Сапалы заң шығару міндеттелді
Жалпы отырысты ашқан Мәжіліс Төрағасы 1 қыркүйекте Елбасының Парламент сессиясын ашып, еліміздің даму жоспарына сәйкес нақты тапсырмалар бергеніне тоқталды.
– Біздің енді басты мақсатымыз – Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жүктеген міндеттерді өз уақытында, сапалы заңдармен қамтамасыз ету. Соның ішінде, Елбасымыздың жаңа тапсырмаларына сәйкес әлеуметтік жағдайды одан әрі күшейтуге, экономиканы дамытуға және ұлттық-рухани байлықты сақтауға ерекше көңіл бөлетін боламыз, – деді Мәжіліс Төрағасы.
Н.Нығматулин атап өткендей, қазірдің өзінде Парламент қарауында 50-ден астам заң жобасы бар. Олардың қатарында, «Мемлекеттік сатып алулар және квазимемлекеттік сектордың сатып алулары мәселелері туралы», «Табиғи монополиялар туралы» маңызды заң жобаларымен қатар, денсаулық сақтау, көлік, мемлекеттік сатып алулар, агроөндірістік кешенді реттеу, меншік құқығын қорғауды күшейту туралы заңнамалық түзетулер, арнайы экономикалық және индустриалды аймақтар, кинематографияға қатысты құжаттар қамтылған.
Отырыс барысында осы жылдың ақпан айында Мәжіліс депутаты болып тіркелген Дархан Мыңбайдың Ата Заңымыздың талаптарына сәйкес Қазақстан халқына ант беру рәсімі өтті. Мәжіліс депутаттары, сондай-ақ Ақылбек Ихдановты Орталық сайлау комиссиясының мүшесі қызметіне тағайындауға келісім берді.
Сонымен Мәжілістің алғашқы жалпы отырысында депутаттар 17 заң жобасын жұмысқа алды. Оның ішінде еліміздің бюджет және қаржы мәселелерін реттейтін заң жобалары мен бірнеше халықаралық келісімдерді ратификациялайтын құжаттар бар.
Статистикадағы сәйкессіздік қайдан туындайды?
Депутаттар алдында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік статистика мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы бойынша баяндама жасаған Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов салаға енгізілетін тың өзгерістерге тоқталды. Оның айтуынша, заң жобасы жинақталатын деректердің сапасын арттыруға және статистикалық ақпараттың сапасын қамтамасыз етуге, респонденттермен және пайдаланушылармен кері байланысты қамтамасыз етуге, қайталанатын көрсеткіштердің жиналуын болғызбау арқылы респонденттерге түсетін жүктемені азайтуға бағытталған.
Осы орайда, депутаттар заң жобасына қатысты және 2019 жылға белгіленген Ұлттық халық санағына даярлық, ауқымды шараны қаржыландыру мен ұйымдастыру мәселелеріне байланысты сауалдарын берді.
Ал депутат Ирина Унжакова халық арасында ресми статистикалық деректер мен тұтыну тауарлары мен қызметтің іс жүзіндегі бағасындағы алшақтыққа байланысты түсінбестік барын айтты. Сондай-ақ мемлекеттік статистикаға сенімді қалыптастыру турасындағы жоспарланған іс-шаралардың атын атап, түсін түстеп көрсетуді сұрады.
Бұл мәселеге байланысты Ұлттық экономика министрі әлеуметтік маңызды тауарлар бағасы апта сайын, салған тауарлардың құнына ай сайын мониторинг жүргізілетіндігін айтты. Статистика мамандары күн сайын бағаларды салыстыруға жұмылдырылуда.
– Бағаларды бақылау жұмыстарын реттеу нормаларын бір ізге салу үшін негізгі шарттарды осы заң жобасына енгіздік. Ал жалпылай алсақ, мониторинг үшін 10 мыңдай сауда нысаны таңдап алынды. Олардың қатарына сауда орталықтарын, тұрғын үйлердің жанындағы шағын дүкендер мен базарлардағы сауда нүктелерін де енгіздік. Ал бағадағы алшақтыққа келер болсақ, біз барлығын салыстырмалы түрде қабылдап, орта бағаны белгілейміз. Сондықтан статистика әркімге әрқалай көрінуі мүмкін. Бірақ біздің статистика нақты әдістемелер негізінде жасалған шынайы деректерді көрсетеді, – деді Т.Сүлейменов.
Осы арада Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығматулин статистикалық деректердің негізсіз еместігіне келісе отырып, халықтың ресми деректерге сенімін қалыптастыруды тапсырды.
– Қатардағы азамат, мысалы тұтыну тауарларының ресми статистикалық мәліметтерін естиді. Ал дүкенге, дәріханаға келгенде өзіне қажетті азық-түлік немесе дәрі бағасының мүлдем басқаша екеніне көз жеткізеді. Әдетте баға алшақтығының ішінде қымбатшылық бірден көзге түседі. Осы орайда оған орта бағаны есептеудегі жиынтық баға, орташа баға маңызды емес. Сондықтан ресми орта бағаны дүкен сөресіндегі бағамен салыстырған азамат олардың арасындағы үлкен алшақтықты көре отыра, мемлекеттік статистикаға сенімін жоғалтады, – деді Мәжіліс Төрағасы.
