Баспана нарығы онлайн сатуға дайын ба?

Отандық жылжымайтын мүлік агенттіктері үшін көктем-жаз айларында жұмыс қызатын. Жыл сайын осы уақытта транзакциялар саны екі есе өсіп, адамдар жиған-тергенін үйге салуға тырысатын. Төтенше жағдай енгізілген соң жұмыс тоқтап қалды. Нарықтың осы сегментіндегі өзге ойыншылармен бірге онлайн жиын өткізген Homsters.kz онлайн-сервисінің өкілдері 19 наурыздан бастап сайт трафигі азайып кеткенін айтты. Тек соңғы бір аптада ғана қозғалыс байқалған. Бұған банк қызметкерлерінің, құрылыс компанияларының карантин жағдайына бейімделіп, онлайн режімде қызмет көрсететін технологияларды іске қосқаны се­беп болыпты. Осылайша банк секторы ғана емес, жылжымай­тын мүлік нарығы да IT-техно­логияға ілесуге тырысып жатыр.

Сәуір айының екінші он­күн­дігінен бастап нарық қайта қалыпқа келуге бағыт алды. Қазір наурыз айымен салыс­­тыр­­ғанда сұраныс 20 пайызға өсті. Homsters.kz онлайн-сервисінің менед­жері Зульфия Гетманчук клиенттердің де баспананы сайт арқылы іздеп, онлайн ресімдеуге енді ғана бейімделіп келе жатқанын айтады. «Бұл әлем­дік тәжірибе үшін қалыпты жағ­дай. Мәселен, Ресейде Санкт-Петер­бургте тұрып, Мәскеуден онлайн-сервис арқылы үй ресімдеу бұ­рын­нан тәжірибеде бар. Біз де осы­ған бейімделу керектігін та­лай рет айтқанбыз. Пандемия осы про­­цесті жеделдеткен сияқты. Әр нәрсенің қайыры бар», дейді.

Оның айтуынша, құрылыс сегментінің өкілдері де он­лайнға көшіп, жұмыс кесте­леріне өзгерістер енгізе бас­таған. Bazis-A, BI Group, Век Құрылыс, Kusto Group, Highvill, NAK сияқты ірі құ­ры­лыс ком­паниялары ғалам­­торда түр­лі кеңес өт­кізіп, тапсырыс беру­шілер таң­да­ған пәтерлерге онлайн-бронь жа­сауды бастап кеткен. Келі­сім­шарттарды ресімдеуге қа­тысты біраз операцияларды үйден шықпай-ақ жасауға мүм­кіндік бар. Портал нау­рыз айының соңынан бастап элек­тронды цифрлы қол­таң­баны онлайн-режімде алу­ға мүмкіндік беретін тетікті іске қосты. Ал сәуір айының ор­та­сынан бастап QR-код ар­қылы төлем жасауға болады.

BI Group компаниясының веб-сайты ар­қы­лы Нұр-Сұл­тан, Алматы, Шымкент неме­се Атырау қалаларынан пәтер таңдай аласыз, тү­сін­беген сұрақтарыңыздың жауабын да он­лайн-кеңес арқылы алуға мүмкіндік бар. Бұрын тек риэл­торлардың меншігінде бол­­ған тәуліктік жалға беру мә­селесімен енді құ­ры­лыс ком­­паниялары да айналыса бастапты. Мы­салы, BI-Group компаниясының веб-сайты ар­қылы көңіліңізден шыққан пәтерді 3-9 күнге броньдауға бола­ды, қысқамерзімді бронь­дау сомасы 35 мың теңгені құ­райды. Егер сатып алу туралы шешім қабылданса, клиент­­тің жеке веб-параққа өтіп, броньдау ту­ра­лы келісімге қол қойып, 500 мың теңге ке­піл­­дік жарнасын төлеп қоюға мүмкіндігі бар. Бі­рақ банктегі қолма-қол ақшаны шектеу­лер­­ге бай­ла­ныс­ты қазір банк кар­тадан толық тө­лем жасауда кедергілер бар екен. «Біз барлық опе­ра­цияны, соның ішінде пәтер ақшасын ауда­руды онлайн-режімде жүргізуге дайын­быз. Алайда карт-шоттан ақша аудару кезін­де банк­тер тарапынан шектеулер бар. Оны да қалып­қа келтіруге болады. Бірақ клиенттер онлайн-төлем­мен келісімшарт жасауға қор­­қады», дейді құрылыс компа­ниясының өкілдері.

Карантинге байланыс­ты құрылыс жұмыс­тары сәл саябырлағаны рас. Сарап­шылар бұл проблема тұр­ғын үй секторындағы бұрын на­зар аударылмай келген кем­­шіліктердің бетін ашқа­нын айтып отыр. Мысалы, да­йын үйлерге жасалған келі­сімшарттарды тіркеуде кедергі көп. Кәме­летке тол­ма­ған меншік иелері­нің келі­сімін алу үшін, құжат­тар­­ды куәландыру және мәмі­лені тіркеу үшін нота­риусқа жүгіну қажет. Әділет депар­­та­менті нотариустардың қыз­метін тоқтат­­қан­нан кейін бұл жұмыс тоқтап қал­ды. Қазақ­­­станда жылжымай­тын мүлік­пен мәмі­лені қашық­тан куә­ландыруға мүм­кіндік бе­ретін электронды нотариус бізде тәжірибеде болып көр­ме­ген. 25 наурыздан бастап ХҚО жабылғаннан кейін бірде-бір транзакция тіркелмеген.

