Бiр мезет осынау қайталанбас сәттiң тұтқынына айналған жұртшылық жүрегi тоқтап қалғандай, тiлiн жұтып қойғандай үнсiздiк орнайды. Осынау сұлу сәттi әркiм көңiл түкпiрiне қондырып алғысы келгендей iштей тынады, iштей сүйсiнедi. Одан әрi әншi тек өзiне ғана тән, сүйекке сiңген сырбаздықпен, жасампаз жаратылысымен жарқ етiп, екi аяғын екi жаққа сәл алшақ тастап, ұшатын қырандай екi иығын қомдап, кеуде тұсы көрiктей көтерiлiп, бiрде екпiнi үй жығардай, ендi бiрде иығында иiнағаш майысып судан қайтқан келiншектiң шолпысындай сылдыр қағып, ендi бiрде даланың жiбек желiндей желпiндiрiп, тал бойыңнан кiр-қоқысты өзiмен бiрге әлдебiр жаққа қанкөбелек ойнатып ағызып бара жатқан таудың таза, тентек бұлағының сыңғырындай даусымен ел бiткендi тiлсiз байлап-матап тастайды. Дүн-дүние нұрланып бара жатады. Әр ән, әр ария, әр партия осылай аяқталады. Тағы да айқай, тағы да тамсану, тағы да таңғалу, мақтау, мадақтау, сахнаға ағылған жұрт, ду қол шапалақ. Гүлге оранған сәт...
– «Қарғашты» айт...
– «Ақбақай»... Үйбай-ау, «Шапибай-ау» ше? «Бурылтай» қалып қойды ғой.
Кешегi патша көңiл көрермен бүгiнде қазақ опера өнерiнде небәрі сегіз жыл ғұмыр кешiп, рухани жағалаудан жабырқау күйде алыстап, тағдыр соқпағы жарқабаққа келiп тiрелген Аманкелдi Сембиннiң әр концертiн шамамен осылай елестететiн болар.
* * *
Рас, қазақ талантқа кенде емес. Даласы да, қаласы да талантсыз емес. Десек те, әр талант өмiрде әрқалай iз қалдырады. Кейбiреулер өзi талантты бола тұра, адам ретiнде де талантты. Тәңiрi берген таланттың қадiрiн де сезiне бiлген. Өкiнiшке орай, таланттың бәрi де сол адами өмiрiн аялай бiлмеген. Өмiр деген көк мұхиттың толқынында ескексiз қалған. Талантты адамның маңдайына әу баста тағдыр деген ұғым да қоса жазылады десек, сол тағдырдың бұйрығымен өмiрден бiреу ерте, бiреу кеш жылжиды. Сондай аса тағдырлы, аса сирек кездесетiн, аса талантты адамның бiрi де бiрегейi – әншi Аманкелдi Сембин едi. Әрине қазiр Сембиндi сонша бiр сүйiспеншiлiкпен iздеп жатқан ешкiм жоқ. Бiрақ бiр нәрсе анық: бiз бұдан былай Сембиндi сағынған сайын шын өнердiң, саф өнердiң, шын таланттың бағасын да терең бiле түсетiн боламыз.
«Кезiнде сондай бiр әншi болған, сондай бiр жұлдыз жарқырап туған. Сол жұлдызды жабылып жүрiп өшiргенбiз».
Қай кезде де, қай мәселеде де ақырып теңдiк сұрайтын Шерхан Мұртаза айтқан кезiндегi осы бiр ауыз сөз дәл қазiр де сол салмағын түсiрмей, былайғы айтар ойымызға тұздық болғалы тұр.
