Эксклюзив
Қазақстан • 06 Тамыз, 2025
Электронды қызметтер ел игілігіне айналып келеді
АҚШ электронды үкімет жүйесін 1993 жылдан бастап енгізе бастаса, Еуропа елдері 1997 жылдан бастап қолданған. Ал еліміз электронды үкімет порталын 2006 жылы іске қосса да, көп елдерден озып, алдыңғы қатарға шықты. БҰҰ-ның электронды үкімет индексі бойынша Қазақстан 193 елдің ішінде 24-орында болса, онлайн қызмет сапасы бойынша алдыңғы ондыққа енеді. Тіпті Швейцария, Франция, Қытай сияқты кейбір дамыған елдерден озық. Деректерге сүйенсек, қазіргі уақытта елімізде халықтың басым бөлігі мемлекеттік қызметтерді онлайн түрде пайдаланып отыр, деп хабарлайды Egemen.kz.
Руханият • 05 Тамыз, 2025
Биыл адамзаттың ақыл алдаспанына айналған қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының туғанына – 180 жыл. Тарбағатайдан бастау алған торқалы той дүбірі бүгінде қазақ даласын шарпып жатыр. Ой кемеңгерінің онкүндігі аясында Астанадағы қаламгерлер аллеясында да ақынның шығармашылығы шарықтады. Сүбелі сөзді серік еткен жанның жан қалтасынан табылатын ақын мұрасы бүгін ашық аспан астында көпшіліктің назарына ұсынылды, деп жазады Egemen.kz.
Абай • 05 Тамыз, 2025
Құнанбай Кенесарыға қарсы шапқан ба?
Адамның жақсы иә жаман болмағы ата-анасына, арғы бабаларына тікелей байланысты. «Жақсыдан жақсы туар жарқылдаған» деп қазақ бекер айтпайды. Хакім Абай да «адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан» болады деп, әке-шеше ұлағатын алдыңғы орынға шығарған. Осылай айтып отырған Абайды да даналық шыңына көтерген бақ дарыған тегі мен ата-ана тәрбиесі екенін білген дұрыс. Оның ішінде Құнанбай қажының Абай дүниетанымына әсері мол. Хакімнің әкесі хақында іргелі еңбектер жазылып, ел назарына жарияланғанымен, оның діни һәм әлеуметтік позициясы туралы екі ұшты пікірлер әлі де кездеседі.
Медицина • 31 Шілде, 2025
Кейінгі жылдары адам жанының арашашысы ақ халаттылардың басына жиі бұлт үйіріліп жүр. Ауруханаға азаматтар ауру жанына батқан соң баратыны анық. Десе де қандай жағдайда да маманға, түптеп келгенде адамға қол көтеруге болмайтыны көпшіліктің есінен шығып кетіп жатады, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 30 Шілде, 2025
Сұрықсыз ойыншықтың сыры неде?
Соңғы кездері Labubu есімді шағын ойыншықтар әлем коллекционерлері мен жастар арасында ерекше танымалдыққа ие болды. «Жасырын қорап» форматында сатылатын бұл дизайнерлік ойыншықтар әлеуметтік желілер мен екінші нарықта үлкен сұраныс тудырып, сәнге айналды. Тіпті Қытайда бір жасөспірім қалаған ойыншығына қол жеткізе алмаған соң өз-өзіне қол жұмсаған. Бұл ойыншық әлемді қандай ерекшелігімен жаулап алды?
Қоғам • 29 Шілде, 2025
Мектеп тақтасы неге жасыл түсті?
Мектеп өмірінің ажырамас бөлігі – тақта. Мұғалім мен оқушы алма-кезек пайдаланатын, білімге жол ашатын «қақпаның» неліктен жасыл түсті болатынын ойланып көрдіңіз бе, деп жазады Egemen.kz.
