Эксклюзив
Қоғам • 28 Қараша, 2025
Баланы кибершабуылдан қалай қорғаймыз?
Цифрлы технологиялардың кернеуі күннен күнге күшейіп барады. Бұл заманда интернет – ақпарат алу көзі ғана емес, өмір сүру кеңістігіне айналып үлгерген. Балалар осы кеңістікте өсіп келеді. Ойнайды, білім алады, достасады, ренжіседі, бәрі де – онлайн. Алайда технологияның беретін мүмкіндіктерімен қатар, одан келетін қауіп те жоқ емес. Алгоритм жүйесі адамның жас ерекшелігін толық ажырататын деңгейге жеткен жоқ, ал цифрлы платформалар жасөспірімдерді манипуляциядан, агрессиядан, тіпті қылмыскерлерден қорғауға келгенде қауқарсыз.
Қоғам • 27 Қараша, 2025
Философиядағы іргелі пәндердің бірі – этика. Ол ұждан, адамгершілік, әдеп категориясымен түсіндіріледі. Адамның ойлау жүйесі таңдау алгоритміне негізделгендіктен, этикаға сай шешім қабылдау өмір сапасына тікелей әсер етеді. Интернетке әркімнің қолы жететін, цифрлық технологияның кернеуі күшейген заманда әркім медиатұтынушы әрі оны жасаушы бола алады. Сондықтан бірқатар ақпарат агенттігі аудитория мен ақшаны көптеп тарту үшін түйсігіне түнегеннің бәрін жасайды. Бұл қоғамдық дүрдараздыққа апаратын қауіпті құбылыс. Сол үшін масс медиада қызмет ететін мамандарға этикалық қағидаларды меңгеру, оны қызмет аясында қолдану маңызы арта түсті.
Заң мен Тәртіп • 27 Қараша, 2025
Танымал тұлғалар есірткіге қарсы күрес акциясына атсалысты
Бүгінде оңай олжаға кенелуді көздейтін жастар есірткі тасымалдап, әлеуметтік желі арқылы саудалап жүр. Әрекеті әшкере болғандар қылмыстық жауапкершіліктен құтылмайды. Себебі заң бойынша есірткі саудасына қатысқандар 14 жастан бастап жаза арқалайды. Жастар балғын шақтан қатаң түрме тезіне түсіп, болашағына балта шаппас үшін ел аумағында түсіндіру жұмыстары белсенді жүргізіліп жатыр, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • 24 Қараша, 2025
Шығармашылық зертхана: Лев Толстойдың жас жазушыларға кеңесі
«Нағыз сұмдық – біздің жұмыс һәм мұны бізден өңге ешкім білмейді». Бұл ақыл-ой арыстаны Лев Толстойдың Афанасий Фетке айтқан сыры болатын. Жазушы еңбегіне қатысты мұндай дәл анықтама табыла қоймас. Орыс хакімінің артында қалған тоқсан том еңбегі – әлем әдебиетіне қосылған орасан олжа. Қаламгердің шығармашылық мұрасын қаттаған Борис Эйхенбаум Толстойдың мұқым еңбегі әлемдегі ең көлемді Брокгауз бен Ефронның энциклопедиялық сөздігінен де зор екенін жазады. «Мұны баспа табағына шақсақ, шамамен үш мың табақ болады! Ал бетпен есептесек – елу мыңнан астам парақ шығады! Ал мұның бәрін қолжазба күйінде көрсеңіз, әсері әсем-ақ. Ал редактор үшін бұл – қиямет-қайым». Енді осы орайда сұрақ туады. Лев Толстой неге мұнша көп жазды? Ондағы жазушылық мұраты не? Жазу барысында нендей кезеңдерді бастан өткерді? Мұның бәріне Толстойдың шығармашылық зертханасынан жауап табамыз.
Теңге • 14 Қараша, 2025
Пілдің сүйегі немесе алғашқы ақша қалай пайда болды?
Адамзат ақыл-ойының жарқын жаңалығы – айырбас жүйесі. Бір сөзбен айтсақ, ақшаның пайда болуы. Экономиканың барлық тетігі осыған басыбайлы байланған. Дәл осы «шытырлақтардың» алақан қышытатын қасиеті қазір ғана емес, қадым заманнан бері бар. Сондықтан тарихы тым әріде жатқан ақша феноменің әлеуметтік мәнін зерделеп көрдік.
