Қабылданғалы отырған Астана декларациясына сәйкес, ұйымға мүше-елдер Ядролық қаруды таратпау келісімін сөзсіз сақтауы тиіс. Үндістан мен Пәкістан болса, өз ядролық қаруларын келісімнен тыс жасап қойған, сондықтан оған қол қоюшылар қатарында емес. Сонымен қатар, құжатта «Белдеу және Жол» форумының нәтижелеріне жоғары баға беріледі. Ал Үндістан форумға бойкот жариялап қана қоймай, Қытай бастамасын «отарлау мақсатын көздейді» деп бағалады.
Нақты ынтымақтастық мәселесіне келсек, онда да біраз проблема болғалы тұр. Үнді сарапшысы Самир Саран Үндістан мен Пәкістан арасында барлау мәліметтерін алмасу ісінде қиындық туатынын айтады. Дели Исламабадты халықаралық терроризмді қолдайды деп есептейді, сондықтан көршісіне құпия деректерді бере қоюы екіталай.
Пәкістандық сарапшы Ахсан Чаудхаридің пікірінше, Үндістан мен Пәкістан ШЫҰ-ға бірдей мақсатпен кірді: әрқайсысы ұйым өздерін көршінің әскери және террорлық шабуылынан қорғайды деп ойлайды. «Іс жүзінде Дели мен Исламабад ШЫҰ-ны азиялық НАТО сияқты көреді. Расында, НАТО-ның да бір мақсаты оған мүше елдер арасында қақтығысқа жол бермеу болған», дейді Чаудхари.
Отставкадағы пәкістандық дипломат Ариф Камал ШЫҰ-ның бітімгерлік функциялар атқаратынын айтады. «Ұйымды құрушы елдер Кашмир мәселесін шешуді талап етуі тиіс. Шанхай процесінің шарттарына қосылу жауласушы екі державаға оң әсер етеді деп күтуге болады», дейді ол.
Ресейлік сарапшы Игорь Денисовтің пікірінше, ұйымның терроризммен күрес бағыты жаңа жағдайда тың серпін алуы мүмкін.
Ал Қырғызстан-Ресей славян университетінің доценті Наргиза Мұратәлиева жаңа елдердің кіруіне байланысты ұйымның құрылымы да ірі өзгерістерге ұшырайды деген пікірде. «Бір жағынан Ресей мен Қытайдың құрылымдағы бәсекесі туралы әңгімелер азаяды, өйткені басқа бәсекелес тараптар қосылды (Үндістан-Пәкістан). Екінші жағынан мүше-елдер арасында қалыптасқан байланыстар негізінде ШЫҰ-ның өз ішінде «шартты альянстар» пайда бола ма деген қауіп бар», дейді Мұратәлиева. Оның пікірінше, Орталық Азияның ұйымдағы рөлі азаюы мүмкін. Алайда, сарапшы кеңейген соң Орталық Азия елдері ұйымның жұмысына белсендірек қатысады деп үміттенеді.
Айта кететін нәрсе, ШЫҰ әлі де кеңеюі мүмкін. Астанадағы саммитте ұйымға Иранның қосылуы мәселесі тағы да талқыланады. Бұл туралы сейсенбі күні Ресей Президентінің көмекшісі Юрий Ушаков айтқан болатын. «Ресей мен Қытайдың келісіп отырғанына қарамастан, неге Иран әлі ұйымға мүше болмады?» деген сұраққа Ушаков «Мәселе – кей елдердің ерекше ұстанымында» деп жауап берді.
«Коммерсанттың» мәліметі бойынша, Тегеранның мүшелігіне кедергі жасап отырған Иранның бәсекелесі − Сауд Арабиясымен байланысты күшейтіп жатқан Тәжікстанның ұстанымы.
Михаил КОРОСТИКОВ,
«Коммерсант»