Технология • 25 Шілде, 2025
Осы жылы шілденің тоғызы күні елімізде Орталық Азиядағы алғашқы суперкомпьютер іске қосылды. Ғылым мен технологиялардың түлеуіне септесетін суперкомпьютер қарапайым компьтерден қарағанда мыңдаған есе жылдам есептеуге қауқарлы. Мәселен, Alem.cloud Ұлттық суперкомпьютер орталығындағы еліміздің еншісіндегі жаңа есептеу кластерінің өнімділігі өңір бойынша рекордтық көрсеткішке ие - FP8 әдісі бойынша 2 экзафлопс, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 24 Шілде, 2025
Елордалық құтқарушыларға пәтер кілті табысталды
Бүгін Астана қаласындағы №4 мамандандырылған өрт сөндіру бөлімінде азаматтық қорғау органдары бөлімшелерінің қызметкерлеріне жаңа пәтерлер мен қызметтік автокөліктер табысталды. Құтқарушылардың әлеуметтік әлеуетін көтеріп, алаңсыз азаматтық міндетін атқаруға атсалысатын шараға Төтенше жағдайлар министрі генерал-майор Шыңғыс Әрінов қатысты, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 24 Шілде, 2025
Жаңа жүйенің жаңалығы: айып тұрағының әр күні ақылы болуы мүмкін
Енді айып тұрағына түскен көлік үшін жүргізуші әр тәулікке ақы төлеуі мүмкін. Бұған дейін айып тұрағындағы көлікті шығару үшін тиісті айыппұлды төлеу жеткілікті еді. Көлік ұзақ тұрып қалса да, оған қосымша ақы есептелмейтін. Бұл жағдайды өз пайдасына шешіп, айып тұрағын тегін тұрақ ретінде пайдаланып келгендердің қарасы да көбейген. Жол ережесін бұзып, көлігін заңсыз жерде қалдырған азаматтар үшін бұл әділетті жаза болып көрінгенімен, мәселенің екінші жағы бар, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 23 Шілде, 2025
«Туған жылым – тауық, туған айым – көкек. Мінезім жұмсақ, жылы-сыпайымын. Ешкімге жібермеймін ұпайымды. Көйлегім көк, қолдан жасап алған меңдерім жоқ. Төсек орнымыз орнында. Дүние-мүліктен шошымасын. Өмірімде бір-ақ рет ғашық болғам. Оның өзі әлгі белгілі жазушының белгілі романындағы өзін-өзі таба алмай жүрген белгілі бір кейіпкер еді. Ал болашақ жарымның көзінің былшығы, қасының қылшығы болмаса болды. Мекен-жайым: Бойдақтар қаласы, Мың көди-сөди көшесі, орыс моншасының оң жағы, түрік моншасының төр жағы. Күтем».
Қоғам • 23 Шілде, 2025
Неміс әлеуметтанушысы әрі статист-ғалым Эрнст Энгель бір отбасы жеке табысының 30-35 пайызын азық-түлікке жұмсаса – ол қалыпты отбасы, 50 пайыз шамасында болса – жағдайы төмен, 55 пайыздан жоғары болса – кедейлік деңгейінде өмір сүріп жатыр деп пайымдаған. Ал біздің ұлттық статистика бюросының дерегіне сүйенсек, ел азаматтары азық-түлікке табысының жартысынан көбін жұмсайтын болып шықты.
Оқиға • 23 Шілде, 2025
Тайфун - Тынық мұхитының батыс бөлігінде пайда болатын тропикалық циклон. Олар апатты жел, нөсер жаңбыр және теңіздегі биік толқындармен (цунамиға ұқсас дауыл толқындары) ерекшеленеді. Тарихта миллиондаған адамның өмірін қиған және қалаларды қиратып кеткен ірі тайфундар бар. Әлемде табиғи апаттар жиілеген тұста адамзат тарихында асқан зардаппен есте қалған тайфундар топтамасын әзірледік, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 23 Шілде, 2025
Ағылшын тіліндегі «prank» cөзі XVII ғасырдан адамзат ауызында екен. Мағыналық мән тұрғысынан қазақшаласақ «ойын, қулық, әзіл» сөздеріне саяды. Тікелей аудармасы – «еркелік, деп жазады Egemen.kz.
