Мәжіліс Төрағасы Орал Мұхамеджановтың жетекшілігімен өткен палатаның сәрсенбі күнгі кезекті жалпы отырысында он алты мәселе қаралды. Бұл жолы депутаттар Кеден одағы аумағындағы құқық бұзушылық жағдайларын, мәдени құндылықтардың заңсыз айналымының жолын кесу, газбен жабдықтау және өзге де мәселелерге қатысты заң жобаларын жан-жақты талқылады.
Ұйымдасқан қылмысқа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтыруларды қарастыратын заң жобасын талқылар кезде пікір қайшылығы туды. Сенат енгізген өзгерістерді қарау кезінде Мәжіліс депутаты Серік Темірболатов «Біле тұра, заңсыз ақша жинауға жағдай туғызу...» деген сөйлеммен келіспейтіндігін, қылмысқа қаржы жинаудың заңды жолы болуы да мүмкін еместігін өткір қойды. Бұл норманы заң жобасынан алып тастауды немесе басқа сөйлеммен алмастыруды Сәт Тоқпақбаев пен Рамазан Сәрпеков те қолдады. Депутаттар заң жобасын комитетке қайтарып, аталған мәселе бойынша заңды пысықтау қажеттігін алға тартқанымен, дауыс беру нәтижесінде Сенат енгізген өзгерістер сол қалпында қалатын болып шешілді.
«Кеден одағының және Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден заңнамасын бұзғаны үшін қылмыстық және әкімшілік жауапкершіліктің ерекшеліктері туралы шартты ратификациялау туралы» және «Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден органдарының қылмыстық істер мен әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша құқықтық көмегі және өзара іс-қимылы туралы келісімді ратификациялау туралы» заң жобалары да бірауыздан мақұлданды. Осы орайда «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Беларусь Республикасының Үкіметі арасындағы Азаматтық қорғаныс, төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою саласындағы ынтымақтастық туралы келісімді ратификациялау туралы» заң жобасы да еш қиындықсыз қолдау тапты.
«Мәдени құндылықтарды заңсыз әкелуге, әкетуге және оларға меншік құқығын беруге тыйым салу мен олардың алдын алуға бағытталған шаралар туралы конвенцияны ратификациялау туралы» заң жобасы бойынша баяндаманы Мәдениет министрі Мұхтар Құл-Мұхаммед жасады. Аталған конвенция 1970 жылдың 14 қарашасында Париж қаласында ЮНЕСКО тарапынан қабылданып, оған әлемнің 119 мемлекеті қосылып үлгерген. Алайда, посткеңестік елдердің ішінде Қазақстан, Түркіменстан және Латвия әлі қосылмапты. Аталған құжат мәдени құндылықтарды ұрлау, заңсыз тасымалдау, оларды қорғап, заңды иесіне қайтару шараларын айқындайды. Сондай-ақ, мүше мемлекеттерге ұрланған мәдени құндылықтарды елге кіргізбеуі, ұрланған еліне ақпарат беруі және музейлердің қабылдауына жол бермеу міндеттері жүктеледі. Заңсыз археология жұмыстарына бақылауды күшейту құжаттың негізгі мақсаттарының бірі болып табылады.
Конвенцияға сәйкес мәдени құндылықтарға археология, тарих, әдебиет, өнер мен ғылымға қатысты бағалы заттар жатқызылады. Сирек кездесетін флора мен фауна коллекциялары мен үлгілері, ірі тарихи оқиға мен белгілі адамдарға қатысты заттар, археология жаңалықтары, сирек қолжазбалар, көне кітаптар, пошта маркалары және жасалғанына жүз жылдан астам уақыт өткен тиындар, мөрлер, жиһаздар және тағы басқа заттар жатады. Министрдің пайымынша, 2012 жылдың 1 қаңтарынан бастап Кеден одағына мүше мемлекеттер ортақ экономикалық кеңістікке енеді. Сондықтан Қазақстан тарапынан осы мәселеде біріздендіру шаралары ертерек өткізілгені жөн. Және де халықаралық құжатқа қосылу өркениеттіліктің белгісі саналады. Конвенция салаға қажетті кадрларды дайындауға, мәдени құндылықтарды әкелу мен әкету мәселесін реттейтін арнайы қызметтерді құруға септігін тигізеді. Талқылай келіп, депутаттар маңызды заңдық құжатты мақұлдауды ұйғарды.
Депутаттар сондай-ақ Мұнай және газ министрі Сауат Мыңбаевтың «Газ және газбен жабдықтау туралы» және соған ілеспе заң жобалары бойынша баяндамасын тындады. Заң жобасы Үкімет айқындайтын ұлттық оператордың қызметі үшін заңнамалық базаға айналады. Оның негізгі міндеттерінің бірі республиканың ішкі қажеттілігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттің тауарлық және шикізаттық сатып алуға басым құқығын іске асыру болып табылады. Заң жобасы газдандыруды жетілдіру мен қаржыландыру мәселесін және стратегиялық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді. Талқылау нәтижесінде депутаттар алғашқы заң жобасын мақұлдап, ілеспе заң жобасын екінші оқылымда мақұлдады.
Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ.