Одақ ыдырағаннан кейін Қазақстанға тиген басты мұра ауқымы жағынан көз көріп-білмеген жүйелі дағдарыс болды. Біздің еншімізге күйреген экономика, басқарудың ескілікті жүйесі және қол-аяғы құрсаулы мемлекеттік аппарат тиді. Бұл біз бастан өткерген алғашқы ең ауыр да созылмалы барлық саладағы дағдарыс еді. Сол кезде бізге қиыншылықтарға төтеп беріп қана қоймай, сонымен бірге макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етіп, ұзақ мерзімді стратегиялық мақсаттар құру үшін негіз қалауға жағдай жасаған бетбұрыстық сипаттағы реформаларды жүргізу керек болды. Меніңше, сол реформалардың арқасында, қазір бізде экономикалық сана мен жекеменшік ұғымы қалыптасты. Ал енді ғана азаттық алған тәуелсіз жас мемлекетті құру, оның күрмеуі қатты күрделі түйіндерін дұрыс шеше білу елдің болашақтағы тағдырын айқындайтыны сөзсіз.
Қазақстан тарихының жаңа дәуірі Тәуелсіздік алған күнінен басталады. Тәуелсіздік – ұлы ұғым. Миллиондаған халқы бола тұра, тәуелсіздікті армандаумен өткен, бүгінгі күні де тәуелсіздік көзінен бұл-бұл ұшып, сол күнді арман қанатына байлап, күрес жолында жүргендер қаншама. Тәуелсіз халықтың бойында қуаныштан, ғасырлар бойы аңсаған арманының орындалуынан туындайтын орасан зор ерік-жігер, құлшыныс, шабыт, жасампаздық пайда болады. Бір сөзбен айтқанда тәуелсіздік дегеніміз – дұрыс бағыт-бағдар берілсе, тау қопарар күш. Осыны дұрыс пайдалана білген Н.Ә.Назарбаев тәуелсіз Қазақстанның Президенті қызметіне тағайындалғаннан бастап Қазақстанның саяси және экономикалық дербестігін нығайтуға бағытталған батыл да белсенді зор қадамдар жасады. Қазақстанның тәуелсіздігін алған алғашқы күннен-ақ мемлекеттің сыртқы саясатын негіздеу басты міндеттің біріне айналды. Ең бірінші еліміздің 14,5 мың шақырым шекарасын шегендеп, Қытай, Ресей сияқты алып мемлекеттермен, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан тәрізді бауырлас елдермен тату көршілік қатынас жолға қойылды. Уақыт талабына сай жүргізілген сындарлы саясаттың нәтижесінде қысқа мерзім ішінде мемлекетіміз әлемдік қоғамдастыққа берік еніп, өзін бейбітсүйгіш, тәуелсіз, құқықтық мемлекет ретінде таныта білді. Республика жер шарындағы қазіргі күнгі барша беделді халықаралық ұйымдарға мүше болып қабылданды. Соның ішінде атап айтқанда, Қазақстанның БҰҰ-дағы өзіндік орны қалыптасты. Мұның бәрін тәптіштеп айтып отырған себебім – тәуелсіздікті баянды ету кім-кімге де оңай тиген жоқ. Қиналған кезде тығырықтан шығар жол іздеу барысында әртүрлі келіспеушіліктер орын алды. Ең бастысы, осындай келіспеушіліктерді дағдарысқа ұластырмай, уақытылы шешіп отыру, ел болашағына қатысы бар дұрыс шешімдер қабылдай білу көрегендікті, әбжілдікті талап ететіні сөзсіз. Елбасы тәуелсіздіктің алғашқы күндерінде: «Күшіміз – жауапкершілікте, бірлігіміз – әралуандықта, еркіндігіміз – келісімде, абыройымыз – игілікте, қауіпсіздігіміз – ашықтықта, тәуелсіздігіміз – серіктестікте» деген пікірі әлі күнге дейін өзектілігін жойған жоқ.
