Сенбі, 14 сәуір 2012 8:01
Бұдан бұрын жазылғандай, Конституциялық Кеңеске Премьер-Министр К.Мәсімовтің ел Конституциясының 16-бабының 2-тармағын, 44-бабының 2) тармақшасын, 51-бабының 3-тармағын, 54-бабы 2-тармағының 2) тармақшасын, яғни кейбір конституциялық мерзімдерді есептеу мәселесі бойынша Конституцияның бірқатар баптарын ресми түсіндіру туралы екі өтініші түскен еді. Онда негізінен Қазақстан Республикасының Конституциясында көрсетілген мерзімдерді есептеу қашан басталып, аяқталатыны барлық жағдайларда белгілене бермейді және мерзімдерді есептеудің басталуы мен аяқталуы қай күнге немесе қай оқиғаға қарай айқындалатыны нақтыланбайды, сондықтан Негізгі Заңда белгіленген мерзімдерді есептеу ережелері республиканың қолданыстағы құқығында да бекітілмегендіктен бұл Конституцияның нормаларын қолдану кезінде мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың қызметінде қиындықтар туғызуы мүмкін, делінген болатын.
Сенбі, 14 сәуір 2012 8:01
Бұдан бұрын жазылғандай, Конституциялық Кеңеске Премьер-Министр К.Мәсімовтің ел Конституциясының 16-бабының 2-тармағын, 44-бабының 2) тармақшасын, 51-бабының 3-тармағын, 54-бабы 2-тармағының 2) тармақшасын, яғни кейбір конституциялық мерзімдерді есептеу мәселесі бойынша Конституцияның бірқатар баптарын ресми түсіндіру туралы екі өтініші түскен еді. Онда негізінен Қазақстан Республикасының Конституциясында көрсетілген мерзімдерді есептеу қашан басталып, аяқталатыны барлық жағдайларда белгілене бермейді және мерзімдерді есептеудің басталуы мен аяқталуы қай күнге немесе қай оқиғаға қарай айқындалатыны нақтыланбайды, сондықтан Негізгі Заңда белгіленген мерзімдерді есептеу ережелері республиканың қолданыстағы құқығында да бекітілмегендіктен бұл Конституцияның нормаларын қолдану кезінде мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың қызметінде қиындықтар туғызуы мүмкін, делінген болатын.
Осыған орай кеше Конституциялық Кеңес аталған өтініштердің мән-жайын жан-жақты зерделеп, сарапшылардың және конституциялық іс-жүргізуге қатысушылардың пікірін тыңдап, төмендегідей шешімге келгендігін жариялады. Онда ұсталған адамның бас бостандығы және оған қол сұғылмауы, соның ішінде емін-еркін жүріп-тұру бостандығы анық шектелгенде – белгілі бір жерде мәжбүрлеп ұстауды, анықтау және тергеу органдарына мәжбүрлеп жеткізуді, ешкіммен сөйлестірмей оқшау ұстауды, сондай-ақ, адамның және азаматтың бас бостандығы мен оған қол сұғылмауын айтарлықтай шектейтін қандай да басқа бір әрекеттерді қоса алғанда, шектеудің әрбір минутына дейінгі дәлдікпен алғандағы сол сағаты ұстаудың басталу сәті болып табылады. Ал «ұстау» ұғымын конституциялық-құқықтық мағынасында адамның жеке бас бостандығын және оған қол сұғылмауын жетпіс екі сағаттан аспайтын қысқа уақытқа шектеу түріндегі, құқық бұзушылықтың жолын кесу немесе қылмыстық, азаматтық әкімшілік істер бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету, сондай-ақ заңда белгіленген мәжбүрлеу сипатындағы өзге де шараларды қолдану мақсатында уәкілетті мемлекеттік органдар, лауазымды және өзге де тұлғалар заңда көзделген негіздер бойынша және сол тәртіппен іске асыратын мәжбүрлеу шарасы деп түсінген жөн дейді.
Екіншіден, айлармен есептелетін конституциялық мерзім өзінің басталуы белгіленген күнтізбелік күннен, немесе белгілі бір оқиға болған күннен басталып, мерзімнің соңғы айының тиісті күнінде аяқталады. Бұған қоса, үшіншіден, Мемлекет басшысының заңға немесе заң баптарына қарсылықтарын Парламент қарауы үшін бөлінген бір ай мерзім, Конституцияның 59-бабының 4-тармағында және 61-бабының 2-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, егер ол өзінің уақыты бойынша Конституцияның 59-бабының 3-тармағымен көзделген Парламент жұмысының сессиялы кезеңімен тұспа-тұс келмейтін болса, үзіледі. Төртіншіден, бір-бірімен өзара байланысты, бірақ әртүрлі уақытта түскен өтініштерді Конституциялық Кеңес бір іс жүргізуге біріктірген жағдайда, шешім шығару үшін Конституцияда көзделген бір ай мерзім уақыты бойынша соңғы өтініш түскен сәттен бастап есептеген жөн көрінеді. Бесіншіден, күндермен есептелетін конституциялық мерзім белгілі бір оқиға орын алған күннен басталып, белгіленген кезеңнің соңғы күнінде аяқталады. Алтыншыдан, жылдармен белгіленген конституциялық мерзім өзі басталатын күнтізбелік күннен немесе белгілі оқиға орын алған күннен басталып есептеледі, ал бұл мерзім өзінің соңғы жылының тиісті айы мен күнінде аяқталады. Егер мерзімнің аяқталуы ондай тиісті күні жоқ айға тура келетін болса, онда мерзім осы айдың соңғы күні аяқталады. Осы арада бір тоқталар жәйт, ол «жыл» ұғымын Конституцияның 61-бабының 7-тармағына қатысты ағымдағы жыл (1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейінгі уақыт кезеңі) деп түсінген жөн көрінеді. Сонымен заң шығарушы Конституциялық Кеңестің құқықтық ұсынымдарын ескере отырып, мерзімдердің басталуы мен есептелу мәселелерін қажет кезде тиісті заңдармен реттеуі мүмкін, дейді Конституциялық Кеңестің мүшелері.
Александр ТАСБОЛАТОВ.