Зерде • Кеше

Дидарғайып

Өткен жылғы күзде Нарынқолда игі бір іс-шара болып өтті. Ол – жазушы-драматург, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Баққожа Мұқайға орнатылған ескерткіштің ашылу салтанаты еді. Жиын басталарда аудан әкімінің орынбасары Нұрбол есімді жігіттің: «Сіз сөйлеуіңіз керек. Дайын тұрыңыз» деген сөзін естігенде селт ете түстім. Іле бойымды тез жинап алып, ойыма тілге тиек етерлік жайттарды түсіруге тырыстым. Бұлар тума талант өмірден өткен 15 жыл ішіндегі есімі ел есінде қалса екен деген ниетпен ізбасар інілері біздің жүзеге асыруға ұмтылған тірліктеріміз еді. Соның нәтижесінде Алматыдағы Баққожа аға тұрған үйге ескерткіш тақта орнатылып, осы қаладағы бір көшеге аты берілді.

Зерде • 25 Шілде, 2024

Алпыс балуан

Ертіс-Баян өңірінен шыққан тарихи тұлғалардың қатарында Алпыс балуан да бар. Оның есімі мен аңызға бергісіз жеңістері жергілікті өлкетанушылар мен тарихшыларға, қазыналы қарттар мен көкірегі ояу, көзі ашық жандарға мәлім болғанымен, қазіргі жас­тар атақты балуан жайында білмеуі мүмкін. Сондық­тан оқырман қауым үшін даңқты балуанның өмір жолы ­туралы қолда бар деректерді тағы бір мәрте жаңғыртып қойғанды жөн көрдік.

Зерде • 25 Шілде, 2024

Халыққа қадірлі қайраткер

Ақмола астана болғалы бері Алашты танытуға қатысты біршама жұмыс атқарылды. Бірақ әлі де тындыратын іс аз емес. Атқарылған жұмыстар дегенде, алғаш Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы бастаған Алаштың 30-40 тұлғасының атына көше берілгені еске түседі. Бұл шара 2000 жылдардың басынан қолға алынды. Алайда ол кезде бірізді әрі жүйелі жоспар болмай, зиялылардың есімі көбінесе Сарыарқа ауданының шеткі және күтімсіз көшелеріне берілді. Мәселен, А.Байтұрсынұлы есімі басында айтылған жақтағы шағын көшеге қойылды. Әйтеуір кейін намыс­ты азаматтардың арқасында Алматы ауданындағы жаңа да көрікті көшеге ауыс­тырылды. Ә.Бөкейхан есімі әу баста бұрынғы қысқа «Сакко және Ванцетти көшесіне» беріліп, кейін сол жағалаудағы Еңбекшілдер көшесімен ауыстырылды. Осындай түсініксіздеу жағдай біздің атамыз – Алаш тұлғасы, қайраткер, қаламгер Хайретдин Болғанбайдың атын ұлықтауға байланысты да байқалды.

Зерде • 23 Шілде, 2024

Жанашыр жетекші – Жұмабек

Табандылық теоремасы. Күні кеше ғана еді... Бірінші курстың алғашқы апталары өтіп жатты. Жаңа ортаға сіңісіп үлгермеген кезіміз. Аудиторияда бір-бірімізге жатырқай қараймыз. Бірақ елдің әр қиырынан жиналған қаламының желі бар қатарластарымның арасынан өңі де келісті, ойы да салмақты осы бір жігіт көзіме оттай басыла берді. Орнықтылығы мен ойлылығы анадайдан білінетін оның жанының гравитациялық күші басқаларды бірінші күннен өзіне магнитше тартатынын да аңғардым. Десе де, өз басым жақынырақ танысуға дәтім бармады. Мысы басып тұратындай. Қалай болғанда да, жылына елу бала ғана қабылдайтын Қазақстандағы жалғыз факультетке әупіріммен түсіп, «тәубемді» аузымнан сағат сайын тастамай жүрген мен ғана емес, Жүкеңе елдің бәрі қызығып қарайтын.

Зерде • 20 Шілде, 2024

Менің Әуезовім

Үлкен жүректің тоқтап, Алматының Орталық зиратындағы әке – Әуезовтің жанына көшкеніне де қырық күн толды. Бодан жылдардың өзінде мәдени азаттық туралы ой айтқан, кейде Асан қайғы сарынына түскен Мұрат Мұхтарұлы туралы шынайы әңгіме әлі толық айтылып біткен жоқ деп санаймыз.

Зерде • 19 Шілде, 2024

Сатай, Шоқан түнеген жер

Ғалым, жазушы, журналист – барлығы 29 автор бірігіп жазған «Қазақтың ханы – Абылай» атты екітомдықтың 1-томы, 125-бетінде былай деп айқын жазылған: «Сатай батыр Аққабақұлы XVIII ғасырда қазіргі Панфилов ауданының Сарыбел мекенінде өмір сүрген.

Зерде • 19 Шілде, 2024

Таластың Үшарал мешіті

Еліміздің тарихқа бай өңірінің бірі – әйгілі Тараз Қаратауы. Бұл аймақтың тау-қыраттарының (Найзағызыл, Қыскөпір, Ақтөбе, т.б.) өзі шежіреге толы. Мұның сыртында Билікөл, Ақкөл, Тұздыкөл секілді аңызға тиек болған көлдері де бар. Өсімдіктері, жеміс-жидектері де ерекше. Дейтұрғанмен, тарихи ескерткіштерінің жөні бөлек. Сондай мұраның бірегейі – «Ежелгі Тараз ескерткіштері» қорық-музейінің қарауына тиісті Талас ауданындағы Үшарал мешіті.

Зерде • 18 Шілде, 2024

Біржан салдың Көкжартасы һәм батырлар бейіті

Туған жердің төсіндегі бағзы заманның бейнесін, оқиғалар сорабын уақыт шымыл­дығы қымтай тұмшалап, көзден таса­лап барады. Ел ішінде ескінің ескі естелігін жадына тоқығандар қатары да сиреген. Әйтсе де ұмытылмауға тиісті бірер жай жаныңа жай таптырмай, өзі сұранып тұрғандай.

Зерде • 18 Шілде, 2024

Ерлік ескірмейді

Катонқарағай ауданының тумасы Дүйсенбі Бөлкебаев ­1943 жылдың күзінде Бүкілодақтық Лениншіл Коммунистік ­Жастар одағының мүшесі ретінде алғашқылардың бірі болып майданға аттанады. Елде соңынан ерген бір інісі мен екі қарындасы қалған еді. Майданда 32-гвардиялық атқыштар дивизиясына қызыл гвардияшы болып қатарға алынады.