Қостанайлық диқандар жаздың ортасында Федоров ауданындағы «Трояна» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің егіс алқабындағы басқосуын «Алқап күні» деп атады. Биыл диқандарды көктемнің кеш шығуына байланысты тұқымның кеш себілуі, күннің де кешеуілдеп қызуы алаңдатқан еді.
Алайда көктем кешіккенімен, егіннің өсуі нашар деп айтуға болмайды. Дегенмен, шілденің күрт ысыған шіліңгір ыстығы егін алқаптарына аса қолайлы тие қоймайтыны да жер баққан қауымға тағы анық. Диқандар мен мамандар, аудан әкімдері қатысқан кеңесте ауыл шаруашылығының алты айлық қорытындысы туралы хабардар еткен облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының міндетін атқарушы Сембай Сағындықовтың ақпаратында өңірдегі егіс алқабының бүгінгі жағдайына қатысты күдіктен үміт басым болды.
– Барлығы 4 млн 48 мың гектар дәнді дақыл алқабының қазір 3 млн 93 мың гектары, яғни 76 пайызы жақсы жетіліп келеді, 940 мың гектары орташа, 14 мың гектары өте нашар деуге болады. Ал 426 мың гектар майлы дақылдардың 79 процентінің көгі жақсы, 20 проценті орташа жетілді, – деді Сембай Сағындықов. Облыс өңіріндегі шаруашылықтарда егін алқаптарын күту-баптау жұмыстары үзбей жүргізіліп келеді. Қазір арамшөпке қарсы 3,4 млн гектар, өсімдік зиянкестеріне, оның ішінде шегірткеге қарсы 89 мың гектар жер өңделген.
«Алқап күні» кеңесінде диқандар әңгімесі шыққан егіннің статистикасынан гөрі агроөнеркәсіпті бәсекеге тегеурінді ететін болашақтың қамына ауысты. Озық технологияларды енгізгенде диқанның еңбегі жеңілдеп, маңдай терінің қайтарымы молаятынын уақыт меңзеп отыр. Оны осы кеңесте облыс әкімінің орынбасары Ғауез Нұрмұханбетов те айтып өтті.
Агроөнеркәсіп кешеніндегі көптеген проблемалар ауылшаруашылық техникаларын жаңаламай, цифрлы технологияларды белсенді енгізбей, тұқымды жақсартпай, топырақты құнарландырмай, инвестиция салмай шешімін табуы мүмкін емес. Осы мәселелердің жолын қарастыру үшін өз жұмысын озық технологиялармен ұштастыра білген «Трояна» шаруашылығының алқабына жиналдық, деді Ғауез Торсанұлы. Шараға жиналғандар алдымен шаруашылықтың жерді құнарландырудың озық технологиясын енгізуде пайдаланылған үздік техникалар көрмесін қарады.
«Алқап күніне» Астанадағы С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің проректоры Қайрат Айтуғанов және осы білім ордасының Техникалық факультетінің деканы Саяхат Нүкешев қатысты. Егін шаруашылығына цифрландыру және өзге де озық технологияларды барынша енгізу үшін білім ордасы 2015 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Университет биыл «Қазақстан Ғарыш Сапары» АҚ-пен бірлесіп, көктемгі дала жұмыстарын ғарыштан бақылау технологиясын қолға алды. Сонымен қатар жыл сайын елді мекендерді әбігерге салатын қар суының бағытын бақылап, оны егін шаруашылығына тиімді пайдаланудың да мерзімі жеткенін университет ғалымдары айтып отыр. Ең бастысы, жобаны қаржылай қолдау жөнінде Азия даму банкінің өкіл директоры Джованни Капаннеллимен келісімге қол жетті. Бұл қанатқақты жоба бойынша жұмыстар Қостанай облысы әкімі Архимед Мұхамбетовпен бірлесе жүргізілетін болады.
