Делебе қозды. Роман желісіне желімделді. Дереу қаламсабына жүгірмек боп, мәрмәр ернеуден су шылаған жамбасын жеңіл қаққыштап көтеріле бергенде ту сыртынан таныс дауыс саңқ ете қалды.
– Ассалаумағалейкүм, Мұха!
– Тусырыла бұрылмай-ақ жатып Сәбит құрдасы екенін сезді:
– Уағалайкүмассалам, Сәбе!
– Құшақ жайысып, қолтықтаса сілікпелесіп, баяғының батырларынша төстерін итере тартып түйістіріп, недәуір тұрып қалғаны. Мық шегедей мықтанған Мұқаң, селдірленіп құйқасы қызара бөріткен төбесін ұзынтұра Сәбиттің иек тұсынан тартып босатты да кеудесін кере ауа қарпыды. Шаттанған қос жүрек екеуін де деммен буып, ежіл-қожыл бусантып жіберіпті. Маңдайлары жіпсіген. Ыссы күннен емес әрине!..
– Мұқа-ау, қалың ойда отырып, қапыда шыққан дауыстан жазбай танғаныңызға ғажап қалғаным...
– Нағыз маңғаздың сәлемі де дара шығып, әуезі ата-баба аманатындай боп уілдейтінін сенің даусыңнан ғана ажыратамын ғой. Шатастыра алмаймын.
– Ал мен сіздің үніңізден баяғы сақ-ғұндардың бебеулеген тылсым сарынын аңғарғандай боп, тіпті Шығыс ханның дауысын ажыратып дегендей, бойым ысынып-күйіп, дегбірім қашып сасқалақтап, сабама әрең түсетінімді осы сыртта мойындайыншы.
– Келші онда! – деп Мұхаң оң аяғын серпілте артқа тіреп, кеудесін алға кере ұмсынып, қос қолын әлемді сыйдырардай кең ашып еді, ғалым құрдасы да құлай төніп, ықыластана шырматылыпты.
– Әй, қазақтарым-ай! – деді, Мұхаң қыстыға саңқылдап.
Қос дауыс бөтен аспанды жатсынбай, шарықтап ұзап, шарбы бұлттардың қанатына ілігіп, ілгері ілесе жүзгендей ме!..
Бақытжамал елден төркіні қопарыла көшіп келгендей, сынаптай сырғып жүр. Алматыда бармағын жалап жүргендіктен болар, ас мәзірінің байлығына Сәбит көндіккен қалыппен онша елікпей, әңгіме ауанына берілген-тін. Бір кезде дастарқанға бетінде қой басы дірілдеген үйме табақ ет қойылғанда, таңданысын тежей алмады:
– Аягөзде отырғандай болдық қой!
– Біздің Бақаң сыйлы қонақтан кәделі бас айырмайды! – деп Мұхаң бәйбішесін көзімен аймалады.
Өткір пышақ Мұхаң қолында ойнап, ет қиялай, жапырақтана әрі сұрыптала туралып жатыр. Кім-көрінгенге бұлай кішіреймейтінін білетін Сәбит ықыласына елітіп, асау тұлғаның мейіріміне қалайша бөленіп жүргеніне іштей ыңғайсызданып, бас құйқасына пышағын айырбастап алмақ болып еді, көнуші ме еді, өзі тәмамдады. Тағы бір ойы «ғұлама ойшыл жазу үстеліне отырар алдында ет пен шайға кеңірдектеп тойып алушы еді. Соның кері ме, мынасы... қол байлау болмадым ба?» – деп әр минөтін босқа рәсуә етпейтін классиктің жүзіне жасқаншақтап көз қырын салды. Көңіл үркектігі тыйылды. Мұхаң «алсаңшы, алсаңшы», – дей отырып, өзі де сүйсіне қарбытып жатқандай. Етене жақынымен, жақсы көретін адамымен осылайша тәбеттене түсіп, тәуір тоғайып алатынын ескеріп, қонақ та қолқа салдырмай арагідік құйрық-бауырды да қосып соқты.
Бұларға Едіге кештеу қосылды. Сапарлап оралған беті. Сәбит ағасына сәлем беріп, құшағынан босап орындыққа отыра бергенде оның көңілі босағанын сезген әкесі «шеттегі қазақтар әсершіл», дегісі келіп оқталып, әңгімені басқа арнаға бұрып жіберді:
– Сәбит, сен, біз құсап ұзақ мерзімге шет жерде тұра алар ма едің?