Қайсыбір жылы Алматының шетiндегi бiр шағын мейрамханада Аманкелдi Сембиннiң дүниеден өтуiне бiр жыл толуына орай ас берiлдi. Iшi-бауырыңды елжiретер бiр жылы ағыс, нұрлы дауыс – Сембиннiң күмiс теноры бәрiмiздi баурап алды. Асқа жүз қаралы кiсi жиналды. Көңiл тағы да қоңылтақсып тұрды. Әрине кейбiрiмiзге қысқа күннiң күйбең тiрлiгi мойын бұрғызбаған болар, дер кезiнде хабар берiлмеген шығар, түрлi сылтау табуға болар. Бiрақ... Әншiнiң дүниеден өткенiнен кезiнде хабарсыз қалған жұрттың ендiгi өтер шараларға да құлағы түрiк жүруi керек едi ғой. Осындайда басқа жұрттың белсендiлiгi есiңе түседi. Мәселен «Комсомольская правда» газетi бiр талантты азаматтың ауруханада жатқан күнінен күнделiк жүргiзiп жаза бастайды. Ал басқа өркениеттi елдер таланты түшкiре қалса, талып қала жаздап жарияланым бередi. Осы бiздiкi неғылған алаңсыздық, қамсыздық?! Осылай кете берсек, бүгiнгi, келер ұрпақ таланттың, талантты адамның қадiрiн қайдан бiлсiн?!
Сембиндi сағынған сайын ол жөнiндегi әңгiмелер де түрлi жағдайда өрiледi. Бiр әдемi жылы ағыстар ағыны сiздi иiрiмiне тартып бара жатады.
Әрине кейбiреулер тарапынан «өз қадiрiн өзi бiлмеген адам үшiн өзгелердi неге кiнәлай беремiз?» деген ой айтылуы да заңды. Дұрыс. Пiкiрдi қабылдау керек, пiкiрдi құрметтеу керек. Бiрақ таразының екi жағы, себепсiз салдар болмайтыны және бар емес пе? Сондықтан екiұшты айтылған пiкiрге орай терең, парасатты жауап та қайтарылуы керек. Кiсi өз қадiрiн өзi бiлмеушi ме едi, бiлгенде қандай? Оның үстiне ол жай кiсi емес, талантты болса ше? Ал талантты кiсiге әрiсiн айтпағанда, Абайлар, Ақаңдар заманынан берi қарай қай қоғамда да өмiр сүру оңай болмаған. АҚШ-та талантқа қысым жасаған мемлекеттiк шенеунiктердi уысында ұстайтын мемлекеттiк этика жөнiндегi бас басқарма бар екен. Сол басқарма аса талантты жаралған адамдардың әдетте мынау қарапайым өмiрге бейiмсiздiгiн, тiптi тәкаппарлығын, менмендiгiн (пенде ғой) ескерiп, сол талантты адамдармен жүйелi түрде жұмыс iстейдi екен. Бiзде бiреудiң бiреуге басы ауырмайтын кезiмiзде өзге елдерде таланттарын сырт көзден, «ит-құстан», жаман пиғылды адамдардан осылай қорғаштаған екен. Бiз талантты адам мен қабiлеттi, iскер адамның аражiгiн айыра бiлiп жүрмiз бе? Қабiлет таланттың бiр атрибуты ғана. Демек, талантты кiм, талантсыз кiм? Оны кiмдер анықтайды? Демек, бiзде талантты адамдарды қорғайтын, iрiктеп отыратын мемлекеттiк қамқорлықтағы бiр iзгiлiк институты, басқармасы керек-ақ. Себебi адам, оның iшiнде талантты адам – қоғамның, мемлекеттiң ең басты байлығы. Тағы да бiр тұстан «мүмкiн талантты адамдарды ендi бесiкке бөлеу керек шығар» деген бөстекi ой да қылтиюы мүмкiн. Бұл сөздiң де жаны бар, рас, талантты адам бала секiлдi болады. «Балалық пен даналықтың арасы бiр-ақ қадам» демеп пе едi бiр данышпан.