Баға • 22 Шілде, 2025
Тамыздан бастап не қымбаттайды?
Тамыз айының ыстығында сынап бағанымен қатар, нарық бағамы да көкке көтерілмекші. Әсіресе тауармен қатар қызмет құны да қыр көрсетпек. Мәселен, жанармай қымбаттайды, байланыс операторлары комиссия енгізеді, ал салық пен сыртқы саудадағы өзгерістер бағаға әсер етуі мүмкін. Тақырыпты тарқатып айтайық.
Мәдениет • 21 Шілде, 2025
Ұлт ділінің дәмі бір жұтым қымызда. Көшпелі өркениеттің әбілхаят сусыны қадым заманғы қазақтың тектік жадын тірілтіп, рухани дүниетанымын қалыптастырып келеді. Күбідегі күрп-күрп пісілген қымыздың дыбысы дала қазағының өмір ырғағы, көңіл ымбалы іспеттес. Міне, осы асыл дәстүрді заманауи қоғаммен сабақтастырып, баба сусынын бүгінгі ұрпаққа қайта танытқан тағылымды іс-шара – Астанада өткен «BaiQymyz – бапталған қымыз» гастрофестивалі болды.
Технология • 21 Шілде, 2025
Жасанды интеллект қазақ тілін үйретеді
Бүгінде технологияның қарыштап дамуы білім беру саласында да жаңа өзгерістерге жетелеуде. Жасанды интеллект (ЖИ) арқылы тіл үйрену әлемдік трендке айналып отыр және бұл үрдіс қазақ тілі үшін де өте маңызды. Қазақ тілін үйренушілер үшін ыңғайлы әрі тиімді шешімдер қажет. Әсіресе, қазақ тілін екінші тіл ретінде меңгерушілер, шетелдегі қандастарымыз, қала тұрғындары мен жастар үшін заманауи әдіс маңызды. Осы тұрғыда, TilQazyna жобасы тіл үйрету әдістемесін цифрлық деңгейге көтеретін алғашқы кешенді шешімдердің бірі болары сөзсіз. Ана тіліміздің аясын кеңейтуге арналған жоба жайында Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры Мақпал Жұмабай айтып берді, деп жазады Egemen.kz.
Заң • 18 Шілде, 2025
Медицина, археология және баспа өнімдері ҚҚС-тан босатылады
Бүгін Мемлекет басшысы жаңа Салық кодексіне және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойғаны мәлім. Сол орайда, ҚР ҰЭМ Салық және кеден саясаты департаментінің бас сарапшысы Жазира Мыңбаевадан пікірін сұраған едік, деп жазады Egemen.kz.
Экономика • 18 Шілде, 2025
Салық төлемеу несімен қауіпті?
Мемлекет басшысы қол қойған жаңа Салық кодексі елдегі салық саясатын түбегейлі жаңғыртуды көздейді. Ендігі жерде салық төлеу – бұрынғыдай күрделі міндет емес, жеңілдетілген, оңтайлы жүйе негізінде орындалатын азаматтық парыз. Алайда салық төлемеудің салдары әлі де ауыр. Заңдық жауапкершілік, қаржылық қиындықтар мен мүліктік шектеулер – бұлар салықты уақытылы төлемеудің нақты салдары.
Экономика • 18 Шілде, 2025
Жаңа Салық кодексінің жаңалығы қандай?
Бүгін Президент Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа Салық кодексіне және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңды бекітті, деп жазады Egemen.kz.