Әдебиет • 12 Қараша, 2025
Шығармашылық зертхана: Әзілхан әлемі
Шығармашылық әлем – күрделі де қызық құбылыс. Әр қаламгердің шығармасы қандай ерекше болса, оны жазу үдерісі де сондай ерекше. Айталық, Бальзак пен Достаевский түнде жазса, Толстой таңғы уақытты құп көрген. Хемингуэй шығармашылық жұмыспен тізе бүкпей, түрегеп тұрып айналысса, біздің ақын Ғалым Жайлыбай өлеңдерін етпетінен жатып жазғанды ұнатады. Мұндай ерекшелік жазушы Әзілхан Нұршайықовта жетерлік. Үшбу мақаламызда қаламгердің хаттары мен естеліктеріне сүйеніп, оның көркемдік кеңістігіне ұмтылдық. «Оның қаламгер болуына не әсер етті?», «кейіпкерлердің образын қайдан алды?», «оларды қандай жағдайда қағазға түсірді?» деген сауалдарға жауап іздеп көрдік.
Қоғам • 07 Қараша, 2025
«ҮРКЕР» – 2025 Ұлттық сыйлығының жеңімпаздары анықталды
Бүгін «Қазмедиа» орталығында баспа, радио, интернет-журналистика саласындағы «ҮРКЕР» – 2025 Ұлттық сыйлығын иеленген жеңімпаздардың есімі жарияланды, деп жазады Egemen.kz.
Әдебиет • 07 Қараша, 2025
Шығармашылық зертхана: Тынымбай Нұрмағамбетов немесе қазақ не нәрсеге күледі?
Түсіндірме сөздік былай дейді: «Күлкі – ауыздың ашық күйінде шығатын, қысқа әрі қатты дем шығаратын қозғалыс яки ерекше үзік-үзік дыбыстармен қатар жүретін әрекет». Тұп-тура анықтама. «Бірақ күлкі тынысты кеңк-кеңк шығару механизмі ғана болса, онымен картадан жасалған үйшіктерді ғана құлатуға болар еді. Ол ешқашан эстетикалық мәнге ие болмас еді». Өнертанушы Юрий Боревтің сөзінің жаны бар. Расында, күлкі – күштілердің қаруы. Өйткені ешқандай нәрсе кемшілікті күлкі сияқты абыржытпайды. А. Герцен айтады: «күлкі – ең қуатты қиратушы құрал» деп. Онысы шындық. Жылап-сықтаған Руссоға қарағанда, күлкіге көмген Вольтердің «бұзып жойғаны» көп. Ал Чарли Чаплин біздің дәуірімізде юморды өшпенділік пен қорқынышқа қарсы дәрі деп санаған. Күлкі – күдік пен үрейдің бұлтын сейілтіп, әлемге жарық түсіретін күш деп есептеген. Ал қазақ күлкі ұғымына мүлде басқаша қарағаны анық.
Медицина • 07 Қараша, 2025
Жаппай тарап жатқан вирустан қалай емделеміз?
Қазір елімізде тұмау мен түрлі вирустық инфекциялар белең алып тұр. Мамандар, әдетте мұндай вирустық толқын қазаннан наурызға дейін жалғасатынын айтады. Себебі бұл кезеңде жылы ауа райы салқын лепке ауысып, балалар мен ересектер басым уақытын жабық нысандарда өткізеді. Өз кезегінде жүйелі түрде таза ауамен тыныстамау да ағзаның вирустардан қорғану әлеуетін әлсіретіп жібереді, деп жазады Egemen.kz.
Кино • 06 Қараша, 2025
Отандық стриминг платформалар қаншалықты қолжетімді?
Орта Азиядағы ең ірі медиа апталық Astana Media Week 2025 бүгін де жалғасты. Тоғызыншы рет ұйымдастырылған форумның екінші күнінде 1 000-нан астам медиамаман, сарапшы спикер мен ел өңірлерінен келген БАҚ өкілдері журналистикадағы кәсіби шеберлікті шыңдау мен жаңа бетбұрыс жолдарын бағамдады. Орталық Азия, Еуропа, Әзербайжан мен Қытайдан келген сарапшылар да өз елдеріндегі саланың жаңашылдықтарын тақырыпқа тұздық етті, деп жазады Egemen.kz.
Мәдениет • 06 Қараша, 2025
Ұлы тұлғалар жастық шағын қалай өткізді?