– Қиын, қиын... – деп күмілжіген Сәбит үнсіз қалуды жөн көрмей тежеліңкіреп тіл қатты. – Төзе алмас едім... Қайранмын түге, Чехов, Горький, Бунин, Булгаков, Пастернак, бізден Мұхтар, тағы кімдер еді? – деп сұраулы жүзбен аңтарылды да сөзін мысқыл араластыра бірақ шынайы ойымен үстеді:– Ұлы жүректілер жер дүниеге сыймайды білем!
Мұхаң мырс етті де терезе шынысын тұмсығымен түрткілеп, сарала денесін жасыл бақтың көгілдір бауынан суыра әрең көзге ілігіп, маңайына сұлулық нұрын шашып, балаң мүйізін еркелей шайқап сәлем бергендей әдетімен бір орнында тыпырлап тұрған елікті Сәбитке нұқып көрсетіп:
– Әне, Сәбит, орманшы-ғалым екендігіңді елік те сезіп тұр, – деді балаша қуанып.
– Бұл өзі асыранды елік пе? – деп Сәбит таңырқай бастағанда Едіге оның үй маңындағы тоғайшадан зерігіп кеткенде осылайша адамдарға келіп есендесетінін, қазақы қалыпты сүйетінін, әлдебір мейірімді аңсайтынын асығыс тізбелеп айтып берген. Сосын:
– Бұл өзі сіздің Торғай жақтың киігіне де ұқсап кетеді кейде. Жосылтып, ырғып, танауын желмен кере секіріп құйғытқанда, баяғы радиациядан жазықсыз қырылған жарты миллион киікті көз алдыма тосады.
– Иә, Торғай даласында қырылды ғой. Осы тақырыпқа өзің «Азаттық» радиосы арқылы кең көсіліп жер жүзіндегі қазақтарды құлақтандырдың ғой. Семей полигонынан сақтандыра сөйлеуің өз алдына, Едіге! Ол жаққа, Абай бабамыздың 150 жылдық мерейтойынан басқа уақыттарда да талай барып, ормандарын аралағанда ел қарияларынан естіп-түйгендерім өз алдына, – деп Сәбит көзінің бір қиығынан қазақ елінің түрлі зобалаңдарын ауыр тамшылатқандай боп үні бәсеңсіп, кеміріле күрсінді.
– Сендер өзі, дұрыс қазақсыңдар-ау, тегі, – деп Мұхаң ас батасын төгілте жасап, әлдене көп ойға еліккендей һәм найзасын аңсаған баһадүрдей айбаттанып, мүмкін қаламы-қаруына қол салуға өжеттене ұмтылғандай боп, әйтеуір мүлде басқа кейіппен танымастай түрленіп сала берген еді...
Әрегідікте дөңбекшіп, жағаны шапақтап ұрып, кейде толқынымен ақ көбіктене аласұрып, адам мінезіне түрліше ой салатын теңіз-долы сабасына түсіңкіремей күңіреніп жатқан. Жазушы түсінеді теңіз жанын. Жазушыны да ол бауыр басып қалғандай. Екеуі де тыншымайды. Күркірейді. Сарқырайды. Бір-бірінен бірдеңе сұрағысы келетіндей, аңысын аңдиды. Бірақ екеуі де әккі, сыр алдыртпайды...
Бұлар жағажайда жатыр. Күн күйдіріп тұр. Күнқағардың көлеңкесімен жүгірген самал ғана жанға дес. Асау толқынмен етекке түрілген майбалықтарша құжынаған адам. Екеуі де жайма сәкіде сұлап жатып, үнсіз күйде ойларымен арпалысатындай. Теңіз лебі кеңсірік жібітіп, тыныс ашады. Бір сәт Мұхаң денесін ырғап көтеріліп, тікесінен қақшиды. Тән саулығының, дене шынығуының дәлеліндей, жалпақ жауырын бұлғалана қаздиып, иық бұлшық еттері бұлтылдап, кең кеудесін кере ішке дем жұтты. Қара көзілдірігін сыпырып, теңіз өтіне ғашығына көз салғандай құмарлана сүзілді. Өзінің Алакөлін елестетті. Теңіз бен көл. Екеуі де суының көкшілдігімен, кейде дауыл сапырғандағы жасылдығымен ұқсастай. Әне, Жоңғар Алатауы, Жоңғар қақпасы... Бейне Алакөлдің айдынына құмартқан қалмақтар судан жан шақырмаққа бекінгендей атойлап салып келеді. Алакөлдің киесі бар, қазағының қолын тас-түйін қылып, су бетімен жеңіл сырғыта аттандатып, өзі қарсы тұрғызған толқынымен жау шабуылын тежеп, тұқыртып, табанының астына салып берді. Құдды, су патшасы Сүлеймен де көмекке келгендей... Жоңғарлар жалпасынан оңбай түсті...
