Керітартпалық кәдімгідей кеселге айналып кеткендей көрінеді. Ел – өзіміздікі. Жер – өзіміздікі. Абзал азаматтардың алғадай ақ ниетін мүмкіндігінше қолдап, мейлінше келесіге жолдаса, қане. Айқын нәрсенің өзіне көр-жер топырақ шашып, соркөкірек кеудемпаздану, көрсоқыр бола қалуды жиі аңдайтынымыз рас. Әйтеуір бір бітпейтін құсалық, шетінен – ғаріп. Шынында қарекеттің бәрі қате, әрекеттің бәрі әрсіз емес еді ғой. Бұл ғадет бізге қайдан жұқты?! Қайдан «жұққанын» әрі оны емдеудің жолдарын кең талқыласуымызға болады. Ләзім. Керек-ақ...
Әлеуметтік желідегі әулекі желікті көре отырып, қаралай жаның қараяды. Білерге де, білмеске де данышпансып, маманси пікір білдіру, «жөні осы шығар-ау» деп те ойланбастан, суқараңғы таяқ сілтей салу секілді дағдылар, өкінішке қарай, тым жиі байқалады. Ненің болса да, қараңғы жағын көру – түптеп келгенде, денсаулыққа да зиян шығар, негізі. Әрине салиқалы, сыни көзбен қарауды қолдаймыз. Не болса, соған бас шұлғып, ыржалақтап ырза бола берейік демейміз. Салқын ақылға, салмақты сарапқа, санаткер сауатқа дауымыз жоқ. Мәселе «рухани кембағалдықта» болып тұр.
Өзің зор көріп жүрген кей азаматтар түкке татымайтын тақырыптарға, тақырып деуге тұрмайтын жайттарға бола өзара тым төмендесіп, бет жыртысып, жік-жік болып жатса, өкінбей қайтесің. Биіктік қайда, кесектік қайда? Ішкі мәдениет-ау, өзің қайда жүрсің? Біріңе ешкімде жоқ логиканы, енді біріңе баламасыз интуицияны не интеллектті, тағы қайсыңа сондай бір асыл қасиетті құдай «бір-біріңмен қырқысыңдар» деп бермеген шығар?! Әншейінде «қазақ, қазақ» деп зар илегенде керімбіз. Сол қазақ қазір де музей жәдігеріне айналып кетпеп еді ғой. Бәрімізді біріміз, бірімізді бәріміз дос көргіміз келсе, нағыз мүмкіндік – біздің заманда. Ақиқат іздескен дұрыс. Бірақ «беті ашылған», «басының желі кеппеген» деген – қиын сөз. Сындарлы сыйласым дәрежесінен аспау, жеке бас жаққа барыспау – абыройдың абыройы. Ал әркімнің жеке абыройы табиғаттың тылсым кодына қазақ халқы өкілінің өлшемі ретінде жазылады. Оны дер кезінде ғылым зерттер – ұрпақ ұғынар. Әдетте өзіміз қолдануға әуес «ген», «менталитет» сөз, сезімдері осындайын қабылдаулардан түзіле түседі.
Сенбестік пен төзбестік – кейде егіз, кейде кереғар ұғымдар... Сөз басындағыдай тым қиғаш сенбестік кез келген саяси шешімге қатысты болып жатуы ықтимал. Көбіне-көп жөн-ақ: дүниеге сергек қарауға, байыбын аңдауға бастауы мүмкін. Әйтпесең, саясат шіркіннің сұңғыласы ұңғыл-шұңғылына оңайлықпен бойлата қоя ма?! Алайда әлгіндей алапат індет жаһанды тұтас қусырып келе жатқанда, «қазақ елі неге қол қусырып отырмасқа?», «бұл – қолдан жасалған вирус» деген ұстанымдар шектен шығудың шегі секілді. Төтенше күй кешіп жүргенімізге үш айдың жүзінен асты. Соның өзінде табандап сенімсіздік танытқан ағайынға әріптес-ағамыздың «Диагнозымның рас екенін өліп дәлелдеуім керек пе енді?» дегендей шарасыз сұрағынан асыра не дерсің.
Жаның ашығаннан айтқың келеді. Әйтпесе оңайлықпен ашыла қоюымыз екіталай-тын. Оның үстіне біреуге ақыл айту үшін, адам баласы «өзіне көптеу алып қоймау» жағын ойланар болар. Нақты кейіпкері жоқ сөз демеңіз, көбімізге ортақ, типтік образға айналып бара жатқан соң, ортан белде бір әу деп қоюдан тартынбадық. Қазақтың «кең болсаң...», «пейіліне береді», «пейілің тарылмасын», «ақ тілек», «ақ жүрек» сынды көптеген қайран ұғымын жиі еске түсіріп отырсақ екен деген тілектестік. Асүйдің өзінде айтуға ұят әңгімеден жырақ болсақ екен.
Жарық дүниеге қалыпты жағдайда қадам басқан әр пендеге міндетті түрде екі шүберек тиесілі. Басқасын айтпағанда! Фәни табалдырығында – иткөйлек. Бақи табалдырығында – ақ кебін, Бұқарға барсақ, «үшкүлсіз көйлек». Еш жұмырбас бұл қос қастерліні бір мезетте қолына ұстап көргенін біз білмейміз. Ұстап көре аларына сенбейміз. Өлшем бірлігі дегеніміз – осы: аталған екі матаның бірінен екіншісіне дейінгі жолыңыз. Біреуге уақытпен есептелер. Біреуге жеке көрсеткіштерімен есептелер. Енді біреу парасат дәрежесімен есептер. Әлдекім табаны қамтыған топырақ ауқымымен ойлар. Аңсатары – шүберектен шүберекке адамша жету. Ұлт ұстазы Ахаң, ұлы қазақ Ахмет Байтұрсынұлы айтқан: «...біз ірі болуымыз керек», жігіттер!