Италияның Милан қаласындағы атақты «Ла Скалада» Сембиннiң тұсында 200-дей кеңес әншiсi тәжiрибеден өттi. Мәселен, М.Магомаев, Т.Синявская (Магомаевтың әйелi), М.Биешу, Б.Мыңжылқиев және басқалар. Мыңғыртып жылқы айдаған, дәулескер күйшi болған жылқышы Нақыптың баласының жолын ашқан да атақты ақын, жаның жәннатта болғыр, жарықтық Жақсылық Сәтiбеков екенін әр мақаламызда еске салып отыруды да ұмытқан емеспіз. Сол кісінің жетелеуiмен Аманкелді Жамбылдағы мәдени-ағарту училищесiне келiп түсті.
1970 жылы Мәскеу консерваториясының бесінші курсында жүргенде ұстазы П.Карин Үлкен театрда «Ла-Скалаға» тыңдау жүріп жатыр деп алып барады. Жюридің мүшесі, атағы жер жарған С.Лемешев аса разы болып, сен тек қазақ халқын емес, совет елін танытатын боласың деп қуанышын жасыра алмады. Сонымен «Ла-Скалаға» баруға бір қадам жасалғанымен, консерватория ректоры «атақты өнер Меккесіне баратынына сенімім мол, әуелі оқуды бітіру керек» деп келісім бермейді. Әнші Дінмұхамед Қонаевтың арқасында Мәскеудегі республика өкілдігінен 100 сом, консерваториядан 39 сом стипендия алып, оқуын алаңсыз жалғастыра береді. Оқуын бітірген соң Алматыға келіп, опера театрына орналасты. Алғаш Б.Досымжанов қойған Ғ.Мүсіреповтің «Қыз-Жібек» операсында Төлегеннің партиясын орындады. Баяғы Шерағаң тамсанып жазатын Төлеген ғой. Жібек – Бибігүл Төлегенова. Сөйтіп жүргенде бір күні Мәскеуден мәдениет министрі Демичевтен хат келеді. Оны театрға ілдіріп қойыпты. Хат Италияға шақырады. Ол кездегі тәртіп бойынша алдымен Үлкен театрға солист етіп қабылдайды. Бұл жолдан өте сәтті өткен ол Миланға, атақты «Ла-Скалаға» жол тартып 1973-1975 жылдары оқиды. Оқу итальян тілінде жүреді. Ұстазы Елизавета Корозио кезінде атақты итальян әншілерімен бірге ән салған кісі. Сөйтіп, ол ит арқасы қияндағы Италияға кетiп, еуропалық бекзат тәрбиемен буыны қатаяды.
Өзгелерден бұрын өзгеше бiлiм алды, үлкен астаудан ас iшiп, судың тұнығын ішті, тамақтың тазасын жедi. Итальяндықтар өзгелерге банкеттерде ән салдырғанда бұған ән салуға тыйым салады екен. Себебi бұның аса сирек кездесетiн дауысын бағалағандық едi. «Ах, этот серебрянный тенор» деп орыстардың тамсанатыны да осы тұс. Мiне, Еуропаның кiндiгiнде әр күнi, әр сағаты осылайша көзден таса болмай ерекше қамқорлықта жүрген адамның қазақи iштар бәсекеге өзiмсiнiп қарап, бой үйрете алмай қалуы да заңдылық едi ғой.
Дүниенi шарлап, тамсандырып келген Сембин отандық сахнада небәрi сегiз жыл ғана тер төктi. Итальян операларын сағаттап жатқа айтатыны өз алдына, «Қыз Жiбектегi» Төлеген, «Бiржан – Сарадағы» Бiржан қандай бiрегей едi. Осы кез ғой Ғабеңдердiң «бар екен ғой, бар екенбiз ғой» деп нұрланып отыратындары. Өкiнiшке қарай, осынау тектiнiң тектiнi таныған жылдары келте қайырылып едi.