Қазақстандағы Риэлторлар қауымдасты­ғының прези­денті Лариса Степаненко бұл мәсе­ле де алдағы уақытта мемле­кет­тік дең­гей­де реттелуі қажет екенін айтты. Себебі ка­ран­тиннен кейін экономиканың барлық сег­менті бұрынғыдай бол­майтынын, цифр­лы техно­ло­гияның дегеніне бағынаты­нын ішкі нарық мойындай бас­тады. Дайындықты бү­гін­нен бастамасақ, ертең кеш болары сөз­сіз. Айталық, ЕАЭО елдерінің қаржы институт­тарының, банктерінің Қазақ­станға келуін төтенше жағдай тоқтатып тастады. Күні ертең олар ақпаратты технологияның соңғы мүмкіндігімен қару­ланып, есіктен төрге озса, тұр­ғын үй нарығындағы онлайн-сервистің барлық түрі соларға ойысуы әбден мүмкін. Қазір тұрғын үй секторының қай­­талама нарығындағы келі­сім­шарттардың бәрі осы мәсе­лелерге байланысты тоқтап, карантиннен кейінгі уақытқа қалдырылған.

Ипотекалық келісімшарт жасау ісі де жаңа жағдай­ға бе­­йім­­деліп үлгергенін осы жиын­­­да байқадық. Құрылыс-ипо­­тека нарығындағы ең ірі ойын­шы Тұрғын үй құрылыс жи­нақ банкі төтенше жағдай кезін­де онлайн-сервис­терді ен­­гізуді жеделдетті. Бірақ әзір­ге көр­­сетілетін қызмет түрі жаңға шоттарды ашу, са­лым­­шының деректері мен ке­лі­сім­­шарт­­тарындағы өзге­ріс­тер­ді қайта тіркеу немесе шот­тар арасындағы ақша аударым­дары­мен шектеліп тұр. Банктің келісімін алған займ­дар Алматы мен Нұр-Сұлтан қала­ларын­да тек алдын ала тіркелу арқылы ғана беріліп жатыр. Аталған банктің басқарма төрағасы Ләззат Ибрагимова бірінше кезекте төтенше жағдай жарияланған уақытқа дейін несие алуға өтініш беріп, сату-сатып алу туралы келі­сім­шарт жасап үлгерген клиенттерге басым­дық берілетінін айтты. Қолда бар деректер бойынша олар бар болғаны 35 клиент. Алдағы уақытта сол клиенттермен жа­саған келісім­шарттарға нүкте қойылса, олар меншік иесі атанады.

«7 – 20 – 25», «Баспана Хит», «Орда» ипоте­ка­лық бағ­дар­­­ламалары бойынша несие беру әзірге тоқтап тұр. Себебі бағ­дарлама бойынша несие беретін банк серіктестерде қажет­ті онлайн-қызмет әзірге іске қосылған жоқ. 15 сәуірде Ресейде алғашқы онлайн-ипо­тека­лық мәміле жасалғаны, сатып алушы жаңа ғимараттан пәтер сатып алғаны туралы БАҚ-тан құлағдар болдық. Ресей қаржы институттары бұл жаңалықты іліп әкетіп, да­мытуға кірісті. Жалпы, төтен­ше жағдай жылжымайтын мүлік нарығын тығырыққа тіреді деуге болады. Соған қарамастан ептілері бірден ес жиып, тығырықтан жол іздеп, жағдайға бейімделуге тырысып жатыр.

Homsters.kz онлайн сер­висі­нің менеджері Зульфия Гет­манчук нарықтың бейім­делуіне клиенттердің психо­логиялық жағынан да­йын бол­мауы да кедергі келті­ріп жат­қанын айтты. Нарық асық­са да, клиент асығар емес. Жал­пы, елімізде онлайн-нарық бұ­рыннан бар, оны жоққа шы­ғаруға болмайды. Мысалы, ОLX арқылы саудаға салынған бұйымдардың ең қымбаты – 2 млн теңге шамасында. Ал құны 200 млн теңгеден асып кете­­тін тұрғын үйді онлайн-режім­де сатып алуға халық пси­хо­ло­гиялық жағынан да­йын еместігі түсінікті, «алданып қаламын» деген қорқыныш басым. Оның үстіне, нарықта алаяқтық әрекеттер аз емес. Клиент келісімшартқа қол қоймас бұрын пәтерге барып, бәрін өз көзімен көруге тырысады. Жаңа көршілерінің кім екенін білгісі келеді. Бәрі ойынан шықса ғана келісімшартқа қол қояды. Ал карантин кезінде ондай мүмкіндік жоқ. Тіпті ұсынылған пәтерді бейнеформатта көрсетсек те клиент­тер күмәнданады. Бірақ қалай бол­ғанда да, төтенше жағ­дай жылжымайтын мүлік нары­ғындағы ойыншылар мен клиент­тердің онлайн-режімде жұмыс істеуге құлшынысын арттырғаны анық.

АЛМАТЫ