ҚАЗЫНАНЫҢ КІРІСІ – ХАЛҚЫМЫЗДЫҢ ЫРЫСЫ

... мектепке дейінгі балалар мекемелері мен балалар бақшасын дамыту мәселесін қарастыратын “Балапан” бағдар­лама­сына қаржы бөлінуі бұл жолғы Жолдауда елді индустрияландыру секілді стратегиялық мақсатпен қатар, халықтың тұрмыс жағдайына тікелей әсер ететін әлеуметтік шара­ларға да үлкен назар аударылғандығын көрсетеді. Елбасының биылғы халыққа Жолдауы өзінің маңыздылығы, алдағы онжылдық дамудың басым бағыттарын нақты белгіле­гендігі және алға қойған мақсаттың ауқымды­лығымен ерекшеленгендігі белгілі. Егер Елбасының осыған дейінгі жыл сайынғы жолдауларының көпшілігі негізінен алғанда ағымдағы міндеттерді молынан қамтыса, бұл жолғы Жолдау еліміздің стратегиялық даму мәселесіне арналды. 2020 жылға дейінгі кезеңнің басты мақсаты ретінде үдемелі индустриялық дамуға басымдық берілуі осы Жолдаудың өзегін құрады. Сонымен қатар, Жолдаудың әлеуметтік мәні де болды деп есептейміз. Осы Жолдау негізінде бюджеттік сала қызметкерлерінің жалақысы мен студенттерге берілетін мемле­кеттік стипендияларды 25 пайызға арттыруды бұрынғы белгіленгендей 1 шілдеден емес, 1 сәуірден бастап төлеуді жүзеге асыру жөнінде Үкіметке арнайы тапсырма берілуі, сонымен қатар мектепке дейінгі балалар мекемелері мен балалар бақшасын дамыту мәселесін қарастыратын “Балапан” бағдар­лама­сына қаржы бөлінуі бұл жолғы Жолдауда елді индустрияландыру секілді стратегиялық мақсатпен қатар, халықтың тұрмыс жағдайына тікелей әсер ететін әлеуметтік шараларға да үлкен назар аударылғандығын көрсетеді. Үкімет Елбасының Жол­­­дауында белгі­ленген тапсырмаларды жеделдетіп жүзеге асыруға кірісті. Алдын ала дайындалған елі­міздің 2010-2012 жыл­дарға арналған респуб­лика­лық бюджетін қайта­дан қарас­тырып, онда қосымша кіріс және шы­ғыс көздерін белгі­леді. Үкі­меттің бюджет сала­сын­­­дағы бұл саясатын Елбасы мақұлдады. Өткен аптада Елбасы қолдаған бюджеттегі бұл түзетулер Үкіметте арнайы қаралып, оны жүзеге асыру жөнінде тиісті қаулы қабылданды. Сонымен, республикалық бюджеттің көлемі қандай мәселелер жөнінде арттырылып отыр? Енді осыған келейік. Алдымен айтарымыз, бюджеттік сала қызметкерлерінің жалақылары мен студент­тердің стипендиясын 25 пайызға арттыру ісін бұрынғы белгіленген мерзімнен үш ай бұрын бастау үшін ғана республикалық бюджетке қосымша 53,8 миллиард теңгенің шығындары қажет екен. Ал балалардың мектеп жасына дейінгі мекемелері мен балалар бақшалары жүйесін дамыту үшін әзірленген “Балапан” бағдар­лама­­сын қаржыландыру үшін жиыны 96 мил­лиард теңгеге жуық қаржы керек. Осы қаржыға 2010-2014 жылдар аралығында 289,3 мың орын іске қосылатын болады. Соның ішінде 18,4 мың орынды құрайтын 82 балалар бақшасы салынады. Сонымен қатар, жеке меншіктегі және басқа да меншік түрлеріндегі балалардың мектеп жасына дейінгі мекемелеріне мемлекет қаржысы арқылы бөбектерді орналастыру үшін 270,9 мың орынға тапсырыстар беріледі. Сөйтіп, 2015 жылға таман 650 мыңнан астам бүлдіршін мектеп жасына дейінгі тәрбие және оқытумен қамтамасыз етіледі. Бұл белгіленген жұмыстар биылғы жылдан бастау алады. Осы үшін республикалық бюджеттің шығыс бөлігіне қомақты қаржы салынып отыр. Сонымен қатар, жоғарыда айтып кеткені­міздей, еліміздің үдемелі индустриялық дамуы­на екпін беру үшін бюджетте бұдан басқа да