Сәбит мына Мұхаңның қалың ойын оқып білгендей, сыртынан бағып, масайрап жатыр. Енді бір сәт бұл да түзеліп отырып, теңізге ойын қотарғызды. Қапталдасып қаздиған екеу. Бірін-бірі ұмытқан, ойды серік еткен. Ғалым өзінің Қоңыраулы өзеніне суға түсіп жүр екен... О, ғажап анадай тұстан Міржақыптың төбесі бір батып, бір шошаяды. Ақтеңіздің суына түсіп, каналын қолмен қазған алаш арысы «өзімнің суым, өзімнің суым», – деп әупілдектей дауыстап, құлаштай жүзіп тым әрі ұзай берген. «Оралыңызшы!»- деп қимастықпен бұл қала берген. Ақ тілек, адал ниет, жалбарына өтіну... құрдымға кетпейді екен. «Алашым, қазағым!» деп ұрандатқан Міржақыптың мүрдесі туған топырағына арулап қойылған. Енді оның жалғыз қызы Гүлнәр апасының дауысы естіле бергенде, Мұхаңның саңқ еткенінен Сәбиттің ойы бөлініп кетті.
– Гүлнәр Міржақыпқызы апамызға топырақ сала алмаған өкінішім басылудың орнына үдей беретіні несі, Сәбит-ау?
Ғалым өңім бе, түсім бе дегендей құрдасына таңырқай қарап, екеуінің ой сабақтауының өзі дәлме-дәл түсіп, тіпті бір адам туралы түйінделгеніне қайран қалсын. Бірақ әсерленгенін Мұхаңа сездірмей:
– Шаңырағында дұға оқып, бата жасадыңыз! Көңілге медет етіңіз! – деді әлгі сиқырлы сезімнің сергелдеңінен сытылмаған күйі. «Бұл ой ұқсастығы тегін емес, тегін емес», – деп ол Мұхаңның соңынан ерген күйде, қақпақтай жауырынынан әлдене көріп-білгендей сияқтанып, теңіз суына қосарлана күмп еткен. Толқынға қарсы қос қазақ жосылтып, құшырлана құлаш ұрып, жойқындап барады. Ақкөбіктенген қос із бұйралана айқындалып, баяғы егемендік үшін күрескен қазақтың қалың қолындай болып, айбарланып әрі айбынданып жоталана түсуде... Кәдімгі жорықта көсілген жылқы жалындай шудаланып...
Тау сілемдерінің жолбарыс терісіндей алапестеніп, туырлықтай тұйықталған тұсы еді. Көзге қанық бояу жағатындай. Табиғатқа тойымсыздықтан жан түлеген. Елікпеу – күйзеліс нышаны, беті аулақ. Мына құрдастар, жараған, жымыңдасып, бірде кезек берісіп, кейде тізгін тежемей, ауыздық шайнай тарпынып, ой мен сөз қайшыласып жатқаны. Ұшы үшкірлене қиылып, үстіңгі ерінді әнтек жапқан қою да сұлу мұрт екеуінің өңіне әңгіме ыңғайына қарай сұстылық пен жайдарылық табын еселеп табандататындай ма? Біраз сырлары мұрт астында жыбырлап жататын секілді.
Қызыққа қараңыз. Құрдастар дірілсіз қалды. Тау асқарына елтіген. Төменгі баурайда жазық даланың түсіп қалған ұлтарағына ұқсас жап-жасыл, шөбі тықырлана қырқылған алаңқай көсіледі. Бірі тауға, бірі дала пішіміне назар жығып, ой жүлгелегендей. Мұхаңның аңсағаны: Бақанас өзенінің сол жағалауындағы Баршатас ауылы еді. Ал сезім жетегіндегі Сәбиттің көксегені: Қызбел тауы мен оған еншілесе жабысқан Қыземшек қыратының қызық тағдырлы қатпарлары еді. Ебіл-себіл сезім иірімдері... Дала мен тауды сағынады. Армандатады. Дәл қазір сол аңсарларына жетіп жығылар ма еді, десейші. Өз тауын биіктеткісі келеді, өз даласын кеңейткісі бар.