Заң • 16 Шілде, 2025
Перизат Қайрат ісінде қорға қаржы аударғандардан жауап алынды
Астана қаласының қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық сотында сотталушы Перизат Қайрат пен оның анасына қатысты қылмыстық іс бойынша сот процесі жалғасып жатыр. Бүгінгі сот отырысында үшінші эпизод - Қазақстандағы су тасқынына қарсы күрес кезінде жиналған қаржыны жымқыруға қатысты куәгерлерден жауап алынып жатыр, деп хабарлайды Egemen.kz.
Қоғам • 16 Шілде, 2025
Перизат Қайрат Каспий банкке қаржы сұрап хат жазған
Астанада Перизат Қайратқа қатысты сот процесі жалғасып жатыр. Қаржылық мониторинг агенттігі «Biz Birgemiz Qazaqstan» қорының басшысы болған Перизат Қайрат пен анасы 3,5 млрд теңге жымқырғанын анықтаған еді, деп жазады Egemen.kz.
Саясат • 14 Шілде, 2025
Трамптың трамплині: Президент болмай тұрып кім еді?
Әркімнің шеке тамыры өзінше бүлкілдейді емес пе? АҚШ-тың қазіргі Президенті де бөлекше күркірейді. Әр үйде көрсететін реалити шоу секілді, Ақ үйде түрлі ойын көрсететін Дональд Трампқа саяси сарапшылар таңғалыспен қарайды. Әдеттегі басшылар секілді әдеппен сөйлемейді. Әріптесін әзілмен шаншып, азумен қақшып алады. Мертіктірер мергендер бұған да Кеннедидің кебін келтірмекші болып еді. Құлағына тиіп құламай қалды. Сөйте тұра анталап тұрған еліне қанталап тұрып өзіне дауыс беруге шақырды. Бұл не қылған «Өлмесхан» деп маңдайын уқалайды мамандар. Әрине, ешкімнің шешесінен көйлекшең тумағаны белгілі. Сондықтан біз Трамптың трамплинге шығу жолын шолып өтіп, президент болғанға дейінгі өмірін безбендеп көрдік.
Қоғам • 11 Шілде, 2025
Жазғы лагерьдің жауапкершілігі жоғары
Жаз мезгілі – балалар үшін асыға күтетін демалыс кезеңі. Мектептің соңғы қоңырауы соғылған сәттен бастап олардың көбі ауылға ата-әжесінің қолына барады, кейбірі қосымша табыс табуға тырысады, ал біразы жазғы лагерьлерде демалуды жөн көреді. Бірақ бұл кезең ата-аналар үшін демалыс емес. Керісінше, баласының қауіпсіздігі мен пайдалы тынығуы үшін алаңдайтын, жауапкершілігі күшейетін уақыт. Осы орайда еліміздегі балалар лагерьлерінің жай-жапсары, қолжетімділігі және сапасы қоғам назарындағы маңызды мәселенің бірі болып отыр.
Баға • 10 Шілде, 2025
Азық-түлік бағасы неге арзандамай тұр?
Азық-түлік бағасының тұрақсыздығы қарапайым халықты қатты толғандырып отырғаны рас. Әсіресе әлеуметтік маңызы бар тауарлардың бағасын кім және қандай жолмен реттеп отыр деген сауал жиі көтеріледі. Сонымен қатар елорда тұрғындары күнделікті ас-ауқатқа қанша қаржы жұмсайды? Осы мәселелердің мән-жайын анықтау мақсатында «Астаналық» базары мен «Magnum» сауда желісіне арнайы барып, тұтынушылардың пікірін білдік.
Энергетика • 10 Шілде, 2025
АЭС 2000-нан астам адамды жұмыспен қамтиды
Қазақстанның энергетикалық болашағы туралы пікірталастардың өзегінде Атом электр станциясының (АЭС) құрылысы тұр. Бірі оны экологияға төнген қауіп деп санаса, енді бірі елдің энергетикалық дербестігіне жасалған стратегиялық қадам деп бағалайды. Бұл ретте Egemen.kz тілшісі ҚР Атом энергиясы жөніндегі агенттігіне сауал жолдап, станцияны кім салады, жобаның құны қандай, экология мен қауіпсіздік қалай қамтамасыз етіледі деген бірқатар өзекті сауалдарға нақты жауап алды.