Қонаевтың өзi арнайы стипендиясымен Мәскеудiң Чайковский атындағы консерваториясында оқытқан Сембиндi Димекең, басқалар құрметтедi ғой дейтiн биiк пiкiрге сол кезгi қазақылығы басым қоғамдағы бәсекелестiктiң пысқырмағаны да және рас едi. Бұған талантты адамның бақайшағынан басына дейiн қаруланған интригамен күресуге қашан да дәрменсiз екенiн және қосыңыз. Әрине оған қамқорлық жасауда сол кездегi тұлғалы азаматтардың аянып қалғаны жоқ. Бiрақ соның бәрiне қарағанда белгiлi бiр ортадағы, өнер ұжымындағы бәсекелестiк ызғары әлденеше есе «құдыретті» едi. Орташа деңгейдегi шенеунiкпен ауыз жаласқан орта дауысы бар, орташа таланттың бұның патша көңiлiн тұқыртуға келгенде әлдеқайда талантты болғанын жасырып жатудың керегi не? Надандық деген дерттi ешқандай тәуiптiң емдей алмайтыны тәрiздi, қоғамда да орташа таланттардың ортаны бұзып жүретiнiн де әлi ешкiм ретке келтiрген жоқ. Әлі де солай.
Орташа деңгейдегi шенеунiк. Өкiнiшке қарай, осындайлардың қолына билiктiң майлы жілігі тиедi де, олар талантты адаммен жұмыс iстейдi. Ең қауiптi жерi, осы. Ол кеше де болған, бүгiн де бар. Таланттың тағдырын шенеунiктер шешкен. Демек, тұлпардың тағдыры мәстектiң қолында болған. Бiр мысал келтiрейiк.
Бiрде Аманкелдi Сембин бiр iрi лауазымды қызметтегi басшының үйiнде қонақта болады. Қызметi iрi болғанымен, деңгейi орташа, парасаты, пайымы, бiлiмi орташа. Бұл әншiнiң атағы аспандап тұрған шағы. Сәлден соң жұрт желпiнедi, қызады. Бiр мезетте барып үй иесi «мына Аманкелдiнi мен ән салу үшiн шақыртып едiм» дейдi ғой. Мiне, әлгi заһар судан татып алмай жүрген талантқа осы сөз атылған оқпен бiрдей едi. Көрдiңiз бе, бiздiң шенеунiктер талантпен қалай жұмыс iстейдi? Бiз осы сөзбен, осы пиғылмен қазiрдiң өзiнде талай талантты тойдың әншiсiне айналдырып жiберген жоқпыз ба? Әрине жұрттың бәрi Тасмағамбетов емес, талантын тап басып танып, әкесi жасамаған жақсылықты жасап, аялап жүретiн. Бәйге атын цирк атымен шатастыратын әлгi орташа шенеунiктер ғой сорымыз. Бұдан кейiн әншiнiң ғазиз жүрегiн жаралаған мұндай сәттер аз болды дей аласыз ба?
Сол орташа деңгейдегi шенеунiктердiң кесiрiнен бiз ұзақ жылдар бойы талантты адам мен еңбекқор адамды қасақана шатастырып келдiк. Таланттың қор болуы, талқандалуы еңбектiң қадiрiне жеткiзбеуден, еңбектенуiне ерiк бермеуден, жағдай жасалмауынан едi. Әр кезеңде дарынды адамдарды қамқорлыққа алудан, бағалаудан, тәрбиелеуден гөрi табалаудың басым болып келгенi рас. Көпе-көрінеу қиянатқа, қорлыққа талантты адам ешқашан көнбейдi. Оның нәзiк жаратылысы осынау қиямет-қайымға толы жолда қауқарсыз қалады. «Талант – әдiлетсiздiкке қарсылық» деген сөзде өмiрдiң бар пәлсапасы жатыр. М.Монтеннiң айтуынша, адамдардың жарты өмiрi құр бос сөзбен өтедi екен. Ал талантты адамдардың жарты өмiрi немесе бүкiл өмiрi күреспен өтетiнiн дәлелдеп жатудың қажетi бар ма? Бұл жолда талант жалғыз, дәрменсiз, себебi оның пiкiрi, көзқарасы керенау қоғамнан қолдау таппайды. Ф.Ницшенiң «Талант үшiн даңғыл жол болмайды, оның өмiрi кезеңдермен ұдайы күресте, қайшылықта өтедi» деген сөзi осы ойдың өрiсiн кеңейте түседi.
