қаралуы, тіпті қабылданған жаңа заңдар халықтың күнделікті өміріне жаңашылдық алып келді. Бір жағынан, декларациялау талаптарының жеңілдеуі мен әлеуметтік қолдаудың кеңеюі халықтың еңсесін көтерсе, екінші жағынан қоғамдық кеңістіктегі тәртіп пен мәдениетке қатысты жаңа шектеулер қоғамда қызу талқыға түсті. Ал тұрғындардың басым бөлігі бұл жылды тұрақтылық пен нақты нәтижелер кезеңі ретінде бағалап отыр.
Экономика • 19 Желтоқсан, 2025
Жоғары білімді адамдардың көбеюі ұлттық жинақ деңгейін төмендете ме?
Білім таусылмайтын байлық екені белгілі, ал оның ел экономикасындағы жинақ қорларына әсері қандай? Соңғы уақытта әлемдік ғылыми ортада жоғары білімді азаматтардың үлесі артқан сайын, ұлттық жинақ деңгейінің төмендеуі мүмкін деген қызықты болжамдар айтыла бастады, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 19 Желтоқсан, 2025
Әне-міне дегенше 2026 жылдың табалдырығын аттағалы тұрмыз. Алға қарасақ, көз үмітті сәуле етеді. Көңіл өткенге тәубе етеді. Сәт сайын сапырылысқан ақпараттық ағын, геосаяси жағдай, әлеуметтік һәм рухани құбылыстар үлкен өзгерістің құлақ күйін келтіріп тұрғандай. Ұлы Мұхаңдай айтсақ, жыл келгендей жаңалық сезінеміз. Сондықтан алдағы жылы бізді не күтіп тұр, әлемде және отанымызда қандай бетбұрыстар болатынын қал-қадірімізше топтастырып, оқырман назарына ұсындық.
Спорт • 18 Желтоқсан, 2025
Биыл ел спортында қандай тарихи жеңістер тіркелді?
2025 жыл Қазақстан спортының қоржыны бірнеше тарихи, толайым жүлделермен толықты. Саладағы жетістіктерді нықтап, спорттағы саясатты реттеу мақсатында осы жылдың 15 сәуірінде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне дене шынықтыру және спорт, сондай-ақ артық заңнамалық регламенттеуді болғызбау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды. Аталған құнды құжат негізінде олимпиадалық спорт түрлеріне басымдық беріліп отыр. Таңдаулылар тізімінен ұлттық спорт түрлері де тыс қалмады. Заңдағы легионерлерді мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландыру тетігіне салынған тыйым да көптің көкейіндегісін дөп басты. Сондай-ақ спорт федерацияларының мәртебесі айқындалып, саладағы анти-экстремизм мен қауіпсіздік талаптары күшейтілді. Еліміздің спорттық жүйесін әлемдік стандарттарға сәйкестендіру мен ел намысын дүбірлі додаларда қорғайтын азаматтарды қолдауға бағытталған заң жаһан жүзінде көк туымыздың жиі желбіреуіне септеспек, деп жазады Egemen.kz.
Экономика • 18 Желтоқсан, 2025
2025 жылы ел экономикасы қалай өзгерді?
Жыл соңы таяған тұста Қазақстанның биылғы экономикалық бедеріне көз жүгіртсек. Биыл бюджет кірістері жоспарға жақындағанымен, республикалық деңгейдегі кем түсу қаржы тәртібіндегі түйткілдерді айқындады. Мұнай өндіру мен экспорттағы өсім сақталғанымен, ОПЕК+ квоталары мен сыртқы нарықтағы құбылмалылық ел үшін жаңа тәуекелдер тудырды. Инвестициялық белсенділік баяулап, сыртқы сауда толық қалпына келе қойған жоқ. Соған қарамастан, құрылыс, көлік және ауыл шаруашылығы секілді нақты сектор салалары экономиканың негізгі тірегіне айналды, ал Ұлттық қор активтері инвестициялық табыс есебінен ұлғайды, деп жазады Egemen.kz.
Медицина • 17 Желтоқсан, 2025
Дәріханалардағы кезек: дәрі-дәрмек неге тез таусылып жатыр?
Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитетінің мәліметінше, маусымдық кезеңдерде дәрілік заттарға сұраныс күрт өседі. Бұл әсіресе, тұмау, ЖРВИ және басқа да маусымдық аурулар өршитін уақытта халықтың алдын алу және өзін өзі емдеу мақсатында дәріні көп көлемде сатып алуымен байланысты, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 17 Желтоқсан, 2025
Семейде Қайрат Рысқұлбеков пен оны айыптаған прокурордың көшесі қиылысады
Міне, Семейде ақ боран. Мен 4-Лодочнаядан кейінгі Достоевский көшесін көктей өтіп, Гагарин көшесінен түстім. Дала боран. Ұйтқыған жел қойын-қонышыңды орайды. Семейдегі Қайрат Рысқұлбеков көшесі кілт бұрылыс болып басталады. Иә, Қайрат десе, желтоқсан, желтоқсан десе, ойымызға Қайрат Рысқұлбеков оралады. Өйткені ол 86 жылғы азаттықтың алауын мұзға жаққан мыңдаған боздақтардың бір ғана символы десе де болар. Оған қандай жала жабылып, жаза құшса, қалғандары да сондай әділетсіздіктің ақ лағы болып кете барды. Бір айналдырса, шыр айналдыратын көмескі күш оның тағдыр жолында тағы да түйісіп, көрмей кеткен көшесі қиылысады деп кім ойлаған. Бұл кездейсоқ болатын сәйкестік пе, әлде зауал ма?
Сұхбат • 15 Желтоқсан, 2025
Айым Тілепберген: Дәстүрлі садақ ату – дәлдік пен байсалдылық спорты
Еліміз дербестігін алғаннан кейін ұлттық спорт жаңа серпінмен дамығаны анық. Дәстүрлі садақ ату ел ішінде ғана емес, әлемдік деңгейде де мойындалып, ұрпақ мақтанышына айналған өнер. Тәуелсіздік күні қарсаңында еліміздің мақтанышына айналған спорт саңлақтары туралы сөз етпекпіз. Соның бірі садақшы Айым Тілепберген. Ол спорттың бұл түрін алғашында жай хобби ретінде қарастырған болса, бүгінде ол осы бағыттың үздігі атанған, деп жазады Egemen.kz
Медицина • 11 Желтоқсан, 2025
Севоран: Баланы ұйықтатып тісін емдеудің қаупі мен тиімділігі қандай?
Соңғы жылдары балалар тісін жалпы анестезиямен емдеу жиілеп, ата-аналарды севоранның қауіпсіздігі алаңдатып отыр. Мамандар бұл препарат баланың психикасын қорғайтынын және қорқыныш сезімін сейілтетінін айтады. Осы орайда Egemen.kz тілшісі білікті мамандардан севоранның қолданылуы, артықшылықтары мен мүмкін қауіптері жөнінде толық ақпарат алды.
Қоғам • 08 Желтоқсан, 2025
Қазақстанда балаларға әлеуметтік желіге тіркелуге шектеу енгізілуі мүмкін
Қазіргі баланың бос уақыты аулада асыр салып ойнаумен емес, әлеуметтік желідегі видеоларды сағаттап сырғытумен өтеді. Бүгінде елімізде әлеуметтік желілердің баланың психикалық дамуына, ұлттық құндылықтарды түсінуіне және мінез-құлқына әсер етуі алаңдаушылық тудырып отыр. Сол себепті 16 жасқа дейінгі балалардың әлеуметтік желілерге қолжетімділігін реттейтін заң жобасы әзірленді, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 28 Қараша, 2025
Баланы кибершабуылдан қалай қорғаймыз?
Цифрлы технологиялардың кернеуі күннен күнге күшейіп барады. Бұл заманда интернет – ақпарат алу көзі ғана емес, өмір сүру кеңістігіне айналып үлгерген. Балалар осы кеңістікте өсіп келеді. Ойнайды, білім алады, достасады, ренжіседі, бәрі де – онлайн. Алайда технологияның беретін мүмкіндіктерімен қатар, одан келетін қауіп те жоқ емес. Алгоритм жүйесі адамның жас ерекшелігін толық ажырататын деңгейге жеткен жоқ, ал цифрлы платформалар жасөспірімдерді манипуляциядан, агрессиядан, тіпті қылмыскерлерден қорғауға келгенде қауқарсыз.