– Даламды сағынып жүрмін! – Мұхаң мұңайғандай болып, он саусағының ақжемденген ұштарын бытырлатып сындырып қойды.
– Қызбел мен Қыземшегім түсімнен шықпайды! – Сәбең ұзын бойын одан әрмен керіп, тау сілемдеріне өңешін созып ынтықты.
Екеуін де ой меңдей түскен. Әне, Мұқанның жалғызы Мұхтар, өзінің Мағауия атасының Нарқызыл атының жалына жармасып, желдей ұшып барады... Даламен жарысып жүйткиді... Тіпті Еуропаны адақтап өтіп, одан әрі Тайбурылша атылып мұхит асыпты... Ал үш жасар Сәбит майданға аттанған әкесінің түрін білмейді. Алты жастағы Сайлау ағасы еңіреген қалпы бір қолымен мұны сүрінген жерінен тұрғызып, екінші қолымен Жібек анасының бауырындағы қызылшақа сәбидің (бүгінгі Рақыш қарындасы) сүйретілген жаялығын жиыстыра әкесіне қол бұлғайды... Соғыс өтті, Жеңіс келді. Әке жоқ! Хабарсыз. Үзілмеген үміт шоғын Сәбиттің ұлы Айбек үрлеп, Беларусь жеріндегі бауырластар зиратынан Байзақ атасының қорым топырағын әкеліп, жарын күтіп жатқан әжесінің қасындағы бос орынға капсула түрінде жайғастырды... Тағы бір уысын өзінің туған Қызбеліндегі ата-бабалар бейітіне аманаттады. Қазір сол топырақ Воронежде атылған алаш арысы, өз аталасы Сейдәзім Қадырбаевтың жат жерден әкелінген зират үгіндісімен бірге қоңсылас етіп осында «жерленген». Алаштың осы зерек заңгері Сейдәзім ескерусіз қалып бара жатқан соң Гүлнәр Міржақыпқызына зерттеу мақала жазғызып, Мұхаң қолына тапсырғанда іле «Жұлдыз» бетіне жарқ еткені ұмытылар ма, сірә?
Құрдастар орындарынан тұрып, ылдиға қарай ыңғайланды. Кілт еткен тізесін ауырсына тіктеген Мұхаң сегіз көзінен шаншып, жамбасына инедей қадалған әлдене піспектен көзін шарадай етіп ашты да қиралаңдағанын сездіргісі келмей еңіске ирелеңдей түсе берді. «Ғұмыр бойы үстелге желімделгендей болу – оңай ма! Өзіме де белгілі жайт», деп іштей аяушылық танытқан Сәбит те ұзын сирағының босаңси бастаған балтырын нұқып жіберіп, қан жүгіртті.
– Беу, жазық далам-ай! – деді Мұхаң теп-тегіс алаңқайға табаны тигенде шаттанып. – Өз далама қайдан жетсін! Бірақ күллі Еуропаның майдан даласын етігімен кешіп өткен менің жаужүрек батырларымның табаны тиген-ақ шығар осы жерге. Менің де табаным желімделіп тұр осында. Мүмкін, баяғы үндістер жеріне де жетіп жығылармын...
Сәбит еркінен тыс сұрақ қойды:
– Мұха, елге қашан қайтасыз?
– Қайтпаймын! Мүмкін, күлім Атлантика мұхитына шашылар...
* * *
Күміс бұлақ... (Силвер Сприн). Кәдімгі өз ауылының кескініндей керім-ақ. Айналасына қараған сайын көзі жайнайды. Жүрегі жазуға тұтанады. Осында қоныс аударғалы, бұл екінші мекені. Вашингтон онша қашық емес. Аралас ағашы молынан ұйысқан тыныш тұс. Атының өзінен тоғай арасынан жылыстай жүгірген бұлақтар сыңғыры сезіле таңырқатып есіңді елегзітетіндей. Туған жеріндегі әр бұтаның түбінен жылт етіп көрініп жыланша жыбырлап ағатын бала бұлақтарын сағындыртады. Бозбала шағында өзіндей боп жалаң аяқ жүгірген жалқы бұлақтарына бас қойып, сіміргісі кеп кетеді. Дәмі ше? Балдай еді ғой. Мында да сол дәмге ұқсас. Бірақ... Қайдан жетуші еді. Мұхаң тамсана жұтынып қойды. Ернін ақтық рет қай бұлақ суы шылар екен?.. Әкесі атын суарып, анасы су алған күміс бұлақ бәлкім, бұйыра қоймас... Қабағы түсіңкіреп кірпігін жапқан жанарын кең ашып, ойдан сергіп, өз тіршілігіне қызына да қызыға құшақ ашқан айналасын марқайып шолулады.