Бiздiң бұл таңдап алғанымыз ұшы-қиырына бойлатпайтын тылсым, түпсiз тақырып болса керек. Оқырманға айтар ойымызды жеткiзе алу жолындамыз ба, бiлмеймiн, әйтеуiр осы тақырыптың шаужайына жабысып, бiрдеңе дегiң-ақ келедi.
Бiр кездерi жаралы жанына дауа іздеп шамаданын кiтапқа толтырып алып, Алматыдан Арқаға жалаңаяқ кеткен Сембиннiң тағдыры өзінен бұрын өткен ағаларының тағдырына ұқсап жүре берді. Таңсықбаев Ташкенттi паналап жүргенде, Сембиндi де Бiшкектiң қолқалап қоймағаны бар. Бiр кезде Ахмет Жұбановты да осы Бiшкек бауырына басқысы келгенi есiңiзде болар. Сембин Алматыны Арқаға ауыстырды. «Не болса да ел iшiнде көрейiн» деп тектiлiктiң тұғырынан таймағанын танытты.
Несiн айтасыз, шын таланттар көбiне жалғыз болды. Жалғыздық – терең тұңғиық. Ол қайғы-қасiреттiң бiр бұтағы. Тәуекелшiл, тәубешiл таланттар сол тұңғиыққа батып кетiп жатты.
Бiрде Өзағаң – Өзбекәлi Жәнiбеков те әншiнiң тағдырынан өте кеш хабардар болғанын өкiнiп еске алған еді. Алматы облыстық атқару комитетi төрағасының орынбасары болып жүргенде бiр облыстан алты ансамбль шығарған Өзағаң Аманкелдiнi сол ортаға қайта қосуға әрекеттенгенi және бар. Бiрақ бәрi де кеш едi. Оның өнерпаздық қуаты ол кезде жағалаудан алыстап бара жатқан толқындай, толқын жағаға лақтырып тастаған дөңбек ағаштай едi. Ілияс Есенберлин де әншi тағдырына араласып, онысынан түк те шықпаған соң бiр кейiпкерiнiң прототипi етiп алуға ғана шамасы жеттi. Сұлу дауыс, сұлу өнер өлмесiн дегенi ғой. Белгiлi ақын Тынышбай Рахымның әншi жөнiндегi очеркiнiң белгiлi басылымда жарияланбай, теріліп тұрған қорғасынының күресiнге лақтырылатыны да осы кез. Әншiге жасалған осы сипаттағы сұмдықтар аз болмағанға ұқсайды.
Талантты адамдар әсте бiр-бiрiн тез түсiнедi. Көбiне iштей ұғысады, iштей мойындайды, iштей түсiнедi. Бiзде айқайлап мойындау жоқ. Айқайлап мойындаудың өзi ерлiкке бара-бар қасиет пе деймiн. Мәселен, Мағауиннiң Кекiлбаевты классик дегенi тәрiздi. Iштей ұғынып, iштей мойындап, сыртқа шығармай кеткен сезiмнен басқаны қайдам, ұлттың азап шегетiнi ақиқат. Қазақтың кiрпияз өнердегi өкiлдерi бiр-бiрiн батыр деп жатса, Аманкелдi үлкен сахнада сегiз жыл емес, бiрнеше сегiз жыл жүрер ме едi. Сахнаға сыймай кеткен жоқ, сыйыспай кеткен жоқ па? Осының бәрi – көбiне айналып келгенде ортаны бермей жүретiн орташа таланттардың iсi.