Ал депутат Серік Құсайынов 2009 жылы халық санағын жүргізуге 6 млрд теңгеден аса қаржы бөлінгендігін, оның ішінде бір адаммен сауал өткізу және оның деректерін өңдеу үшін 381 теңге қаралғандығын айта келе, халық санағын жүргізуге жаңа технологияларды қолдану арқылы мемлекет қаржысын үнемдеу жоспары туралы сұрады.
Т.Сүлейменов бұл мәселеге байланысты 2009 жылы жан басына шаққандағы шығындардың 430 теңгені құрағандығын, ал 2019 жылғы Ұлттық санақты жүргізу үшін шамамен 8,8 млрд теңге жоспарланып отырғандығын айтты. Бұл жан басына шаққанда 480 теңгені құрайды және бұнда 10 жылдың ішінде шығыстардың өсімі шамамен 11 процентті құрағандығы есепке алынған. Осы мерзімдегі жинақталған инфляция 170 процентті құраған. Сондықтан нақты көріністе санақ шығындары айтарлықтай төмендеген. Бұл үнемдеулер автоматтандыру мен цифрландырудың есебінен жүзеге асқан. Сондай-ақ осыдан он жыл бұрын Ұлттық санаққа 70 мыңнан аса санақшы тартылса, келесі жылы санақшылардың саны 30 мыңнан сәл ғана асады.
Осы мәселеге байланысты түсінік берген Қаржы министрінің орынбасары Берік Шолпанқұлов алдағы жылғы санақта автоматтандыру мен цифрландырудың арқасында 1,5 млрд теңге үнемделетіндігін жеткізді. Атап айтқанда, бұл сома санақ қағазын шығармау арқылы ғана үнемделмек.
Статистика саласына қатысты өзге де мәселелерге қатысты сауал беріп, заң жобасын талқылауға қатысқан депутаттар құжатты толық мақұлдады.
Әуе тасымалында бассыздыққа жол берілмейді
Жалпы отырыста «Халықаралық азаматтық авиацияға қатысты заңсыз актілерге қарсы күрес жөніндегі конвенцияны ратификациялау туралы» заң жобасы да толық мақұлданды.
Бұл мәселе бойынша баяндама жасаған Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек заң жобасы Халықаралық азаматтық авиация ұйымы (ИКАО) Ассамблеясының 38-ші сессиясының шешімін жүзеге асыруға бағытталғандығын атап өтті.
– Аталған Ассамблея барлық ИКАО-ға мүше мемлекеттерді осы конвенцияға қол қоюға және ратификациялауға шақырады. Бұл жобаның мақсаты – азаматтық авиация саласында заңсыз әрекеттер жасаған тұлғаларға қылмыстық жауапкершілік тағайындау, – деді Жеңіс Қасымбек.
Бұл ретте, әуежайда және ұшып келе жатқан әуе кемесінің бортындағы адамға қатысты зорлық-зомбылық актісін жасаған, бұзатын және істен шығаратын құрылғыны немесе затты әуе кемесінің бортына орналастырған, сондай-ақ кемені пайдалана отырып жарылғыш заттарды, химиялық, биологиялық, уландыратын, радиоактивті материалдарды тасымалдаған, сондай-ақ ұшу кезінде әуе кемесін жою, әуежайдағы жабдықтарды бұзу және зақымдау, жалған мәліметтер хабарлап, әуе кемесінің қауіпсіздігіне қатер төндіру, аэронавигациялық құралдардың зақымдануы, әуе кемесін қару ретінде қолданушыларды жазалау қарастырылған және тағы басқа да заңсыз актілерге қарсы күрес шаралары ескерілген.
– Қылмыстық кодексте аталған актілер үшін қылмыстық жауапкершілік көзделген. Бұл ережелерді қабылдау БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің терроризмге қарсы іс-қимылына қатысты талаптарын қанағаттандыруға, сондай-ақ азаматтық авиацияның ұшу қауіпсіздігіне төнетін қауіп-қатерлерге тиісті деңгейде жауап беруге мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы әлемдік қоғамдастықтың әуе көлігіндегі терроризмнің барлық формасымен және көрінісімен күрес жөніндегі ұжымдық шараларды тұрақты түрде қолдануда. Конвенцияны ратификациялау Қазақстан Республикасы тарапынан қосымша шығындар мен міндеттемелерді қажет етпейді, – деп атап өтті министр.
Мәжіліс депутаттары жалпы отырыста төртінші сессияға арналған негізгі іс-шаралар жоспарын бекітіп алды және орталық атқару органдардың басшыларына депутаттық сауалдарын жолдады.
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»