Агроөнеркәсіп кешеніне цифрландыру технологиясын кеңінен енгізуде Қазақ агротехникалық университеті ғылыми-әдістеме орталығына айналды. 2017-2021 жылдарға арналған агроөнеркәсіпті дамыту мемлекеттік бағдарламасын жасауға белсене қатысқан ғалым Қайрат Айтуғанов оның жүзеге асуына, шаруашылықтар арасында кең таралуына үлкен шараларды бағыттап отыр. Облыстық әкімдіктер ұсынысымен Ақмола, Қарағанды, Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарынан 9 қанатқақты шаруашылық алынды.
Қостанай облысынан енген «Олжа-Садчиковское» және «Трояна» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері цифрландыру технологиясының кереметін әлден-ақ тани бастады. «Трояна» шаруашылығында озық технологиялардың арқасында бидайдың гектар айналымының орташа көрсеткіші 26-27 центнерден келген. Сонымен қатар білікті басшы, кәнігі диқан Юрий Малышко бастаған шаруашылық мамандары нарықты жете зерттеп, соңғы жылдары алқапты әртараптандыру ісіне барынша көңіл бөлген. 2016 жылы бидай барлық егіс алқабының 55 пайызын құраса, қазір 35 пайызына дейін төмендеді, оның есесіне бұршақ тұқымдастарда – 35, майлы дақылдардың көлемі 35 пайызға дейін жеткізілді. Цифрландырудан да шаруашылық қаржы аяған жоқ, жаңалықты барынша енгізуге тырысады. Осыдан оншақты жыл бұрын 5,5 мың гектар жерде 35 механизатор жұмыс істесе, қазір алқап көлемі біржарым есе өскен, оған барлығы 16 механизатор дән сеуіп те, астықты уақытылы жинап та үлгереді. Ал «адамдар жұмыссыз қалмай ма?» деген сауалға шаруашылық жетекшісі Юрий Малышко «өндіріс жаңғыртылған, жаңалық енгізілген сайын адамдар жұмыссыз қалмайды, өзге жұмыс орындары пайда болады» деп жауап берді. Бұл текке айтыла салған сөз емес екен. Егіс алқабын әртараптандырған шаруашылықта қазір зығыр сабаны көп қалады. Оны шаруашылық арнайы цехта өңдеп, одан кендір талшықтарын өндіреді де, қалған қалдықты отқа жағады. Ол кәдімгідей отын ретінде пайдаланылады. Ал кендір талшығының тоннасын 150-160 мың теңгеден сатады, тапсырыс берушілер өздері алып кетеді. Юрий Михайловичтің айтуынша, кендірдің өзіндік құны 60 мың теңге ғана.
Озық технологияларды енгізу үшін ең алдымен техника сай болуы керек. Шаруашылықта соңғы жылда көктемгі дала жұмыстары мен күзгі жиын-терімде барлық жұмыстың атқарылу барысы кабинеттен бақыланады.
– Агроном бұрынғыдай алқап кезбей-ақ, кабинетте компьютерден қанша алқаптың жыртылғанын, дән себілгенінін, механизатордың қанша сағат жұмыс істегенін немесе ұйықтап қалғанын – барлығын біліп отырады. Қаншама уақыт үнемделеді. Бір литр жанар-жағармай шығын болмайды, – дейді шаруашылық жетекшісі Юрий Малышко. Цифрландырудың арқасында соңғы жылдары шаруашылық дәл егіншіліктің элементтерін батыл енгізуде. 400 гектардың топырақ құнарын саралап отыратын картасы жасалды, ол арқылы алқапқа қанша, қандай тыңайтқыш қажеттігін біліп отырады, сол арқылы жұмысты бағыттайды.
«Алқап күні» кеңесінде цифрландыру технологиясын енгізу ақпараты әр диқанға жетуі керектігі айтылды. Диқанның озық технологияның тиімділігіне көзі жетсе, оны игеруге, енгізуге деген талпыныс туады. Талпыныс бар жерде нәтиже де болады.
Нәзира ЖӘРІМБЕТ,
«Егемен Қазақстан»
Қостанай облысы,
Федоров ауданы