Ақпан басы болса да жұмсақ табиғаттың жанға жайлы жадырған күні сылаңдайды. Әлі сидаң, бірақ кейбірі жасыл жасауын қыс ызғарынан да қорынбай молынан көзқунақты етіп, жаймалаған алуан ағаш шоғыры бүркемелеген ашық саңылаудан кәдімгі қазақ киіз үйінің түңлігі түрілген. Бүгін сексенге толған. Тосын сыйға елегізіп, жүрегі шым етіп, мұхиттың қиыр қапталындағы қазақы қалыпқа таң-тамаша күйде еді. Қалың топ өзіне қарсы жүріп кеп, той құшағын ашып, біртуар қазақты тік көтеріп алды да киіз үйге қарай қол ұшына салып, хан көтергендей етіп, қиқулата жосылтып бара жатты.
– Туған топырағына аунату керек!
– Әмірикән қайда, Баршатас қайда?
– Қазақтың киіз үйі қайда болса, сонда қазақ жері!
Жылқы сойылыпты. Қазан көтерілген. Жас еттің иісі айналаны алып кетіпті. Мұрын жарады.
– Бұл қыстай қоңдаған байталым ғой, – деп Нұралы баладай мәз Мұхаңа қарап күлім қағады. – Сізге сездірмей сексеніңізге шалып тастадым.
Маңай бұл сөзге дуға тиген оттай дүркіреді. Қуырдақтың көкесі әлі алда екенін, мына Едіге мен Нұралының Қазақстанды шақырып ат шаптырып, күрес сайыстырып, айтыс арқыратып, күй төгілдіретін алапат тойды алдағы жазға белгілегенін, сол дастарқанға сойылатын ту биені де семірте бастайтынын жұлқылай жамыратып, ұлттың ұлылғын паш етісті. Күлкі, әзіл қалжың Күміс бұлақтың сыңғырын еселеп, осында жойылып кеткен түп тамырлы үндістердің атамекеніне құдды, қазақ қотарыла көшіп келгендей, паһ шіркін, думан маздап жүре берген.
Мұхаң қою өскен кипаристің жапырағына бет сипатқандай болып, шетке сәл оңашаланғанда қалта телефоны толқындана тыз етті.
Кәдімгі өз Сәбиті! Өзі тектес тегеурінді ғалым. Соңғы кезде өз өмірбаянын өрімдеп, қалам тербеп жүр. Әп-әдемі сөздері үйіріліп түседі. Кеше жазып жіберген сексендік сәлеміндегі қорғасындай ойларына ұйыған. Қазақ әдебиетіндегі үлесін әлемдік деңгей өлшемімен безбендеп, ұтырлы түйін жасапты. Қамқор көңілі шексіз. Бірақ ыққа жығыла салмайтын торғайлық мәрт мінезінен, кесімді пікірінен айнымайды. Замандасының «Жұлдызбен» өзге мерзімді басылымдардағы туындыларын таңдана оқып, тамсана бағалайды. Сәбит те сексеннің сеңгіріне өзімен қанаттаса көтерілгелі тұр-ау! Сексендегілердің сыры құрық бойлатар ма?
Бірде Сәбит өзінің жазудан бұрын ғылымда танылғанын астарлы сыналап, жазушылық еңбек пен ғылыми жұмыстың қайсысы қиын деген ыңғайда сұрақ балалатқан. Әрине, жауабы дайын еді: «...Ғылым әлдеқайда ауыр. Қалай десеңіз де, көркем шығарма – бастан шығады. Ал ғылыми зерттеу... тастан шығады», – деген. Сәбит те разыланып басын изей түскен... Сосын ол дауысын күрт кенеп, Абай бабасының: «Адамшылықтың алды – махаббат, ғаделет, сезім... Сезім кімде көбірек болса, ол кісі – ғалым, сол – ғақил», – деген ғақлиясын тақпақтап жіберсін.
Сол жолы екі дос ғылым мен жазушылықтың байланысына қатысты біраз ой бөліскен. Әлі есінде Сәбиттің тағы бір шығармашылық өрелі әңгімесіне орай өзінің де көсіле түсінік бергені. Әлбетте қазақ әдебиетін Әбіш Кекілбаев пен Төлен Әбдіксіз елестетудің мүмкін еместігін тереңнен түйіндеп, қос таланттың шығармашылығы мүмкін, шенеуніктік лауазымдармен ноқталанбағанда, тіпті арынды, ерен айшықты болатынына куәлік еткен еді-ау!
Сәбитті неге осыншама жанына жақын тартатынына бас қатырмапты. Сезетіні жалғыз-ақ – жүректері түсінісіпті. Бәлкім, Гүлнәр Міржақыпқызы жақындастырды. Әкесі ақталғанда қадірлеп шақырған. Қасіреттен қастерлі шыға білген алаш қызының көз жасын сүртіп, басу айтысқан. Демек, бұларды Дулатов оятып, қазақ егемендігінің мәселелеріне қосарлап салып жіберген шығар-ау! Дәл солай. «Сендер, қалқаларым, анау Кенжеғали, Әбдісағит бар, ұлт зиялысысыңдар, тәуелсіздік кешікпей туып қалар, соған қамданыңдар, кейін оны мызғымастай етуге қапысыз талпыныңдар!» – деп Гүлнәр апай екі тұлғаны қасына отырғызып қойып, «тоқпақтаған» да шығар, бәлкім. Содан болар тамырласып кетуі. Қайран, алаштың соңғы тұяғы! Қандай көреген! Өзі де жылдар бойы жасырып жазғандарын бертінгі кезде ғана жариялап, тұтастай алаш галереясын жасап, жүз жасқа жығылып, мәңгілікке жантайды. Күллі алаш қызының жиынтық бейнесі етіп осы Гүлнәр апайға ескерткіш қойса айып па? Қазақ елінен жер табылып қалар, бәлкім?!
«Шыңғыс ханның» төрт кітабын елдегі оқырмандарының біразына Сәбит арқылы сүйіншілеп еді. Досына – есеп! Былай тұрмақ, кім қазір қайбір досын сыйлап, ескеріп жатыр? Өзі, «Шыңғыс ханға» ел-жұртымыз қуана ма екен? Кешігіп жүретін әдетіміз бар ғой. Мұхаң мырс етті... Оның ой қатпарына бәрі-бәрі жасырына береді. Үлгілісі де, үстірті де. Кесімдісі де, кеңдігі де. Баяғыда Қазақ үкіметіне хаты жарияланғанда мұның екі аяғын бір етікке тыққылары келгендер де кезіккен. Әйтсе де құр әкіреңнен не шығушы еді? Санаға салғасын бәрібір Мағауиннің ығына жығылған. Өткірдің жүзіне әділдік қана шыдайды ғой. Басқа шаруаларын түгескендей өзіне «елге қайт!» деген жанашырлық сыңайда хат жазғыштар көбейгелі тұрғанын сезеді. Пәлі, жандайшаптар сөзіне жығылатын Мағауинді кім көріпті! Мағауин біреу-ақ! «Менді» оқығандар өйтпейді. Парақтамағандар ғана солай көкиді. Әйтпесе Алматының әредік үдеп кететін өсек-аяңында, қоңыздай ызыңында, қызғаныш шыжғырылымында, әне-міне, әлемге мойындалғалы тұрған «Шыңғыс ханның» ерек үлгісі, бұған дейін жарық көрген өзге авторлардың ондаған шығармаларынан басы озық мынадай беренсөз бітімі сомдалар ма еді! Самарқаулық-ай, десеңізші, әлі күнге бұл тұшымды туынды туралы қазақ әдеби сыны да «ләм-мим» деп, жақ ашпай отыр.
Осы тектес ұзын ырғақты сөз телефон желісіне ілігіп еді. Екі дос мәз-мәйрам.
– Иә, иә, жиырма бес том қолыңа тиіп қалады. Бұрынғы он үш томның сұлбасы әрі жалғасы ретінде!
Тәңірім дара жаратқан Мұхтар Мағауин жүзі жадырап, киіз үйдің табалдырығынан балаша арсалаңдап аттап, ішке енді. Ойхой... Елім! Шетте өткен он төрт жылы бір күнгідей болмай көз алдынан зу ете түскендей еді! Охой, қалам құдіреті!.. Бармағынан үздіксіз, үдемелі жазу балын, уын сорғызатын... Әлгі Сәбит досы көңілге түрлі ой салды ғой. «Еліме сәлем де! Жазуымның мәңгілік әлдиі!..»
Қайсар ӘЛІМ,
жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