Талант табиғатының тамыры – еңбек. Әдебиет пен мәдениет саласындағы ұлы тұлғалар еңбекке ерте жастан етін үйреткен. Ұлы туындыларды ақ семсер кезінде жазып қалдыруға тырысқан. Уақыт пен күштің мол шағын барынша тиімді пайдалануға барын салған. Назарларыңызға тарихи тұлғалардың жастықтың жалқын қуатымен жасаған еңбектерін ұсынамыз.
Мәдениет • 06 Қараша, 2025
Жер аяғы кеңіп, судың тартылғандығы туралы қуанышты хабарды Нұх пайғамбардың кемесіне көгершін жеткізген көрінеді. Біздің де кемедей еліміз жаңа астана іздеп тарих толқынында қайраңдаған кезінде өзінің алғашқы көгершіндерін жіберді. Олардың ішінде қазіргі Елордамыздың мәдениетін көтеруге ерекше еңбек еткен өнерпаздар бар еді. Олар – күйші Анар Мұздаханова мен қобызшы Жанар Жүсіпова.
Банк • 05 Қараша, 2025
Егер банк банкрот болса, несиені төлемей қоюға бола ма?
Соңғы жылдары еліміздегі кей банктердің қызметін тоқтатуы мен банкрот деп танылуы қарыз алған жұрттың ойын сан саққа жүгіртті. Көпшілігі «банк жабылса, қарыз да жойылады» деп ойлайды. Бірақ қаржы саласының мамандары бұлай топшылауға негіз жоқ екенін айтады.
Медицина • 04 Қараша, 2025
Ауруханалар лық толы: Астанада вирус өршіп тұрғаны рас па?
Әлеуметтік желіде астаналықтар апта бойы қызу түспей, денені меңдейтін «жаңа вирус» таралып кеткеніне шағымданып жатыр. Желідегі жазбаға сүйенсек, «белгісіз вирусқа» шалдыққандар саны артып, тіпті ауруханаларда бос орын табу қиынға соғып тұр, деп жазады Egemen.kz.
Әдебиет • 31 Қазан, 2025
Шығармашылық зертхана: Ғалым Жайлыбай өлеңді қалай жазады?
Шығармашылық зертхана туындының жазылу себебін, қаламгердің сол сәттегі көңіл ауанын, жазушы еңбегіне тән белгі-ерекшеліктерді арқау етеді. Бұл жолы біз ақын, Абай атындағы мемлекеттік сыйлықтың иегері Ғалым Жайлыбайдың көркемдік кеңістігіне бойлайтын боламыз.
Білім • 24 Қазан, 2025
Ақмола облысы, Целиноград ауданына қарасты Қабанбай батыр ауылында былтыр ашылған жаңа үлгідегі жайлы мектеп бүгінде ауыл өміріне тың серпін әкелді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен жүзеге асып жатқан «Келешек мектептері» ұлттық жобасы аясында бой көтерген бұл білім ордасы бүгінде сапалы білім мен жаңа форматтағы тәрбие беру ісінің тірегіне айналып отыр, деп жазады Egemen.kz.
Республика күні • 24 Қазан, 2025
Қайта оралған ұлы күн – нағыз ұлттық мереке
1990 жылы 25 қазанда Қазақстанның Егемендігі туралы декларация қабылданды, биыл оған 35 жыл. Ақжолтай құжат – еліміздің Тәуелсіздік алуына жол ашты. Халқымыз егемендікке бастайтын жолды ұзақ жылдар бойы жүріп өтті. Зиялылар ұлт санасын сақтау үшін қолдарынан келгеннің бәрін жасады. Бостандыққа ұмтылыс Желтоқсан оқиғасында айқын көрінді. Декларация – халқымыздың ұзақ жылғы күресінің нәтижесі. Бұл – қазақтың сан ғасырлық мемлекеттілік дәстүрі жаңғырып, азаттық үшін күрескен бабалар арманы ақиқатқа айналған күн, сол себепті баға жетпес құбылыс іспетті, деп жазады Egemen.kz.
Республика күні • 23 Қазан, 2025
Республика күніне жаңа дем берген челлендждер
25 қазан – тәуелсіз Қазақстан тарихындағы ерекше күн. Дәл осы күні, 1990 жылы «Егемендік туралы декларация» қабылданды. Тарихи құжат еліміздің дербес даму жолын айқындап, халықтың болашаққа деген сенімін нығайтты. Бүгінде Республика күнінің мәні жаңа буынның санасында заманауи форматта жаңарып, цифрлық кеңістікте ерекше сипатқа ие болып отыр. Бұрындары бұл мереке тек ресми жиындар мен концерттер арқылы айшықталса, қазір жастар оны әлеуметтік желілерде, яғни TikTok пен Instagram-да ерекше челлендждер ұйымдастырып атап өтеді, деп жазады Egemen.kz.