Қоғам • 27 Қараша, 2025
Философиядағы іргелі пәндердің бірі – этика. Ол ұждан, адамгершілік, әдеп категориясымен түсіндіріледі. Адамның ойлау жүйесі таңдау алгоритміне негізделгендіктен, этикаға сай шешім қабылдау өмір сапасына тікелей әсер етеді. Интернетке әркімнің қолы жететін, цифрлық технологияның кернеуі күшейген заманда әркім медиатұтынушы әрі оны жасаушы бола алады. Сондықтан бірқатар ақпарат агенттігі аудитория мен ақшаны көптеп тарту үшін түйсігіне түнегеннің бәрін жасайды. Бұл қоғамдық дүрдараздыққа апаратын қауіпті құбылыс. Сол үшін масс медиада қызмет ететін мамандарға этикалық қағидаларды меңгеру, оны қызмет аясында қолдану маңызы арта түсті.
Заң мен Тәртіп • 27 Қараша, 2025
Танымал тұлғалар есірткіге қарсы күрес акциясына атсалысты
Бүгінде оңай олжаға кенелуді көздейтін жастар есірткі тасымалдап, әлеуметтік желі арқылы саудалап жүр. Әрекеті әшкере болғандар қылмыстық жауапкершіліктен құтылмайды. Себебі заң бойынша есірткі саудасына қатысқандар 14 жастан бастап жаза арқалайды. Жастар балғын шақтан қатаң түрме тезіне түсіп, болашағына балта шаппас үшін ел аумағында түсіндіру жұмыстары белсенді жүргізіліп жатыр, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • 24 Қараша, 2025
Шығармашылық зертхана: Лев Толстойдың жас жазушыларға кеңесі
«Нағыз сұмдық – біздің жұмыс һәм мұны бізден өңге ешкім білмейді». Бұл ақыл-ой арыстаны Лев Толстойдың Афанасий Фетке айтқан сыры болатын. Жазушы еңбегіне қатысты мұндай дәл анықтама табыла қоймас. Орыс хакімінің артында қалған тоқсан том еңбегі – әлем әдебиетіне қосылған орасан олжа. Қаламгердің шығармашылық мұрасын қаттаған Борис Эйхенбаум Толстойдың мұқым еңбегі әлемдегі ең көлемді Брокгауз бен Ефронның энциклопедиялық сөздігінен де зор екенін жазады. «Мұны баспа табағына шақсақ, шамамен үш мың табақ болады! Ал бетпен есептесек – елу мыңнан астам парақ шығады! Ал мұның бәрін қолжазба күйінде көрсеңіз, әсері әсем-ақ. Ал редактор үшін бұл – қиямет-қайым». Енді осы орайда сұрақ туады. Лев Толстой неге мұнша көп жазды? Ондағы жазушылық мұраты не? Жазу барысында нендей кезеңдерді бастан өткерді? Мұның бәріне Толстойдың шығармашылық зертханасынан жауап табамыз.
Теңге • 14 Қараша, 2025
Пілдің сүйегі немесе алғашқы ақша қалай пайда болды?
Адамзат ақыл-ойының жарқын жаңалығы – айырбас жүйесі. Бір сөзбен айтсақ, ақшаның пайда болуы. Экономиканың барлық тетігі осыған басыбайлы байланған. Дәл осы «шытырлақтардың» алақан қышытатын қасиеті қазір ғана емес, қадым заманнан бері бар. Сондықтан тарихы тым әріде жатқан ақша феноменің әлеуметтік мәнін зерделеп көрдік.
Әдебиет • 12 Қараша, 2025
Шығармашылық зертхана: Әзілхан әлемі
Шығармашылық әлем – күрделі де қызық құбылыс. Әр қаламгердің шығармасы қандай ерекше болса, оны жазу үдерісі де сондай ерекше. Айталық, Бальзак пен Достаевский түнде жазса, Толстой таңғы уақытты құп көрген. Хемингуэй шығармашылық жұмыспен тізе бүкпей, түрегеп тұрып айналысса, біздің ақын Ғалым Жайлыбай өлеңдерін етпетінен жатып жазғанды ұнатады. Мұндай ерекшелік жазушы Әзілхан Нұршайықовта жетерлік. Үшбу мақаламызда қаламгердің хаттары мен естеліктеріне сүйеніп, оның көркемдік кеңістігіне ұмтылдық. «Оның қаламгер болуына не әсер етті?», «кейіпкерлердің образын қайдан алды?», «оларды қандай жағдайда қағазға түсірді?» деген сауалдарға жауап іздеп көрдік.
