Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «EQ»
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2019 жылғы 2 қыркүйекте Қазақстан халқына арнаған Жолдауында «Біз мәдениет саласында жұмыс істейтін азаматтарға жеткілікті түрде көңіл бөлмей отырмыз. Бұл ең алдымен, кітапхана, музей, театр қызметкерлеріне қатысты мәселе. Олардың еңбекақысы соңғы жылдары мүлде көбейген жоқ. Соның салдарынан мәдениет қызметкерлері, әсіресе жас мамандар жеңілдігі бар тұрғын үй бағдарламаларына қатыса алмайды. Мұндай ахуал осы кәсіптің беделін түсіріп, лайықты кадрлардың тапшылығы айқын сезілуде. Келесі жылдан бастап Үкімет мәдениет қызметкерлерінің еңбекақысын көбейтуі тиіс. Сондай-ақ білім беру және денсаулық сақтау салаларындағы міндетті әлеуметтік жеңілдіктер мәдениет саласының өкілдеріне де берілуі керек» деген болатын.
Осыдан кейін биылғы қаңтар айында Премьер-Министр А.Маминнің кітапханаларда кітап қорының халыққа қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша тікелей қызмет көрсетумен байланысты жұмыстар үшін 35% үстемеақы төлену туралы қаулысы шықты. Осыған қарамастан Тараз қаласы мектептеріндегі кітапхана қызметкерлерінің жалақысы көтерілмеді.
Жалпы алғанда, мектеп кітапханашыларының мәртебесін көтеру мәселесі ақпарат құралдарында жиі айтылып жүр. Ұлттық кеңес отырысында белгілі режиссер Ермек Тұрсынов халқымыздың мәдениетінің төмендігі ұлттық қауіпсіздігімізге қауіп төндіріп тұрғанын ашық айтты. Ал жастарды, мектеп оқушыларын мәдениетке тәрбиелейтін бірден-бір орын – мектеп кітапханасы. Мәдениетсіздіктің, кітап оқымаудың салдарынан жастар әртүрлі ағымдарға кетіп жатыр. Ендеше, жеке пікірі қалыптаспаған, жаңа қоғамға мүлде дайын емес, алдына қойған мақсаты жоқ, өз ойын жеткізе алмайтын, интернетке тәуелді жастар қалай біздің болашағымыз бола алады? Үлкендерді сыйламау, мемлекет мүлкіне жанашырлықпен қарамау, анайы сөздер қолдану, туған жерін ластау, осының бәрі мәдениетсіздіктің салдары, кітап оқымаудың, мемлекеттің кітапхана саласына жіті көңіл бөлмеуінің салдары деп білеміз.
Сондай-ақ мектеп кітапханашыларын «Біз мәдениет министрлігіне қараймыз ба, әлде білім министрлігіне қараймыз ба?» деген сауал жиі мазалайды. Екі министрліктен де бізге ешқандай көмек жоқ. Содан ба, мектеп кітапханашыларының мәселесі шаш-етектен. Оны кім шешуі керек?
Мысалы, мектепке баспадан келетін оқулықтарды қабылдап алатын қойма жоқ, әр мектептің спорт залына түсіруге мәжбүрміз. Оқулықтарды өзімізге өзіміз таратамыз, осы дұрыс па? Оқулықтар мемлекет мүлкі, оны өз қорымызға алғанға дейін кім жауапты? Оқулықтарды мектепке жеткізу мәселесі шешілмей отыр. Кітапханашылар өздерінің мардымсыз айлығына көлік жалдап, ақша төлеп оқулықтарды тасуға мәжбүр. Бала саны көп мектептер жүк машиналарын жалдап жатады, олар екі есе көп ақша сұрайтыны белгілі. Мектепке оқулықтарды алып келгенде өзіміз ауыр кітаптарды тасуға мәжбүрміз. Өйткені жаз айында мектепте бірен-саран ғана адам болады, олардың ауыр кітаптарды тасуға құлқы жоқ. Сол себепті бүкіл отбасымызбен кітап көтеруге келеміз. Жасымыздың келгеніне, әйел әрі денсаулығымызға зиян екеніне қарамастан ауыр кітаптарды көтеріп, бүкіл мектеп оқушыларын оқулықпен қамтамасыз етіп отырмыз, бірақ мұны елеп жатқан ешкім жоқ. Кейде кітап алу барысында жедел жәрдем шақырамыз. Біреуінің жүрегі, біреуінің бүйрегі, біреудің қан қысымы көтеріліп кетеді.
