Дүйсенбі, 12 наурыз 2012 8:22
90-жылдары тарихи отанына кеткісі келгендерді ешкім сөккен жоқ. Қарасу ауданындағы Люблинка ауылында тұратын Шнейдерлер әулеті Германияға жиналып жүретін. Олармен бірге Виктория мен Сергей Костенколар да жиналды. Вика – неміс қызы, ал Сережаның ұлты – украин. Вика төркінінен қалғысы келмеді, әйелінің шешіміне Сергей де қарсы болмады. Олар бір ауылда қатар өсті, бірін бірі сүйіп қосылды. 2000 жылдардың басында Қарасуда ауыл шаруашылығы да, ауыл да 90 жылдардағы дағдарыстан кейін әлі есін жинай қоймаған еді.
Дүйсенбі, 12 наурыз 2012 8:22
90-жылдары тарихи отанына кеткісі келгендерді ешкім сөккен жоқ. Қарасу ауданындағы Люблинка ауылында тұратын Шнейдерлер әулеті Германияға жиналып жүретін. Олармен бірге Виктория мен Сергей Костенколар да жиналды. Вика – неміс қызы, ал Сережаның ұлты – украин. Вика төркінінен қалғысы келмеді, әйелінің шешіміне Сергей де қарсы болмады. Олар бір ауылда қатар өсті, бірін бірі сүйіп қосылды. 2000 жылдардың басында Қарасуда ауыл шаруашылығы да, ауыл да 90 жылдардағы дағдарыстан кейін әлі есін жинай қоймаған еді.
Жұрт ауылдың болашағына сенбей қалған. Бұрынғы үйірлеп айдаған жылқы, отар-отар қой, табынды сиыр, ұшы қиырсыз астық алқабы көзден бұл-бұл ұшқан кез. «Балық судың тереңін, адам жердің жәннатын іздейді» деген орыс мақалы адамның сана-түйсігінің бәрін билеп тұрған кез. Германияға көшетін рұқсат құжаттардың барлығы дайын болды да, олар ештеңе ойламастан Викторияның ағасы, апа-сіңлісі, анасымен бірге Еуропаның төрінен бір-ақ шықты. Өмірдің бар жұмағы сонда деп ойлаған. Ол кезде Виктория мен Сергейдің жиырма бестегі жап-жас кезі. Қолындағы тұңғышы Антоны бес жасқа енді толған болатын. Сергейдің ата-анасы немерелерін қимай жылап қоштасып қалды.
Жас отбасы Шнейдерлер әулетімен бірге Германияның Люккенвальд қаласына қоныс тепті. Қала тұрғындарының барлығы да неміс тілінде сөйлейді. Люблинка сияқты емес, онда барлық жағдай бар. Даладан, даладан болғанда да әбден берекесі кеткен ауылдан барған оларға Германияның қаласы алғашқыда нағыз ертегідегідей көрінді. Сергей мен Виктория неміс тілін білмейтін. Сергейге өзіне лайықты жұмыс табылған жоқ, ал Виктория тіл үйрететін топқа барып жүрді. Бірте-бірте Германияның қаласы оларға сұрғылттанып, ертегісі мәнсіз өмірге айнала бастады. Біріншіден, тіл білмеген соң олар керең адамның күйін кешті. Айналаның барлығы тас қоршау сияқты, көше де тар, үйдің ауасы да тар, қапас көрінді. Сөйтсе, ол сағыныштың дерті екен. Ауылдың маңынан ағып жататын Қарасу өзеніне шомылып, күнге қыздырынған сәттерін сағынды. Шіркін, ұшы-қиырсыз Қарасудың даласы-ай, бозқарағанның иісі мұрныңды жарған Люблинканың ауасы-ай!
– Біз Германияда жыл тәулігі ғана тұрдық. Материалдық тұрғыдан қарағанда, біздің Қазақстанға қайтатындай себеп жоқ еді. Бірақ бір жылға әзер шыдадық. Еш жұмыс жоқ, істейтін іс жоқ, үйде қарап отырғаннан ауыр ештеңе жоқ екен. Алдымен қарап отырғанның азабына Сергей шыдамады. Өйткені, ол жас та болса отбасының иесі, асыраушымыз емес пе? Тамағымызға, киімімізге жәрдем ақша жетіп тұрса да, біз Қарасуымызға, Люблинкамызға жеткенше асықтық, – дейді Виктория Костенко ағынан жарылып.
