• RUB:
    5.06
  • USD:
    522.49
  • EUR:
    547.88
Басты сайтқа өту
Ауыл 12 Қаңтар, 2023

Ауыл атакәсіпсіз көркеймейді

316 рет
көрсетілді

Қостанай облысында ауыл шаруашылығы саласына бөлінген 40,3 млрд теңге көлеміндегі қомақты қаржының басым бөлігі мал шаруашылығын кешенді дамытуға жұмсалмақ. Биыл өңірде 8 сүт фермасын салу жоспарланған. Алғашқы 7 ферманың әрқайсысы 1 200 бас сауын сиыр ұстап, жылына 15,2 мың тонна сүт өндіретін болады. Ал 3 мың бас ірі қараға шақталған ең ірі ферма жылына 42,6 мың тонна сүт өндіреді.

Мұның сыртында, өңірде май мен қоспажем зауытын салу көзделіп отыр. Мұның бәрі өріске бай Тобыл-Торғай атырабындағы ірі қара санының ұлғая түсуі­не, ауылдың әлеуетін арттыруға, тұрғындарды тұрақты жұмыспен қамтуға жол ашады дейді мамандар. 

Бүгінде жер жырттып, шөп шабатын техникасы бар шаруа да, дымы жоқ қарапайым тұрғын да мал өсіріп, оны көбейтуге аса құлықты емес. Өйт­кені еңбегінің өтеуі аз, маңдай тері­нің ақталуы қиын. Мәселен, өңір­де ауыл шаруашылығымен айналы­сып жатқан 7 760 кәсіпорын бар. Оның 872-сі – ірі шаруашылық санаты­на жататын жауапкершілігі шек­теулі серіктестіктер. Алайда бұл серік­тес­тіктердің 60 шақтысы ғана мал ұс­тайды. Оның ішіндегі 12 ірі шаруа­шы­лықта ғана мал басы 400-ден асады. 

Ауылшаруашылық маман­дары­­ның айтуынша, бұл теңізге тамған там­шы­дай ғана. Мал шаруа­шылығын ілгері­лету арқылы ауыл-ауылда мың­даған жұмыс орындарын ашуға болады. Мысалы, бір сүт фермасының өзі 40 шақты адамды тұрақты жұмыспен қамтиды.

Тек егін шаруашылығымен ғана айна­лысып жатқан 800-ден астам серік­тестіктің өкілдері мал шаруашы­лығын жалаң қаржының күшімен ғана дамыту мүмкін емес деп отыр. Олардың пікіріне ден қойсақ, бұл мәселені жан-жақты ойластырылған, тиімді жобаларды іске асыру арқылы ғана шешуге болады.

Рас, қолға алынғанына бірталай жыл өтсе де, тиімділігін көрсете алма­ған «Сыбаға» бағдарламасына да сын айтушылар көп. Көпшілік шаруаның ортақ пікірі «Сыбаға» бағдарламасы өте кеш басталды дегенге саяды. Өйткені бұл бағ­дар­лама өңірде ауылдар күйре­геннен кейін ғана қолға алынды. Сон­дықтан мал басын көбейтуге тек қаржы салу аз­дық етеді. Қаржы­ның күшімен малды тоқ­саныншы жылдары, халықтың ба­с­ым көпшілігі әлі ауылда тұрып жат­қан кезеңде көбейтуге болатын еді. 

«Төрт түлікке қолайлы қанша­ма жеріміз, суы тұщы өзен-көлі­міз бар. Сондықтан қандай жағ­дай­да да мал шаруашылығын қайта қалпына келтіру керек. Бұл үшін жеңілдетілген пайыздық мөлшерлемемен несие беру, оны өтеуді алты айдан соң ғана бастау сияқты қаржылай қолдау тетіктерінен бөлек, малды етке өткізу жағын да жан-жақты ойластыру қажет. Мал шаруашылығы малдан пайда түскен жағдайда ғана дамиды. Мал өсіріп, одан табыс тапқан жағдайда ғана бұл салаға жұрттың жаппай қызығушылығы оянады. Әркім мал өсіруге ұмтылады. Сондықтан малды тұрақты түрде сатып алып отыратын сенімді жол қалыптастыру қажет. Фермер өзі өсірген малды лайықты бағаға сата алатынына сенімді болған­да ғана шаруасы ілгерілейді. Яғни алды­мен малды лайықты бағаға сатып ала­тын тоңазытқышы, сою цехы бар ірі ком­­паниялар болуы шарт. Олар шетел­дер­ге ай сайын 2-3 немесе 5 мың тон­­на ет сата алатындай болса тіпті жақ­­сы. Мәселен, Ауғанстанға бидай жібе­ріп жатқан кәдімгі трейдерлер бар ғой, сол сияқты ет экспортына да трей­дер қажет. Сонда ғана жұрт жаппай мал өсі­румен айналыса бастайды. Оның ай­на­ласында тері, жүн өңдеу саласы да қолға алынса игі», дейді шаруалар.