Отбасы • 22 Қазан, 2025
Ұрпаққа өнеге болған мерейлі отбасылар
Отбасы – мейірім мен мерейдің, ізгілік пен ілтипаттың ордасы.Әр шаңырақтың ынтымағы мен татулығы – елдің іргесін бекем ететін ең қымбат құндылық. Осы қасиетті ұстанымды ұлықтаған дәстүрлі «Мерейлі отбасы – 2025» ұлттық байқауы биыл да елорда төрінде өз жалғасын тапты. Республика күні қарсаңында өткен марапаттау салтанатында еліміздің түкпір-түкпірінен іріктелген ең өнегелі 20 отбасы көпшіліктің құрметіне бөленіп, берекелі тіршілігі мен бірлігі арқылы жұртқа үлгі болды, деп жазады Egemen.kz.
Жансарай • 20 Қазан, 2025
Жас буынға Алаш мұрасы түсіндірілді
Белсенді ұзақ өмір сүру орталығының зейнеткерлері елордадағы 73 мектептің 8-10 сынып оқушыларымен кездесті. Іс-шара – тарих пәнінің мұғалімі Гаури Жомартованың «Алаш заңгерлері: тәуелсіздік пен сабақтастық тақырыбын зерттеуде инновациялық әдістерді қолдану» атты авторлық бағдарламасы аясында маңызды кездесуге айналды, деп жазады Egemen.kz.
Құтқарушы • 18 Қазан, 2025
Өмірді оттан арашалаған командир
19 қазан елімізде Құтқарушылар күні аталып өтеді. Бұл ел тыныштығын күзетіп, от пен судың ортасында жүрген жандардың еңбегіне тағзым етер күн. Олар күн сайын өз өмірін қауіпке тігіп, өзгенің өмірін арашалап қалады. Осындай ерлердің бірі – Солтүстік Қазақстан облысы Төтенше жағдайлар департаментінің Петропавл қаласы Төтенше жағдайлар басқармасына қарасты №2 мамандандырылған өрт сөндіру бөлімінің командирі Руслан Рүстемұлы Көбетаев. Күні кеше ол Рақымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі «Айбын» орденімен марапатталды, деп жазады Egemen.kz.
Мереке • 17 Қазан, 2025
Тілсіз жауды тізгіндеген жылқышы
Бүгінгі бейбіт күннің батырлары – құтқарушылар. Табиғаттың тосын апатында тосырқап қалмай, өзге үшін өзінің жанын бәйгеге тігеді. Мәселен, кейінгі 30 жылда 72 құтқарушы өз борышын атқару кезінде қаза тапқан. Тәуекелге тәубе дейміз. Ерлердің батырлығы арқасында талай азамат ортамызда аман-есен жүр. Осындай қиын да қасиетті істің иелерін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев кәсіби мерекелерімен құттықтап, олардың ерлігі мен еңбегіне жоғары баға берді, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 17 Қазан, 2025
Тимур Қорғанбекұлы: Құтқарушы қызметінде әр секунд маңызды
Бүгін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз өмірін қатерге тігіп, әр күнін адамзаттың амандығына арнайтын бейбіт күннің батырларын Ақордада қабылдады. 19 қазан Құтқарушылардың кәсіби мерекесі қарсаңында бір топ маманның еңбегі еленіп, мемлекеттік наградамен марапатталды, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 17 Қазан, 2025
Құтқарушы өзінің емес, өзгенің амандығын ойлайды - Шынболат Берікұлы
Қазан айының 19-ы – Құтқарушылар күні. Еліміздегі ең жауапты әрі қаһарман мамандық иелерінің мерекесі. Бұл күн – өз өмірін қатерге тігіп, өзгенің өмірін сақтап қалу жолында аянбай еңбек ететін ер жүрек жандарға құрмет көрсету күні.
Республика күні • 15 Қазан, 2025
Он үш жылдан кейін оралған мереке
35 жыл бұрын елімізді егемендікке бастаған «Егемендік туралы декларация» қабылданған еді. Құнды құжат шекарамызды шегендеуге, дербес экономикалық, құқықтық саясат жүргізіп, қарулы күштерімізді құруға, мемлекеттік басқару тетігін айқындауға жол ашқан алғышарт болды, деп жазады Egemen.kz.
