− Бүгінгі таңда тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласындағы қордаланып қалған мәселелерге тоқталсаңыз?
− Алдымен, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы ел экономикасының дамуына елеулі ықпал жасайтын маңызды сала екендігін атап өткім келеді. Елімізде бұл салада қордаланып қалған күрделі мәселелерді шешу үшін мемлекет тарапынан қолдау көрсетіліп, қаражат бөлінді. Бүгінгі күні аталған саланың барлық секторын жаңғыртуға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар іске асырылуда. Десе де, әлі күнге дейін үйлерді тиімді әрі кәсіби басқарудың жеткіліксіздігі, басқару органдары қызметінің ашық еместігі және пәтер меншік иелерінің кооперативтері, өндірістік кооператив, техникалық қызмет көрсету қызмет жұмыстарының әртүрлілігі, кондоминиум объектісі ретінде көп пәтерлі тұрғын үйлерді тіркеудің төмен деңгейі, күрделі жөндеуге ақша қаражаттарын жинау тетігінің жоқтығы, үйлердің энергия тиімділігінің төмен класы сынды мәселелер туындап отыр.
Сонымен қатар коммуналдық салада желілер мен құрылыстардың тозығы жетіп отыр. Мысалы, жылу және сумен жабдықтау желілерінің 60 пайызы толық ауыстыруды қажет етеді.
– Өзіңіз атап өткен мәселелердің шешу жолдары қандай?
– Біз қазір саланы цифрлы трансформациялау бойынша жұмыс жасап жатырмыз. Онда тұрғындардың өмір сүру деңгейін жақсарту көзделіп, ақпарат ашықтығын қамтамасыз ету назарға алынған. Сонымен қатар қолданысқа жаңа технологияларды енгізу бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр. Атап айтқанда, шетелдік компаниялармен келісімдерге қол қойылып, жақын арада қанатқақты жобаларды енгізуді бастаймыз. Оның ішінде құбырлардың тотығуының алдын алу немесе жоюға арналған NMR Pipetector технологиясын енгізу мақсатында жапондық Mitsui&Co компаниясымен ынтымақтастық туралы келісім жасайтын боламыз. Мұндай технология құбырлардың қызмет мерзімін 40 жылға дейін ұзартуға, түрлі зақымданудың алдын алуға, өндірістік шығындарды азайтуға, сондай-ақ ауыз су сапасын біршама жақсартуға мүмкіндік береді.
– Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласында бірыңғай зияткерлік ақпараттық жүйе құрылғанынан хабардармыз. Аталған жүйенің артықшылықтары қандай?
– E-Shanyraq деп аталатын жүйе Қазақстанның тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласында бірегей цифрлы платформа құруға бағытталған. Цифрлы экономика құралдарын қолдана отырып, сектордың барлық қатысушыларын бір ақпараттық арнаға біріктіру арқылы аталған саланың қандай жағдайда тұрғаны және одан әрі жылжу үшін қандай қадамдарды жасау керектігін айқындайтын боламыз.
Елдегі тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығының негізгі түйткілді мәселелерін зерттей отырып, оны заманауи технологиялардың көмегімен шешу жолдарын қарастырып отырмыз. Яғни деректерді автоматты жинау, Big Data (үлкен деректерді) талдау және өңдеу, сондай-ақ талдамалық деректер негізінде уақтылы әсер ету және шешімдер қабылдауды жүзеге асырмақпыз.
Бұған қоса жүйедегі тұрғын үй қорының өзгеру динамикасына жедел әсер ету үшін барлық көп пәтерлі тұрғын үйлердің техникалық паспорттарын цифрландыру көзделуде. Бұл тұрғын үй қорының нақты көрінісін көрсетуге, жөндеу жұмыстарын дер кезінде жоспарлауға және икемді қаржылық бағдарламаларды әзірлеуге мүмкіндік береді.
Бұдан бөлек инженерлік желілерде есепке алудың «ақылды» приборларын және Big Data құралдарын қолдану табиғи монополиялар субъектілері қызметінің мониторингін жүргізуге, көрсетілетін қызметтердің сапасын жақсартуға және сектор субъектілері қызметінің ашықтығын арттыруға ықпал етеді.
− Бірыңғай жүйе тұрғындарға қаншалықты тиімді болмақ?
− Бірінші кезекте, бұл жүйе сектордың барлық қатысушылары үшін бизнес-процестердің ашықтығын арттырады. Тұрғындар үшін коммуналдық төлемдердің дұрыс есептелуі маңызды. Бірыңғай жүйе тұрғындардың уақыты мен ақшасын үнемдеуге мүмкіндік бермек. Мәселен, «ақылды» есептеу құралдары шоттарды есептеу барысында қандай да бір қателіктердің туындамауына ықпал етсе, сондай-ақ орташа жалақының коммуналдық қызметтерге кететін шығынын 2,6 пайызға дейін үнемдеуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар үйді басқарудың онлайн-жүйесі құрылып, онда тұрғындар басқарушы я болмаса сервистік компанияны электронды дауыс беру арқылы анықтап, тіпті оның жұмыс барысымен танысып, қадағалауға мүмкіндігі бар. Мысалы, үйге күрделі жөндеу жұмысын жүргізу керек болса, оған кететін қаражаттың қандай бағыттарға жұмсалатынын, мөлшерін қадағалауға болады.
– Өзіңіз атап өткен жоба қай кезде іске асады деп жоспарланып отыр?
– Бүгінгі күні E-Shanyraq жүйесінде кері байланыс орнату бойынша зерттеу жұмыстары жүргізілді. Осы зерттеулердің негізінде біз қазір интерфейсті пысықтап жатырмыз. Бұған қоса жүйенің функционалын қосамыз. Мобильдік қосымшалар міндетті түрде іске қосылатын болады. Қазірдің өзінде Google Play және App Store бойынша аталған жобаны орналастыруға өтінім берілді.
Сондай-ақ қанатқақты режімде E-Shanyraq жүйесіне сынақ жүргізу жұмыстарын бастадық. Осы жұмыстың бірінші кезеңі көп пәтерлі тұрғын үйлерді (КТҮ) приборландыруды және толық көлемді техникалық жабдықтауды қамтиды. Осыған орай Инвестициялар және даму министрлігі мен облыстардағы және де Астана мен Алматы қалалары әкімдіктерінің тыңдауы өткізіліп, нәтижесінде 16 жол картасына қол қойылды. Енді еліміздің барлық өңірлеріндегі 190 пилоттық үйге, яғни 15 000-нан астам пәтерге жылу, су және электрді есепке алудың ортақ үйлік приборлары орнатылмақ.
Қанатқақты режімде приборландыру жұмысын ағымдағы жылдың күзінде аяқтау жоспарланған. Бұдан кейін қанатқақты үйлер, табиғи монополиялар субъектілері және ПИК E-Shanyraq іске қосылады.
Алдағы уақытта аталған бағдарлама біртіндеп іске аса бастайды. Қазіргі кезде жергілікті атқарушы органдардың деректеріне сәйкес, республика бойынша есепке алудың ортақ үйлік приборларымен жабдықталуы 45 пайызды құрап отыр. Жоспарға сәйкес приборландыру мен цифрландыру кезеңі 2022 жылдың соңына дейін толығымен аяқталады.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен Еркежан АЙТҚАЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