Мал шаруашылығымен айналысып жүрген бірнеше шағын фермерге «Ірі кәсіпорындар ашу арқылы ауыл­дың әл-ауқатын арттыруға бола ма?» деген сауал тастап көрдік. Өйт­кені осыдан біраз жыл бұрын Арқа­лықта ет комбинаты ашылғанда жұрт «енді Торғай өңірінде мал шаруа­шылығы дамиды, комбинат жергі­лікті халықтың қолындағы малды лайықты бағамен сатып алып отырады, сәйкесінше, әр аулада төрт түлік көбейеді» деп шуласқан. Алайда комбинат жеке тұрғындардың қолындағы малды қымбатсынып, өзіне арнайы бордақылау алаңын салып алды да, қазір дербес тіршілік етіп жатыр.

Малсақ жұрттың пікіріне қара­ған­да, ауылды көркейту үшін шағын фермерлерді көбейту керек. Алайда бұл жерде «Мал баққанға бітеді» деген қағиданы ұмытпау керек. Әйт­песе, қазір ауылда отырып, сүтті сатып алып ішіп отырған ағайын да аз емес. «Сыбаға» бағдарламасына қа­тыс­қандардың да бәрі бірдей фермер бо­лып кеткен жоқ. Астыртын ауыз жа­ласып, жақын ағайын-туыс­тары­ның немесе жергілікті шаруа­ның ма­лын уақытша өзінікі етіп тіркетіп, «Сы­баға» арқылы мемлекеттен алған қар­жыға той жасап, автокөлік сатып алған­дар да кездеседі. Сондықтан мем­лекет қолдауды нағыз мал баға ала­­тын, шаруақор адамдарға көрсетуі керек.

Мәселен, Меңдіқара ауданын­дағы Теңіз ауылында тұратын Ербол Қа­рым­сақов 2015 жылы облыс әкімді­гіндегі қызметін тас­тап, ауылға барып, мал шаруашы­лығымен айналыса бастады. Әуел баста інісі екеуі шаруашылықты 4-5 сиырмен бастап еді, бүгінде 50 шақты ірі қарасы, 300 қойы бар.

– Мал басын көбейту үшін жем-шөп, оны егетін, шауып алатын жер, қосымша қол керек. Биыл мен 35 гектар арпа ектім. Бірақ оны орып алу үшін дұрыс комбайншы таба алмай қиналдым. Комбайнның бәрі ескі, еккен өнімнің жартысы жерде қалады. Комбайнның соңынан жүгіріп жүріп қаншама уақыт кетеді. Енді келесі жылдан бастап арпа екпей-ақ, жем сатып алуды ойлап отырмын. Сол тиімді сияқты. Егін егуге шамамыз жетпейді. Тек мал ұстап, жемін сатып алуға болады. Ал шөпті өзіміз шауып аламыз. Бірақ бізде шөп шабатын жер жоқ. Мен, мысалы, шабындықты жалға алып отырмын. Жетпеген шөпті шалғай жерлерден шауып аламыз. Биыл 200 орама шөп, 300 орама сабан дайындадым. Оны тек қара малға беріп жатырмын. Ал қой бүгінге дейін тебінде жүрді. Қамағаныма 2-3-ақ күн өтті. Негізі, экономикалық жағынан есептегенде, қара малдан гөрі қой баққан тиімді ме деп ойлаймын. Бірақ қой бағу тиімді болғанымен, оның етін өткізу қиын, – дейді Ербол Қарымсақов.

Қазір ет комбинаттары ірі қара­ны салмағы мен арық-семіздігіне қарай 1 600 бен 1900 теңгенің аралы­ғында сатып алады. Малдың тері­сі көбіне далада қалып жатыр. Оның сыртында, еттің бағасы был­тыр­дан бері өзгер­меген. Фермер­лердің сөзіне қара­ған­да, егер ет бағасы шыққан шы­ғын мен еткен еңбекке сай болса, атакәсіпке деген қызығушылық та артады.

– Бір жылдары Өзбекстаннан келіп малды тірідей алып кететін. Малдың бағасы да жақсы еді. Содан ұрғашы мал азайып бара жатқан соң, бұған тыйым салынған. Осылайша, сыртқа өнім шығара алмай қалдық. Енді сол квота қайта ашылады екен деген әңгіме шығып жатыр. Қазір бір ірі қараны әрі кетсе 300 мың теңгеден өткіземіз, егер сырттан келіп 400 мың теңге ұсынса, әрине оған қуана береміз ғой, – деді фермерлер.

Өзбекстандық кәсіпкерлер үшін ірі қараны тірідей сатып алған тиімді. Өйткені олар малды толық өңдеуді игеріп алған. Тіпті сойылған малдың қаны мен тезегіне дейін өңделеді. Малдың мүйіз-тұяқ, сүйегінен ұн тартып, қанынан ит пен мысыққа тамақ жасап, түгіне дейін кәдеге жаратады. Тек жануардың ішінде қалған ауа ғана өңделмейді.

Биыл облыс басшысы Құмар Ақсақалов аудан әкімдеріне фермаларды көбейту туралы тапсырма беріп отыр. Өңірде мал шаруашылығын дамытудың 2023-2025 жылдарға арналған жоспары да жасалып, пысықталып жатыр.

Ал төрт түлік өргізіп, мал ұс­тап отырған шаруабасты жұрт: «Ең бастысы, еттің бағасы мал өсірудің қиын­дығы мен жемшөпке, қоражай, техника күтіміне кететін қыруар шығынға сай болу керек, мал шаруашылығы сонда ғана ілгерілейді», дейді.

 

Қостанай облысы