Мәдениет • 09 Шілде, 2025
«Алтын домбыра» иесі ағаш домбыра жасауға неге құмартты?
«Еңбек – ер дәулеті» дейді дана халқымыз. Ойшылдар мұны болмыс бостандығы мен жан еркіндігінің негізгі кілті деп есептейді. Мәселен, Ахмет Ясауи ағаштан ыдыс-аяқ жасаумен айналысса, Шәкәрім зергер болған, ал Жүсіпбек Аймауытұлы ер шауып, етік тіге білген. Біздің бүгінгі кейіпкеріміз де күндіз домбырасын бебеулетіп айтысқа қатысса, кешкісін сол аспапты жасаумен жұмыстанады.
Мәдениет • 08 Шілде, 2025
Мәдени мұраны сақтаудың жапондық үлгісі
Климаттың өзгеруі, жер сілкінісі мен ылғалдылық – ғасырлар бойы сақталған тарихи ескерткіштер үшін бүгінгі таңда басты сын-қатерлердің бірі саналады. Әсіресе, ағаш немесе балшық негізінде тұрғызылған көне құрылымдар табиғи құбылыстарға аса сезімтал келеді. Осыны ескерген Жапония сынды елдер мәдени мұраны сақтаудың жаңа тәсілдеріне көше бастады.
Спорт • 03 Шілде, 2025
Елордада ерекше боулинг турнирі өтті
Елорда күніне орай «Мүгедек жастар қоғамы» боулингтен қалалық турнир өткізді. «Экстрабилити-2025» деп аталатын бұл жарыстың ережесі бұрынғыдан өзгеше болды, деп жазады Egemen.kz.
Өнер • 02 Шілде, 2025
Біз білетін күйді байырғы бабаларымыз «күк» деп атап, оны Тәңірмен тілдестіретін дәнекер деп ұқты. Бұл дерек Махмұт Қашқаридің «Түрік сөздігінен» тиянақ тапқан. Осы арқылы бүгінгі қоғам азаматы сөздің он ғасыр бұрын қалай дыбысталғанын аңғарады. Ал «күк» деп аталатын сол әуеннің өзі ілкі құлаққа қалай жеткен екен? Қаһарлы ханның қабағын түсірген қаралы хабар қандай болды? Қашқаридің қадым кітабындағыдай сөздің ғана емес, үннің де транскрипциясын жасау мүмкін бе? Мәселен, ол дыбыс қоңыр ма, ащы ма? Жоқ, әлде ашық па, бітеу ме? Бұл бір келешектен естелік, өткен шақтан жаңалық іздеу секілді білім мен түйсікке құрылған тұңғиық таным жолы. Сол жолда қазақ музыкасының мүмкіндігін кеңейтіп, әлеуетін арттырып жүрген бір топ өнерпазды кездестірдік. Олар – тарихи аспаптарды қайта жаңғыртып жүрген «Жошы» фольклорлық ансамблі.
Қоғам • 30 Маусым, 2025
Әлемдегі ең алғашқы фотосурет 8 сағат түсірілген
Бүгінгі күні адамзат күн сайын миллиардтаған фотосурет түсіреді. Қолындағы смартфон, планшет немесе кәсіби камера арқылы кез келген адам бір мезетте жүздеген кадр жасай алады. Десе де осы қалыпты құбылысқа айналған әрекеттің артында бірнеше ғасырлық ізденіс, ұзақ сынақтар мен табанды еңбектің жатқанын көпшілік біле бермейді, деп жазады Egemen.kz.