Ата-бабасының тарихы отаны болғанымен Германия Виктория үшін бөтен жер ғана емес, ол кезде бөтен қоғам еді ғой. Оның тілі орысша шықты, қазақшаға құлағы қанып өсті, бала кезінде Шнейдерлер отбасының достарымен, көршілерімен ыдыс-табағы араласып жатты. Сондықтан барған жерінде ешкіммен араласпау, Люблинкадағыдай бір күн көрмесе сағынатын достарынан жым-жырт қалу Костенколарға теңіздегі жалғыз қайықтың үстінде ескексіз қалғандай сезім ұялатты.
– «Вика, елге қайтамыз. Аманымызда өз қазағымызға жетіп алайық. Не көрсем де туған жерге барып, достарыммен бірге көремін. Мұнда төрт қабырғаға қарап отырғанша елге барып, шаршап жұмыс істегенім он есе артық», деген шешімге келді күйеуім Сергей. Міне, қазір сол арманына жетті. Сергей жыл тәулігінде бір күн қарап бос отырмайды ғой. Алты ай жаз шаруашылықта жұмыс істейді, ал егін-тегін, жем-шөп жиылып болған соң, қысымен ауылдастарды шағын автобусымызбен Қостанайға тасиды. Өзім Люблинка орта мектебіндегі шағын топта тәрбиешімін, – дейді Виктория.
Бір қызығы – Германияны Костенколардың бес жасар ұлы Антон да жерсінбепті. Бүлдіршін атасы мен әжесін сағынып жылай беріпті. Қазір Костенколар отбасы Сергейдің ата-анасымен бір үйде тұрып жатыр. Антон сегізінші сыныпта оқиды. Жастар Люблинкаға келген соң қызды болады. Қазір Кира да өсіп қалды, шауып жүр. Виктория мен Сергей қараша айында көшіп келеді, бірнеше айдан кейін, яғни 2004 жылы наурыз айында олардың артынан Виканың анасы да Германиядан Люблинкаға қайтып оралады. Кейінгі жылдары Викторияның бір сіңлісі де қайта қоныс аударды.
Біз Қостанайдан шалғайдағы Қарасу ауданының Люблинка ауылында тұратын Виктория және Сергеймен телефон арқылы хабарласқанбыз.
–Тазалықтан шыбын тайып жығылатын Германияның қаласынан өзіміздің қысымен от жағатын кішкентай үйімізге жетіп, көңіліміз орнына түсті («Өз үйім–өлең төсегім» – авт). Ауылда малсыз күнің жоқ, қора толған мал, бақшамыз бар. Дастарқанымыздан нан да, ет те, көкөніс те, қаймақ, май да арылған емес. Тамағымыз тоқ, уайымымыз жоқ. Сергей екеуміз де даланы жақсы көреміз. Біз Германия түгіл мүмкіндік болғанда Қостанай қаласында тұрғымыз келмеген, Люблинкадан шыққымыз жоқ, әйтеуір. Өткен жылы көктемде даланы қызғалдық жауып қалды. Жаздағы түймедағы гүлін көрсеңіз. Біз арнайы далаға шығып, гүлдің арасында балаларды суретке түсірдік. Өзіңіз де келсеңізші, қазір сиыр бұзаулап жатыр, ауылдың дәмін татып кетіңіз, – дейді аңқылдаған Вика.