Сембиндi кезiнде қатар жүргендердiң көбiсi де iштей мойындады. Дауыстап айтсам, асырып жiберем бе дедi, сыбырлап айтсам, жетер жерiне жел үрлеп жеткiзе ме деп те күдiктендi. Содан да болар, бәлкiм, Сембин жөнiнде баспасөз бетiнде аз жазылды. Содан да болар, бәлкiм, насихаты аз дедi ме, ол өзiне тиесiлi атақтан да кеш қалды. Бiр тойды атқаруға ғана дауысы жететiндердiң, өмiрiнде бiр кiтапты тауысып оқымағандардың, ойын-тойдың әншiлерiнiң салтанаты асып жатты.
Есiмнен кетпейтiн айрықша бiр сәт – осыдан көп жыл бұрын «Егемен Қазақстанда» «Қарғаш» атты эссем жарияланғаннан кейiн әншiнiң өзi редакцияға рақмет айтып келдi. Аян Нысаналының кабинетiнде Әбекең Асқар Сүлейменовпен кездестi. Асекеңнiң сондағы әншiнi көргендегi қалпы, айтқан сөзi, еш жасандылығы жоқ диалогтар әлi күнге көңiл түкпiрiнде сайрап тұр.
Не болды? Қалай сөндi
отың iшкi?
Қаладың қалай әнсiз
отырысты?
Гауһарын табиғаттың
жаныңдағы
Теңiзге тастағаның өкiнiштi...
Кезiнде Ақаңдай құса болып Арқаны кезiп кеткен әншiнi аса көрнектi Күләш ақын да осылай iздеп едi.
Сембиндi сағынғанда айтар әңгiме теңiздiң тартылуы тәрiздi, бiр келiп, бiр кетiп тұрады. Әншінің өзі көзі тірісінде «үш кассета, екі рулон концертім бар» деп еді. Шыны керек, бүгінде әншінің бар дауысының өзі талапқа сай емес. Демек, осынша дүниені кім іздейді? Айтатын нәрсе көп. Соның бәрiн жүйелеп айтуға да әр қияға алып ұшатын сезiм де ерiк бермейдi. Бiз Сембиндi жылдар бойы жоғалтып алғанбыз. Ендi жоғалтпауымыз керек, ендi бағасын беруiмiз керек, бағалауымыз керек. Мамандар оның әншiлiк қуатының сырын, қасиетiн саралап, арнайы сынып ашып, лекция арқауына айналдыруы керек. Теледидар, радио бұрынғы ән таспаларындағы дауысын тауып, арнайы концерт, көркем хабар, фильм-концерт дайындауы қажет. Оның дауысындағы, шығармашылық болмысындағы ерекшелiктер керек болса арнайы ғылыми-теориялық конференциялардың арқауына айналуы қажет. Өзi, шығармашылығы жөнiндегi жарияланымдардың басын бiрiктiрiп, арнайы кiтап шығарған жөн. Мiне, сөйтiп Сембиннiң жаңа дәуiрi басталуы әбден қажет. Сөйтiп, рухани дүние бүтiнделуi қажет.
Таланттың бiр баламасы – тағдыр болса керек. Аманкелдi Сембин осынау зымыран жылдар iшiнде бiр кiсiнiң, бәлкiм, бiрнеше кiсiнiң басынан өтетiн тағдырдың сыйын кештi. Ол үшiн, әрине ең алдымен адам өзiн кiнәласа керек. «Ақындық деген бұл өзi аузында болу сыздаған әрбiр жараның» деп Төлеген ақын айтпақшы, адамға ғұмыр кешу, талантты адамға ғұмыр кешу қай кезде де оңай болмаған. Бәлкiм, Сембинге тәңiрi осынша өлшеусiз дауыс бере тұра, пендесiн сынау үшiн, тәубесiне келтiру үшiн де сонша соқтықпалы, соқпақты жол да берген шығар. Сол тағдырдың одан сайын күрделi, қылкөпiр болуына қызғаныш деген қызыл иттiң еткен қызметi де аз емес болар.