Оқушыларды оқулықпен түгел қамтамасыз ету үшін кейде басқа мектептерге барып оқулық алуға мәжбүрміз. Оны да біз өз қаражатымызбен әкелеміз. Оқулықтар келген кезде, біз кезекті еңбек демалысында жүргенімізге қарамастан, жылда 5-10 күн ерте жұмысқа шығамыз, демалыс, мерекеге қарамастан кітап тасуға мәжбүрміз. Оған ақы да төленбейді, демалыс та берілмейді. Бұл Еңбек кодексіне сай емес екені бәрімізге мәлім. Ауыр кітаптарды тасып, денсаулығымызға келіп жатқан зиянды ескере отырып кезекті демалысымызды 30 күннен 45 күнге дейін ұзартуын сұраймыз.
Абонементте оқырмандарға қызмет көрсету, үйге кітап оқуға беру, жас ерекшелігі мен психологиясын ескере отырып кітап ұсыну (бала психологиясына кері әсерін беретін кітаптар кездесуі мүмкін) осы жұмыстың бәрін өз күшімізбен атқаруға мәжбүрміз. Бала саны 1500-2500 мыңнан асатын мектептердің кітапханашыларына бұл үлкен жүктеме. Осы орайда бала саны көп мектеп кітапханашыларына 0,5 жүктеме қосылуы керек. Кітапхана жұмысының зияны бір бөлек, ауыр зат көтеретініміз, кітаптың шаңы, т.б. оған төленетін көмек те қысқартылып отыр.
Қазіргі жастар кітапханашы болғылары келмейді. Айлығы аз, болашағы жоқ мамандық ешкімді қызықтырмайды. Кітапханашыларға арналған кітапхана саласындағы инновациялар, кітапты жарнамалаудың жаңа тәсілдері, ағылшын тілін меңгеру, латын әліпбиін үйрену, т.б. біліктілікті арттыру курстары мүлде жоқ. Кітапханашылар қоғамда болып жатқан жаңалықтардан кейін қалып отыр, оның сыры неде? Әдістемелік құралдар жоқ, кітапхана құжаттары орысша. Әр кітапханашы өз бетімен құжат жасап жұмыс істеуде. Стандарттар сақталмаған.
Сосын кітапхана жұмысын тексерушілердің арнайы білімі жоқ. Тексеру барысында нені тексеріп, нені талап етіп отырғаны түсініксіз. Жергілікті кәсіподақ ұйымында кітапханашылардың мүддесін қорғайтын бірде-бір кітапханашы жоқ. Көптеген мектепте кітапхананың жағдайы мүлде мүшкіл: суық бөлмелерде отырады, жиһаздары ескірген, компьютер және көшірме аппараттарымен жабдықталмаған. Оның үстіне көркем-әдеби кітаптар алмағалы 7-8 жыл болды. Кітапхана қорын ата-аналардың, оқушылардың, қала тұрғындарының көмегі арқылы толтыруға мәжбүрміз. Одан қала берді кітапханашыларды әртүрлі себеппен қоғамдық орындарға жұмсайды. Тіпті, кейбір мектепте қабырға әктеу, сырлау, еден жуу сияқты жұмыстарды істетеді. Бұл әрине, біздің негізгі жұмысымызды атқаруға кедергі келтіреді.
Білім және ғылым министрлігінің мектептерде 5 күндік оқу аптасын енгізу мәселесіне байланысты мектеп кітапханаларында жұмыс уақытын сағат 9.00-ден 18.00-ге дейін ұзартып, 5 күндік жұмыс кестесіне көшіруді сұраймыз. Кітапханада өтетін іс-шараларға, қорды сақтауға байланысты химиялық жуғыш заттарға, кеңсе тауарларына және кітапхананы безендіруге қаражат мүлде бөлінбейді.
Біз мектеп кітапханашыларының осынау мәселесін Жамбыл облыстық кәсіподақ ұйымы мен Білім және ғылым министрі А.Аймағамбетовтің атына жаздық. Бірақ ешқандай жауап болмады. Олар біздің мүддемізді қорғағысы келмейді. Енді біз не істеуіміз керек?
Құрметпен, Тараз қаласы мектептерінің кітапханашылары