қосымша шығындар белгіленіп отыр. Мәселен, 2010-2014 жылдарға арналған еліміздің үдемелі индустриялық-инновация­лық дамуының мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру үшін 143,8 миллиард теңге, “Бизнестің жол картасы-2020” жобасын жүзеге асыруға 30 миллиард теңге, “Инвестор-2020”, “Экспорттаушы-2020”, “Өнімділік-2020” бағдарламаларын жүзеге асыру арқылы шикізаттық емес секторларды дамыту шараларына 5 миллиард теңге, инфрақұры­лымдық жобаларды жүзеге асыру үшін  “Самұрық-Қазына” әл-ауқат қорының жарғы­лық капиталын арттыруға 62,8 миллиард теңге, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту үшін “КазАгро” холдингіне 28 миллиард теңге, ғарыш саласын дамытуға 7 миллиард теңге, халықаралық саудадағы маңызы бар “Қорғас” кеденінің инфрақұрылымдарын жетілдіруге 6 миллиард теңге, Астанадағы жаңа университет­тің екінші кезегінің құрылысына 5 миллиард теңге қарастырылатын болды. Мұның сыртында Астана және Алматы қала­ларында 2011 жылы Қысқы Азия ойын­да­рын өткізу үшін дайындық пен тиісті инфра­құрылымдарды дамыту үшін 44,4 миллиард теңге бөлінбек. Жоғарыдай айтылған жобалардың ішінде “Жол картасы-2020” бағдарламасын жүзеге асыру мәселесіне талдау жасап көрейік. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің жаңа Жолдауында кәсіпкерлікті дамыту ісіне ерекше тоқталғандығы белгілі. Осыған орай Мемлекет басшысының өз сөзінде алдыға қойылып отырған асқаралы міндеттің бірі – экономиканы әртараптандыруда негізгі салмақ кәсіпкерлерге түсетіндігін, сондықтан алдағы уақытта барлық тәуекелдерді мойнына ала алатын, жаңа рыноктарды игеруге, инновация­лық технологияларды меңгеруге бейім кәсіп­керлерді көргісі келетіндігін жеткізді. Оларды экономиканы дамыту мен қайта жаңғыртудың қозғаушы күші деп атады. Жоғарыда айтып кеткеніміздей, Жолдау арқылы кәсіпкерлік корпусқа Мемлекет басшысының ерекше қолдау білдіруі нәтижесінде Үкімет “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасын жүзеге асыру үшін 30 миллиард теңге қаржыны бюджетке салып отыр. Бұл қаржы алдағы уақытта өз соңынан 300 миллиард теңгеден астам жеке меншік инвестицияларды тартуы тиіс. Жалпы Кеден одағын қалыптастыру мен кәсіпкерлікті дамыту еліміздің тұрақты дамуына ықпал ететін басты және бір-бірімен байланысты мәселелер болып табылады. Өйткені, “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасы Кеден одағының бізге беретін мүмкіндіктерін пайдалануға қажет алғы­шарттарды қалыптастырады. Олар бағдарла­маны жүзеге асыруға бөлінген қаржыны пайдалана отырып, өздерінің шығаратын өнімдері мен қызметтерінің сапасын арттыру бағытында жұмыс істейді, осы арқылы бәсекелестікке қабілеттіліктерін шыңдай түседі. Кеден одағының құрылуы нәтижесінде алдымыздан 170 миллион адамды құрайтын үлкен рыноктың ашылатындығы белгілі. Біз бұл рынокқа қандай жолдармен кіре аламыз? Біріншіден, Ресеймен және Беларусь елде­рімен тауарлар саудасында кедендік баж салы­ғының алынып тасталуы қазақстандық экс­портты бұрынғыға қарағанда өтімді ете түспек. Екіншіден, Ресейдің Қазақстанмен шекте­сетін шекара маңындағы аумағының өзінде ғана 24 миллион халық тұрады. Ресейдің ше­кара маңындағы аумағымен сауда жасасу мәсе­лесі бізде бұдан бұрын да жақсы жолға қойыл­ған болатын. Сауда жасасудың барлық қажетті инфрақұрылымдары