Республика күні • 14 Қазан, 2025
Республика күні Әл-Фараби көзімен
Еліміздің тарихи шешімін айқындаған Егемендік декларациясы – мемлекеттігіміздің берік ұстыны. Бұл құжатта ел аумағының тұтастығы, шегенделген шекарасы, ұлттық бірегейлікті нығайтуға бағытталған ұстанымдар айқындалған. Жарлықтың жарияланған күні қазір қайта жаңғыртылып, «Республика күні» ретінде аталып өтеді.
Республика күні • 13 Қазан, 2025
Республика күні қарсаңында «Qazaqstan Barysy» турнирі өтеді
2022 жылдан бері 25 қазан – Республика күні ұлттық мереке ретінде кеңінен аталып өтеді. 1990 жылдың дәл осы күні Қазақстанның мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылданып, ел тәуелсіздігіне бастайтын алғашқы маңызды қадам жасалды. Бүгінде егемендік ұғымы біз үшін табиғи, қалыпты құбылыс болып көрінгенімен, оның астарында ата-бабаларымыздың ғасырлар бойғы арман-мұраты мен ерен еңбегі жатыр. Сондықтан тәуелсіздіктің қадірін ұмытпай, оны сақтау мен нығайту – бүгінгі ұрпақтың басты борышы, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 13 Қазан, 2025
Бақыт – өлшеуі қиын ұғым. Біреу оны отбасындағы тыныш өмірмен кәсібінің жемісінен табады, енді бірі саяхат пен еркіндіктен іздейді. Ал бүгінде бұл ұғым тек жеке сезіммен ғана емес, өмір сүріп отырған ортамен де тікелей байланысады. Шынында, адам өзін бақытты сезіну үшін тек ішкі күй ғана емес, мекен еткен қаласы да маңызды рөл атқара ма? Осы сауалға жауап іздеген халықаралық Time Out басылымы жыл сайын әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдар арасында зерттеу жүргізіп келеді. Биылғы зерттеуге 18 мыңнан астам адам қатысып, өз қалаларының өмір сапасы мен мәдени тынысын бағалаған. Респонденттерден қала өмірінің түрлі қырлары: мәдениет, көлік жүйесі, тұрғын үйдің қолжетімділігі, табиғатқа жақындық, қауіпсіздік және күнделікті өмірдің ырғағы туралы сұралған. Ал басты сұрақ: «Сіздің қалаңыз сізді бақытты ете ме?» Сауалға берілген жауаптар әлемнің жүздеген қаласының ішінен жиырмасын ерекше бөліп көрсеткен. Ең қызығы бұл тізімде экономикалық алыптар да, саяси орталықтар да емес, адамға жайлы тыныс ұсынған қалалар көш бастаған, деп жазады Egemen.kz.
Мәдениет • 13 Қазан, 2025
Мәдениет – күрделі де ауқымды ұғым. Оны әртүрлі мағынада қолдануға болады. Біз мәдениеттің күнделікті өміріміздің айнымас бөлшегі екенін, ол біздің ойымыздан, іс-әрекетімізден, қарым-қатынасымыздан көрініс табатынын жақсы білеміз. Бірақ мәдениетті білу бір басқа да, мәдениетті болу мүлде басқа. Сол себепті үшбу мақаламызда келесі сауалдарға жауап іздесек дейміз: мәдениет адамға не үшін керек, зиялылық қандай жағдайда қалыптасады, мәдениет пен оспадарлық арасындағы еркіндік пен жауапкершілік қандай?
Қоғам • 09 Қазан, 2025
Әлемде 1 минутта шамамен 5 миллион хат жөнелтіледі
9 - қазан Дүниежүзілік пошта күні. Бүгінде хат-хабар алмасу заманауи мессенджерлер арқылы жүзеге асырылып жатқанымен, пошта қызметі тұралаған жоқ. Онлайн сауда тұсында сәлемдемелерді тасымалдап, пошта қызметінің бойына қайта қан жүгірді. Біріккен Ұлттар Ұйымы жүйесінде атап өтілетін халықаралық пошташылардың төл мерекесінде ақпарат алмасудың, сәлем-сауқат таратудың қайнар көзіне қатысты тарихи әрі қызықты деректерді ұсынамыз, деп жазады Egemen.kz.
