Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың кезекті Жолдауындағы көптеген реформа мемлекетімізді одан әрі өркендетуге бағытталғаны баршамызға белгілі. Оны бірқатар тың өзгерістерден аңғарып та отырмыз.
Мәселен, Конституцияда Мемлекет басшысының, Конституциялық Сот Төрағасы мен судьяларының, Орталық сайлау комиссиясының және Жоғары аудиторлық палатаның төрағалары мен мүшелерінің өкілеттіктерін атқару кезеңінде саяси партияларда болуына тыйым салынғаны еліміздің дамудың келесі сатысына өткенін байқата түссе керек.
Әңгімеге арқау болған тарихи идеяларды жүзеге асыратын уақыт келіп жеткені сөзсіз. Шынтуайтына келсек, жұмыс тобының алға қойған басты мақсаты да сол болып тұр. Алдағы уақытта елордадағы және облыстардағы мәслихат депутаттары іс жүзінде әкімді таңдайды. Көпшілік дауыс жинаған кандидат жеңімпаз атанып, келісім алған болып саналады. Мемлекет басшысы оны әкім лауазымына тағайындайды. Бұл да біздің елдегі басқару жүйесінің жаңа формасы екені рас.
Жылдың басты құжаты құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамды нығайту жолында Қазақстанды одан әрі ілгерілететін және дамытатын мәселелер кешенімен ерекшеленгеніне ешкімнің күмәні жоқ. Оны Жолдауды оқыған әрбір азамат жақсы түсінеді. Алдағы уақытта Парламенттің төменгі палатасы заңдарды қабылдау мәселесінде дербес болып, жоғарғы палата Мәжіліс қабылдаған заңдарды ғана мақұлдайтыны көкейге қонып отырғаны рас. Бұл қадам да елді дамудың жаңа сатысына көтереді.
Сенат пен Мәжілісті қалыптастыру тәртібі өзгеріп отырғаны барлығымызға мәлім. Алдағы уақытта Мемлекет басшысы Сенаттың 15 депутатының орнына 10 депутатты тағайындайтын болады. Ал олардың бесеуі Қазақстан халқы Ассамблеясының ұсынысы бойынша депутат мандатын иеленеді.
Мәжілістің аралас сайлау жүйесі бойынша партиялық тізімдер негізінде және бір мандатты аумақтық округтер бойынша құрылатыны жағымды өзгеріс екенін де атап өткен жөн.
Сайлауға мажоритарлық жүйенің енгізілуіне байланысты депутаттық мандаттан айыру үшін қосымша негіз енгізіледі. Бір мандатты аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты сайлаушылар кері қайтарып ала алады.
Ілгеріде сайлау жүйесіне қатысты көптеген мәселе туындағанынан бәріміз хабардармыз. Аралас жүйеге көшудің көптеген артықшылығы бар екені талас тудырмайды деп пайымдаймын. Себебі Жолдауда айтылғандай пропорционалды жүйе ойдағыдай өте жақсы жұмыс істейді, бірақ сонымен бірге халық депутаттарды танымайтын жағдайға жете бастағаны да мәлім. Ал мажоритарлық жүйе бұл позицияны айтарлықтай күшейте түсетіні ақиқат. Қазақстан азаматтары ендігәрі халқымызға белгілі кандидаттарды сайлайтын болады. Бұл өз кезегінде тәуелсіз Қазақстанның одан әрі гүлдене түсуіне айтарлықтай әсер ететініне сенімім мол.
Ермек АБДРАСУЛОВ,
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ профессоры, заң ғылымдарының докторы