Атқарылатын жұмыстардың барлығы бес институционалдық реформа және Ұлт жоспарын жүзеге асыруға негізделеді. Жолдау қағидаларын іске асыру үшін бес іргелі міндет айқындалды: заман талабына сай тиімді мемлекет, азаматтардың құқықтары мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қарқынды дамыған және инклюзивті экономика, әлеуметтік жаңғырудың жаңа кезеңі, қуатты өңірлер – қуатты ел.
Президент заман талабына сай тиімді мемлекет құрудың бес міндетін атап көрсетеді. Жолдауда қоғамды мазалайтын негізгі мәселелер көшеде емес, азаматтық диалог шеңберінде Парламентте талқыланып, өз шешімін табу керектігіне ерекше тоқталады. Бүгінде елімізде орын алып жатқан түрлі наразылықтардың куәгері болып отырмыз. Мысал ретінде, жер, көп балалы аналар митингтері басқа да әлеуметтік мәселелерге қанағаттанбаған азаматтардың наразылықтарын айтуға болады. Сондықтан шерулер туралы заңнамаларды жетілдіру маңызды.
Мемлекет басшысы саяси реформаларды өз ретімен, іргелі қағидалары елдің қоғамдық-саяси жаңғыруы негізінде сәтті экономикалық реформаларды жүргізумен байланыстырады. Мемлекет тұрақтылығының негізі ретінде «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласы саяси жүйенің болашақ моделіне айналатынын дәйектейді. Біздің ойымызша, күшті Президент халқының алдында жағымды бейнені қалыптастырғанға қарағанда, саяси билікте нақты мақсаттарға жетуді көздейді. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін халықтың саяси қолдауы қажет. Ықпалды Парламент еліміздегі демократиялық құндылықтарды нығайтып, атқарушы билік жауапкершілігін қамтамасыз етеді деп ойлаймыз. Жария құқық пен саяси зерттеулер негіздеріне сүйеніп, есеп беретін Үкімет институттары мен тетіктерін анықтау қажет. Расында саяси жүйенің бұл формуласы қазіргі күрделі жаһандық ахуалдағы еліміздің мұқтаждықтарын қанағаттандырып, стратегиялық міндеттерді жүзеге асыруға ықпал етеді. Бұл өз кезегінде «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын өмірге енгізудің іргетасы.
Азаматтардың құқықтары мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін бірнеше мәселелерге ерекше тоқталады. Басты фактор ретінде сот және құқық қорғау жүйелерін терең реформалау қажеттілігіне назар аударады. Қоғамда кеңінен таралған қылмыс түрлерін атап көрсетіп, Парламент пен Үкіметке жедел түрде ауыр қылмыстарға жазаны қатайтуды тапсырды. Сыбайлас жемқорлықпен жүйелі күрес те назардан тыс қалмады.
Мемлекет басшысы қарқынды дамыған және инклюзивті экономикада құрылымдық өзгерістер жасаудың сегіз міндетін атап көрсетті. «Білім экономикасы» ақпараттық қоғам мен білім қоғамына тән постиндустриялық экономика мен инновациялық экономиканың дамуындағы жоғарғы кезең екенін білеміз. Бүгінгі әлемдік қауымдастықтағы алдыңғы қатарлы елдер жер қойнауындағы қазбаларды емес, адамның ақыл-ойын басты байлық санайды. Сондықтан осы «Білім экономикасы» қағидаларына сүйену арқылы Орталық Азиядағы беделімізді арттыру стратегиялық міндетін жүзеге асыра аламыз.
Бүгінгі таңда әлеуметтік желілерде ерекше мән беріліп келе жатқан жер мәселесіне тоқталып, жерді шетелдіктерге сатуға жол берілмейтінін атап көрсетті. Халық байлығы саналатын жерді тиімді пайдаланудың тетіктерін ұсынуды Үкімет пен Парламентке тапсырды. Бұл тетіктер отандық аграрлық-өнеркәсіптік кешеннің сапалы дамуына септігін тигізетініне сенімдіміз.
Әлеуметтік жаңғырудың жаңа кезеңін бастаудың алты бағытына ерекше мән береді. Білім беру сапасын жақсарту үшін жасалған ұсыныстармен қатар, жастар, аз қамтылған және көп балалы отбасыларға қолдау білдіру қажеттілігін дәйектейді. Еліміздегі жоғары білімнің сапасына жеке тоқталып, орын алып отырған келеңсіз жайттарды жойып, білім сапасын арттыруға күш салынатыны белгілі болды. Ұлттың ілгері дамуы үшін қажетті ғылымның рөліне тоқталуы саладағы көптеген мәселелердің шешілетініне сенім ұялатады. Ғылыми жұмыстардың жүргізілуі және оның тәжірибеде қолдануы маңызды мәселе. Әсіресе қоғам мүшелері үшін тиімділігі көп көріне бермейтін әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардағы зерттеулерді қоғамдық құбылыстарға сай жүргізуге ерекше мән беруіміз қажет. Білім беру, ғылыми мәселелермен қатар медициналық қызмет сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету, мәдениет қызметкерлерін қолдау, әлеуметтік көмек беру жүйесін жетілдіру бойынша жұмыстар жүргізілетін болды.
Президент қуатты өңірлер – қуатты ел бағытында төрт міндетті жүзеге асыруды тапсырды. Жергілікті билік органдары жұмысының тиімділігін арттыру мақсатында тұрғындар тарапынан жергілікті билік жұмысының тиімділігін бағалау жүйесін енгізу қажеттілігіне тоқталды. Әлеуметтік желілерде, әсіресе фейк-парақша қолданушылар арасында жағымсыз жайттар кеңінен тарап жатқанын байқаймыз. Бұл шараны жүзеге асыру үшін тәуелсіз сарапшыларды тартқан жөн. Бірыңғай тұрғын үй саясатын жүзеге асыру арқылы әлеуметтік тұрғыдан әлсіз топтар үшін баспананың қолжетімділігін арттырудың негізгі қағидаты айқындалды.
Біздің ойымызша, билік пен қоғам арасындағы сындарлы диалог әрдайым халық арасында сұраныста. Жолдауда айтылған қоғамдық диалогтың мақсаты биліктің жоғарғы деңгейдегі ашықтығы және халық қажеттіліктерін қанағаттандыруға жедел жауап беру деп ойлаймыз.
Мұрат НАСИМОВ,
Қызылорда «Болашақ» университетінің профессоры.