Біз Викториямен телефон арқылы болса да, көптен білетін кісілерше емін-еркін әңгімелестік. «Ол жақтағы немістерден бізден діліміз бөлек. Біз араласып-құраласпасақ тұра алмаймыз, доссыз, жолдастарсыз өмір сүре алмаймыз. Ауылда біреудің үйінде той болса, бар адамды сол үйден көресіз, біреу қисайып қалса, бүкіл ауылдықтардың жанына батады, қайғысына ортақтасады. Бұл біздің өміріміздің мәні шығар», дейді В.Костенко. Ол бізбен қоштасарда:
– Осыдан төрт жыл бұрын біздің мектебімізді жөндеуден өткізген болатын. Керемет жақсы болып қалды. Айтпақшы, ауданда мұндай мектеп жоқ. Сіз Қарасуға келіп жүресіз ғой, аудан орталығындағы мектептерді көрген боларсыз. Оларды Люблинканың мектебімен салыстыруға келмейді, біздің мектептің ауласының өзі қандай, гүлге орап тастаймыз! – деді. Ары қарай мектептегі, шағын орталықтағы балалар санын, өзінің тәрбиешілік жұмысының қызықты екенін де айтып үлгерді. Неміс әйелдің дауыс екпінінен, сөзінің ыңғайынан «Аудан орталығындағы мектептер Люблинка мектебінің қасында жіп те есе алмайды, оның қолына су құя алмайды» деп тастырып жіберетін қазақы мақтанды байқап қалдым. Несі бар, қазақтың нанын жеп, суын ішіп өскен соң, жұғысты болмасын ба, жарасымды-ақ. Виканың әңгімесі – еліміз дамуының шынайы шындығының суреті десек болар. Шалғайдағы кішкентай Люблинка ауылы мен ондағы орта мектеп – Қазақстанның, бүгінгі ауылдың қаншалықты көтерілгенінің айғағы. Бәрінен бұрын Викторияның сөзінен қазақстандық патриотизм лебі есіп тұрды.
Германиядан оралған немістер жөнінде ақпарат алу мақсатымен немістердің «Возрождение» қоғамының төрағасы Виктор Мартынович Ульрихпен де хабарласқанбыз. Қазір Қостанай облысында 28 680 неміс тұрады. О баста жұмысын коммерциялық сипатта құрған бұл ұйым Германияға кеткісі келетін немістердің құжатын толтыруға көмек бергенмен, ол жақтан Қазақстанға қайтып оралғандардың есебін жүргізбейтін көрінеді. Облыс өңірінде тұратын неміс этносына тіл үйретеді, мәдениет, дәстүр-салтын сақтауға бағытталған шаралар жүргізеді.
– Әлеуметтік-тұрмыстық жағынан, әрине, немістердің Германиядағы жағдайлары өте жақсы. Бірақ олардың көзіндегі тұнған сағыныш Қазақстандағы адамгершілікке, ұлттық ынтымаққа, бірлікке негізделген бейбіт өмірге ешнәрсенің тура келмейтіндігін айтып тұрады. Адамдар арасындағы мейірім-шапағат, бір-біріне деген ниет-ықылас, адамгершілік бізде әлі жақсы сақталған. Түптеп келгенде, адамға керегі де осы екен ғой. Ал материалдық жағын айтсақ, қазір Қазақстандағы әлеуметтік жағдай кем емес, жылдан жылға жақсарып келеді. 90 жылдары қиындық болғанда кеткендер, Қазақстанның қазіргі дамуын естіп-біліп отыр, – дейді Виктор Мартынович.
Виктор Мартыновичтің өзі– Қостанайдың тумасы. Әкесі Мартын Иванович 1941 жылы күзде азып-тозып келгенде өздеріне қазақтардың қалай көмектескенін, үйлеріне кіргізіп алғанын, талқанын бөліп жегенін ғұмыр бойы айтып отырыпты.
– Әкемнің ең жақын достары, сыйластары қазақтар болды. «Аш-жалаңаш келіп, қазақтардың арқасында ілеске ілініп кеттік, мұндай мейірімді халық бар ма екен? Олар бізге көмек беруді міндеті сияқты қабылдаған еді» деп айтушы еді әкем, – дейді Виктор Мартынович. – Әр неміс отбасы үшін, әркімнің өз шешімі үшін біздің қоғамдық ұйым жауап бере алмайды. Ал менің өзім Қазақстаннан басқа жерді елестете алмаймын.
Виктор Мартынович сөзінің арасында немерелерінің мектепте, балабақшада қазақ тілін оқитынын, өзіндей емес, олар келешекте қазақ тілін бәрібір меңгеретінін айтты. Мұны неміс ұлты өкілінің шынайы лебізіне балайық.
Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА,
Қостанай облысы.