Шыны керек, алыс та жақын жерлерге сапар шеккен жолаушы үшін көліктің ең ыңғайлысы – темір жол мен әуе көлігі. Тіпті, жүктерді бір нүктеден екінші нүктеге тасымалдауда да осы көлік түрлері тиімді.
Десек те, вокзалдар мен перрондардың құқық бұзушылыққа неғұрлым бейім жерлер екендігін де жасыра алмайсыз. Сондықтан, осы көлік нысандарында қоғамдық тәртіп пен заңдылықтардың сақталуы, азаматтардың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету ісі – аса маңызды міндет. Ал бұл міндетті атқару көліктегі ішкі істер органдары қызметкерлеріне жүктелген.
Көлік полициясы органдарының құрылу тарихы тереңнен бастау алады. Нақтырақ айтқанда, Қазақстанның көлік милициясының іргетасы Бүкілресейлік орталық атқарушы комитетінің 1919 жылы 21 ақпандағы «Темір жол милициясы мен темір жол күзетін ұйымдастыру туралы» қаулысына сәйкес қаланды. Ең алғашқы желілік милиция органдары Қазақстан аумағы арқылы Илецк стансасынан Арыс стансасына дейін өтетін Мәскеу – Ташкент темір жол магистралі учаскесінде ашылды. Бұл КСРО-да индустрияландыру жоспары жүзеге асырылып жатқан кезбен тұспа-тұс келеді.
Дәл осы жылдары Қазақстандағы ең ірі жобалардың бірі – Түркістан-Сібір темір жолын салу қолға алынған еді. Кеңес милициясының құрамында болған Қазақстанның темір жол милициясы стансалар мен темір жол көлігіндегі қауіпсіздікті сақтау бойынша арнайы міндеттер атқарды.
Ал қазіргі күнге оралсақ, жыл өткен сайын қылмыстың түрлері жаңа сипат алуда. Қылмыскерлерді дер кезінде ұстау сақшылардан үлкен қажырлылықты талап етеді. Бұл ретте, жеке құрам қылмыскерлерді құрықтау жұмыстарына бір кісідей жұмылдырылып отыр деуіміз керек.
Дәл бүгінгі күні қылмысқа қарсы күрес, әсіресе, ауыр және аса ауыр қылмыстардың алдын алу басымдыққа ие. Олай дейтініміз, бүгінгі күні лаңкестік әрекеттер, ұйымдасқан қылмыс пен есірткі бизнесі сияқты қылмыстар әлем мемлекеттерінің алаңдаушылығын тудырып отыр. Біздің елімізде де лаңкестік көріністердің ұшқыны байқалғаны белгілі. Бұған қарсы күреске біздің дайындығымыз өз деңгейінде. Мәселен, департаменттің қызмет көрсету аумағы 16 мың шақырымнан асады. Ел аумағында 18 әуежай, жолаушылар мен жүк тасымалдауға арналған 500-ден аса бекеттер және 303 темір жол вокзалы бар. Бұған Ресей Федерациясы, Қытай Халық Республикасы, Қырғыз Республикасы, Өзбекстан және Түрікменстан мемлекеттерімен шекаралас орналасқан 13 түйісу бекеттерін қосыңыз.
Осы аумақта көлік сақшылары әуе және темір жол көлігіндегі жолаушылардың қауіпсіздігін, тасымалданатын жүктердің діттеген жеріне аман-есен жеткізілуін қамтамасыз етеді. Оған қоса, бас қаламыз Астанада және Алматы қаласында саяси маңызы бар шаралар жиі өткізіліп жүр. Алыс та жақын шет мемлекеттердің басшылары, үлкен делегациялар елімізге көбінесе әуе көлігімен келеді. Соларды ең алдымен қарсы алатын да біздің қызметкерлер. 2017 жылғы 28 қаңтар мен 8 ақпан күндері Алматы қаласында Қысқы универсиада өткізілмек. Оған 30 мыңға жуық қонақ, 2 мың спортшы келеді деп күтілуде. Қазір осы шараны өткізу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету ісіне дайындық жұмыстары жүргізілуде.