бар, екі елдің адамдары­ның, бизнес құрылымдарының алыс-берісінде тілдік, мәдени кедергілер жоқ. Тауарларды тасымалдау қашықтығының өзі ең ұзақ дегенде 500 шақырымнан аспайды. Былайша айтқанда, Қазақстанның көршілес отырған бір облы­сынан екінші облысына сапарға шыққанмен бірдей. Мұның өзі Қазақстанның ішкі рыно­гымен қоса алғанда тұтасып жатқан аумақтық-географиялық бірыңғай рыноктың ендігі кезекте 2,5 есе кеңейе түскендігін білдіреді. Үшіншіден, Мемлекет басшысы мен Үкіметтің отандық бизнесті дамыту, олардың алдындағы әкімшілік кедергілерді шектей түсу жөніндегі шараларды кешенді түрде жүргізуінің нәтижесінде Қазақстанда бизнес жүргізу Ресей мен Беларуське қарағанда, жеңілірек деп есептеледі. Мәселен, Бүкіләлемдік банктің бизнесті жеңіл жүргізу жөніндегі бағалауы бойынша біздің еліміз әлем елдерінің арасында 63-інші орында тұрса, Ресей 120-сыншы орында тұр. Бізде кәсіпкерлерге Ресей мен Беларуське қарағанда салық та аз салынады. Енді оның үстіне “Бизнестің жол картасы – 2020” бағдар­ламасы бойынша экспортқа өнім шығаратын кәсіп­керлер үшін өз бизнесін дамыта түсуде мем­лекет тарапынан қосымша жеңілдіктер ұсыны­лып отыр. Міне, осы факторлардың бар­лығы қосыла келіп, қазақстандық кәсіпкерлердің бәс­ке­лестік қабілетін нығайтуға әсер ететін болады. Демек, алдағы уақытта біздің кәсіпкерле­ріміз тауарлар өндірісі мен оларды экспорттау мәселесінде ресейліктер мен беларусьтіктерге қарағанда осал түсіп жатса, ол үшін мемлекетті айыптаудың қажеті жоқ. Мемлекет олардың ал­дында қолдан келгеннің бәрін істеді. Қам­қорлығы күшті болды. Осы қамқорлық сөз бо­лып отырған республикалық бюджетті Елбасы­ның тапсырмасына сәйкес нақтылау үдерісінде тағы да барынша көрініс тапты. Сондықтан халықаралық бәсекелестік майданына шын мәнінде бел шешіп түсу үстіндегі кәсіпкер­ле­рімізден үлкен үміт күтеміз. Қазіргі кезең олар үшін үлкен сынақ кезеңі. Кәсіпкерлеріміз бұл сынақтан абыроймен өтетін болса, онда бүкіл еліміздің бақ-талайы артып, ырысы тасиды, жас ұрпақтың алдынан жарқын жол ашылады. Сонымен қатар, жоғарыда айтып кетке­німіздей, “КазАгро” холдингіне агро­өнер­кәсіптік кешенді дамыту үшін қосымша 28 миллиард теңге бөлініп отыр. Бұл қаржы негізінен саланы техникалық және техноло­гиялық тұрғыдан жарақтандыру, өңдеу кәсіпорындарын несиелендіру, лизингке ауыл шаруашылығы техникаларын сатып алу үшін жұмсалмақ. Сондай-ақ, еліміздің ет экспорты­ның әлеуетін арттыру үшін 5 бордақылау алаңы құрылатын болады. Жалпы агроөнеркәсіптік кешенді қаржы­ландыруға мемлекеттік бюджеттен 258 мил­лиард теңге қарастырыл­ғандығын еске сала ке­тейік. Мұның 47 мил­лиард теңгесі субси­дия­лауға, қалғаны несие қаржы есебінде беріледі. Сонымен “қазынаның кірісі – халқымыз­дың ырысы” дегендей, Елба­сының Үкіметке берген тап­сыр­маларына сәйкес рес­публи­калық бюджетке салы­нып отырған қосым­ша қомақты қаржы еліміз­дің әлеуметтік-экономика­лық жағдайын жақсартуға, бюджет қызметкерле­рінің жалақысын арттыруға, бүл­діршіндерді балалар бақшасымен қамтамасыз етуге, жаңа инфрақұрлымдық және иннова­циялық жобаларды жүзеге асыру арқылы индустрия­­ландыру бағдарла­масын орындауға, кәсіпкер­лердің алға қойған мақсатқа деген құлшы­нысын арт­тырып, олардың бәсекелестік қабі­летін шыңдай түсуге жұмсалмақ. Сұңғат ӘЛІПБАЙ.