1991 жылдың 16 желтоқсанында қабылданған «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң Еуразия құрлығының жүрек тұсындағы ежелден Ұлы дала атанған ұлан-ғайыр өлкеде жаңа мемлекеттің дүниеге келгенін әйгіледі. Санаулы сағаттардан кейін әлемнің әр тарапындағы мемлекеттерден келіп түскен ежелден азаттық аңсаған қаһарман халықтың тәуелсіздігін таныған қуанышты хабарлар әлемдік ақпарат құралдары арқылы дүниенің төрт бұрышына түгел тарап жатты. Біз тәуелсіз еліміздің бүгінгі биігінде тұрып, осы күнді армандаған бабаларымыздың биік мұраттары алдында, жан алысып, жан беріскен алмағайып замандарда азаттық үшін күрескен аталарымыздың әз аманаты алдында, ел бостандығы жолында құрбан болған есіл ерлеріміздің мәңгі өшпес рухы алдында басымызды иіп, тағзым етеміз. Республика халқының бүгінгі таңда қол жеткізген толайым табыстарын сөз еткенде, өткен тарихты еске түсірмей тұра алмайсың. Сол арқылы тәуелсіздіктің қаншалықты қымбат, баға жетпес ұғым екенін, оның ұдайы жасампаздыққа жетелейтінін бүкіл болмысыңмен ұғына түсесің. Қазақстан тәуелсіздік жылдары экономикалық, әлеуметтік қуатты реформаларды жедел де тиімді іске қосып, қай салада да ТМД елдері ішінде көшбасшы атанды. Біз, бұл биіктерге халқымыздың татулығы, ынтымағы мен бірлігі, отандастарымыздың жанқиярлық еңбегі арқасында қол жеткіздік. Бүгінде халықаралық қоғамдастық Қазақстанды ортазиялық көшбасшы, шынайы әріптес, тату көрші, тағылымды дос ретінде таниды. Құдайға шүкір, дала төсінде әлемге ашық та, болашағы бекем жаңа мемлекет құрдық. Өз кезегінде, осы мемлекеттің көк туын биіктете түсу міндеті әрбір Қазақстан азаматына тағдыр сыйлаған ұлы бақыт десек те болады. Ал бақ, халқымыз айтқандай, «бағалай білгеннің басында тұрады». Мәселен, Парламент және саяси партиялар рөлінің күшейтілуі, сот билігі тармағы тәуелсіздігінің нығаюы, мәслихаттардың күшейтілуі, жергілікті өзін-өзі басқарудың дамытылуы, құқық қорғау жүйесінде азаматтардың құқығын қорғау тетіктерінің жетілдірілуі осы және басқа да шаралар елімізді айтарлықтай ілгері жылжытты. Бұл біздің тәуелсіздік жылдарында қол жеткізген жетістіктеріміздің бірі болып табылады. Біз өркениет әлеміне қарай бет бұрған жаңа келбетті ел құра білдік.
Тәуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев туған елінің пайдасына шешілер әрбір ұрымтал тұсты сәтімен пайдалана білді. Соның бірі 40 жыл бойы халқымызға сор болып жабысқан, атом қаруын сынақтан өткізетін Семей полигонын жабу мәселесі еді. Бұл проблема көп жылдар бойы үнемі қызу пікірталас тудырып, халықтың ашу-ызасын әбден шегіне жеткізген болатын. Н.Ә.Назарбаевтың Президент ретіндегі алғашқы пәрмендерінің бірі 1991 жылдың 29 тамызында Семей маңындағы полигонды жабу туралы Жарлыққа қол қоюы болды. Астананы арқаға көшіру, ел дамуының 2030, 2050 жылға дейінгі стратегиясы тәрізді алыс болашақты көздеген жобалар Тұңғыш Президентіміздің сарабдал саясатының жемісі. Елорданы Арқаға көшіруді алайық. Елорданы мұнда көшірудің астарында, менің ойымша, ресми деректерде айтылған мәліметтерден басқа, еліміздің тәуелсіздігін баянды, мәңгілік ету идеясы тұр. Сол кезде Солтүстік облыстарда жергілікті халықтың саны 15-20 пайыздың ол жақ, бұл жағы болатын. Қазақтың осы бір құйқалы өлкесіне іштен де, сырттан да көз алартушылардың аз болмағанын несіне жасырамыз? Міне, осындай алмағайып кезде Тұңғыш Президент қабылдаған шұғыл шешім бүгінде өз нәтижесін беріп отыр.
Бүгінде Сарыарқа төсіндегі алып құрылыс алаңына айналған сұлу да әсем елорданың келбетіне қарап, сүйсінетіндер де, таңырқап бас шайқайтындар да жетерлік. Сүйсінетін себебі, айналдырған 20 шақты жылдың бедерінде қала адам танымастай өзгеріп, ондағы бұрынғы жұпыны тіршілік көз алдымда құлпырған ғажап көрініске ұласты.
Ал Желтоқсан оқиғасына байланысты қазақ халқына жоғарыдан, яғни Мәскеуден тағылған «ұлтшыл» деген қара күйені Елбасы қателікпен қабылданған шешім ретінде Мәскеудің өз қолымен алдыртып тастады. Кеңес өкіметінің кенеуі кете қоймаған 1989 жылы қабылданған «Тілдер туралы» Заңда қазақ тілінің мемлекеттік тіл деп жариялануы кезінде туындаған айтыс-тартыста Тұңғыш Президент өз жерінде азшылыққа ұшырап отырған қазақтардың туған тілін мемлекеттік тіл деп жариялауға әбден құқылы екенін дәлелдеп, депутаттардың қазақ тілін мемлекеттік тіл дәрежесіне көтерген заңды қабылдау керектігіне көздерін жеткізді. Жалпы, еліміздің тәуелсіздікке бағыт алған жылдарынан бастап, күні бүгінге дейінгі шежіресін түзер болсақ, онда Елбасы мен Тәуелсіздіктің егіз ұғым екені анық байқалады.
Қуаныш АЙТАХАНОВ,
қоғам және мемлекет қайраткері