Алдағы жылы Астанамызда өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесіне дайындықтарымызды да күшейте түстік. Қысқасы, халықаралық ЭКСПO-2017 көрмесін өткізу кезінде бас қаламыздың қоғамдық тәртібіне баса көңіл бөлінбек. Өйткені, шараға алыс және жақын шетелдерден қонақтардың көптеп келетіні белгілі. Көлік полициясы Астананың темір жол вокзалы мен әуежайында қауіпсіздік шараларын нығайтып, азаматтардың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ететін болады. Дайындық жұмыстары жүйелі түрде жүріп жатыр. Өткен жылы да, биыл да еліміздің ондаған көлік полицейлері білімдерін жетілдіру, тәжірибе жинақтау мақсатында шетелдерде оқып келді. Жаһандық жетістіктер көрмесі басталып, аяқталғанға дейін департаменттің жеке құрамы қызмет өткерудің күшейтілген режімінде жұмыс істейтін болады.
Жоғарыда қызмет көрсету аумағында бірнеше мемлекетпен шекаралас орналасқан түйісу бекеттері бар екенін айттым. Осы орайда, көрші елдердегі әріптестерімізбен де тәжірибе алмасып тұрамыз. Өйткені, қай салада болсын халықаралық ынтымақтастықты нығайтудың тиімділігі орасан. Соның ішінде ішкі істер органдарының орны бөлек. Әсіресе, аса ауыр қылмыстар санатына енетін лаңкестікке, ұйымдасқан қылмысқа, есірткі контрабандасына қарсы белсенді күрес жүргізуде өзге елдермен ықпалдастықтың берері мол. Соңғы 3-4 жылда Ресейдің, Қырғызстанның көлік полицейлерімен өзара байланыс артқан. Ұзындығы 7 мың шақырымнан асатын ортақ шекарасы бар Қазақстан мен Ресей үшін қылмыспен бірлесе күресу мәселесі зор маңызға ие.
Өткен жылы біздің қызметкерлер Мәскеуде Ресей Федерациясы ІІМ Бас көлік басқармасының басшылығымен кездесті. Онда ресейлік көлік полицейлерінің көлік нысандарын лаңкестік әрекеттерден қорғау, халықаралық іздестіруде жүрген қылмыскерлерді ұстау бойынша тәжірибелерімен алмасты.
Қазіргі күні еліміздің ішкі істер органдары қызметкерлеріне қойылатын талаптар да артып келеді. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев: «Форма киген адам мемлекеттің айрықша қорғауында болуы керек, қызметтік міндетін орындау барысында оның өміріне қолсұғылмаушылықтың қамтамасыз етілуіне кепілдік берілуге тиіс. Бұл ретте полиция өкілінің өзі де соған сай болуы керек», – деп нықтап айтты. Бұл дегеніңіз, біріншіден, Мемлекет басшысының ішкі істер органдарына көрсеткен үлкен қолдауы болса, екіншіден, бізге артылған үлкен жауапкершілік. Демек, кадрларды іріктеу мәселесіне, мейлінше, байыппен қарағанымыз абзал.
Сондай-ақ, Елбасы «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында ішкі істер органдары қызметкерлеріне зор міндет жүктеді. Мәселен, осы стратегиялық құжаттың 28-қадамы полиция қызметкерлерін іскерлік қабілеттері негізінде іріктеу жүйесін жақсартуға бағытталады. Онда кәсіби дағдыларын және жеке тұлғалық қасиеттерін тексеру үшін іс басындағы полиция қызметкерлерін және қызметкерлікке кандидаттарды тестілеудің арнайы жүйесін енгізу тапсырылды. ІІО қызметкерлерін кезекті аттестаттау да өте өзекті болып отыр. Бұл – заман талабы. Санға емес, сапаға маңыз беру қажет. Бір сөзбен айтқанда, полиция қатарына арнайы кәсіби дайындығы бар, моральдық тұрақты, тиісті сынақтардан сүрінбей өткен әрі денсаулығы мықты азаматтар ғана қабылдануы шарт.