Тәңiрiнiң талантқа ғана тән тәкаппар мiнез сыйлауы да бар ғой. Әншiнiң турашылдығы, ешкiмнiң алдында илiкпейтiндiгi сол тағдырдың бояуын қалыңдата түскен секiлдi.
Сембиндi сағынған сайын бiз таланттың қадiрiн бiле түсетiн болармыз. Маңдайына жел тигiзбей, алақанға сала бiлсек, ендiгi талай таланттың бағы ашылып, пендешiлiк қасиеттен ерте арылуына көп көмектескен болармыз. Несiн жасырамыз, талантты тануда рухшылдықтың емес, рушылдықтың алға шығып кететiнi де бiр арылмас сорымыз болып тұр ғой.
Ендi бiздiң қолымыздан келетiнi Сембиндi сағыну ғана. Әншiнi орнымен мадақтай отырып, өз өмiрiнен де кемшiлiк iздей отырып, жалпы таланттар туралы, тағдыр туралы толғадық. Осының бәрiнен түйгенiмiз: қоғамды кемелдендiретiн де, мемлекет мәртебесiн көтеретiн де – дарынды адамдар. Мемлекет сол адамдардың бар ақыл-ойын, қабiлетiн саналы түрде реттеп отыратын аппарат, мәшине. Мемлекет талантты, оның әлеуетiн пайдалануы керек. Асқар Сүлейменовтiң бiр кейiпкерi «мен әйелге емес, адамға зәрумiн» дейдi. Демек, әйелдiң таланттысына, адамның дарындысына зәру ғой. Сол сияқты қоғам да, мемлекет те қашанда талантқа тәуелдi, зәру. Сондықтан таланттың қадiрiне жете бiлсек, өткенiмiз туралы өкiнiп жазатын әңгiменiң өрiсi де тарыла бермек.
Аманкелдi Сембиннiң алабөтен тағдырының әңгiме өзегiне айналып, өткен кезеңнiң бiр күрделi сабағы ретiнде қарастыруымыз да тектен тек емес.
* * *
Сол бір тағдырдан аса аяу көрмеген өнерпаздың өмірі ізсіз кетпесін деп іздеушісі, жоқшысы болғаныма да нешеме жылдар өтті. Ол жөніндегі бірнеше эссе, очерктерден бөлек, «Сеньор Саттаров» атты шағын повесть, «Павароттидің сәлемі» атты әңгіме де жазылды. Қашанғы әдетімізбен одан өзгеріп кеткен ештеңе жоқ, селт еткен ешкім де жоқ. Жарайды, бізді қойшы, атақты Павароттиді селт еткізбеген сәтті білесіз бе? Айтайық.
Қайсыбір жылдары тәуелсіздіктің елең-алаңында Қазақстаннан бір топ кәсіпкер Италияға барады ғой. Бұл кісілерге атақты Павароттимен кездесудің сәті түседі. Қазақстан дегенде елең ете қалған әлемдегі ұлы үш тенордің бірі «Егер қателеспесем сіздерде Сембин деген әнші болуы керек. Біз оны Италияға қалдыра алмап едік. Зор әнші еді. Қазір ол өз елінде мүлдем танымал болған шығар. Сәлем айтыңыздар менің атымнан», депті. Делегация құрамындағы шіркіндердің бір де бірі міз бақпапты. Білмейді ғой. Ең сорақысы елге келген соң да «Паваротти сәлем айтатындай ол кім еді?» деп іздеген жан болмады.
Осылай біздің өмір. Ең өкініштісі, осыдан әлі көп өзгерген жоқпыз. Қысқасы, тәуелсіз елдің бір буыны Сембиндерді білмей өсіп жатыр.
Қалай болғанда да, Аманкелді армансыз, ол аңызға айналып барады.
Қали СӘРСЕНБАЙ