Мен талай жылдан бері ішкі істер органдарында қызмет етіп келе жатқандықтан, азаматтардың полицейлерге деген сенімдерін қалай арттыруға болады деген сұрақ жиі қойылады. Жалпысында, Ішкі істер органы қызметкерлерінің жұмыс сапасы мен оларға деген халықтың сенімін арттыру әр қызметкерден әділдікті, жоғары құқықтық мәдениетті талап етеді. Кез келген азамат басына қауіп төнген кезде, ең алдымен, билік өкілі ретінде полиция қызметкеріне жүгінеді. Демек, әрбір шағымның артында – арызданушының жан дауысы тұрғандығын ұғынған абзал. Ең бастысы, келіп түскен өтініштерге жіті мән беріп, оның оңтайлы шешілуіне ықпал ету керек. Сонда ғана халықтың билік өкілдеріне сенімі артады деп ойлаймын.
Сайып келгенде, азаматтарымыз полицияны жазалаушы орган ретінде емес, басына іс түскенде қолұшын беретін билік өкілі ретінде қабылдауларына жағдай жасауымыз қажет.
Баршаға мәлім, «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 31-қадамында этикалық нормаларды бұзуға жол беретін полицейлердің іс-әрекеттеріне шағымданған азаматтардың арызын қарау жөніндегі қоғамдық кеңес жүйесін құру арқылы полицияның ашықтығын қамтамасыз ету айтылды. Елбасының осы тапсырмасын орындау мақсатында Көліктегі ІІД-де Консультативті-кеңесші орган құрылды. Кеңестің басты мақсаты – ішкі істер органдары қызметінің мөлдірлігін арттыру. Қазір айтулы кеңес жұртшылықпен байланыс орната отырып, азаматтарымыздың полицейлерге деген сенімін арттыруға үлес қосуда.
Қызметкерлер арасында заңсыздықтарға жол бермеу үшін де мақсатты іс-шаралар жүргізіп отырамыз. Тұтастай алғанда, жеке құрам арасында заңдылықтарды сақтау мен тәртіпті нығайту мәселесі департамент басшылығының ұдайы назарында. Қызметкерлеріміздің заңсыздықтарға жол бермеуі үшін үнемі алдын алу шаралары өткізіліп тұрады. Департамент жеке құрамның әскери дайындығын шыңдау, жемқорлықты болдырмау, жас мамандардың бойына отансүйгіштік қасиеттерді қалыптастыру бойынша да іс-шаралар қабылдап отырады. Жұмыс сапасы мен кәсіби шеберлікті көтеруге бағытталған нақты жоспарларымыз бар.
Сөзімнің соңында, ұлы мереке – Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығы қарсаңында мынадай тілегімді білдіре кеткім келеді. Батыр бабаларымыз осынау ұлан-ғайыр даламызды ақ найзаның ұшымен, ақ бiлектiң күшiмен қорғап, бүгінгі ұрпаққа мирас етті. Ғасырлар бойы егемендік аңсаған бабаларымыздың асыл мұраты орындалды. Ендігі міндет – аталарымыздың қаны, аналарымыздың көз жасымен келген тәуелсіздікті баянды ету. Ол үшін әрбір азамат туған еліміздің кемел келешегі жолында аянбай тер төгіп, адал қызмет етулері керек. Отансүйгіштік қасиет еліміздің әрбір азаматының бойында болса екен деймін.
Аманжол ҚАБЫЛОВ,
Көліктегі ішкі істер департаментінің бастығы,
полиция полковнигі