Археологиялық топтың құрамында болған археолог, тарих ғылымдарының кандидаты Марат Қасеновтің айтуынша, қорғанның біріндегі тоналмаған қабірден темір сауытты жауынгер сүйегі табылды. Ол үш метр тереңдікке жерленіпті.
– Басынан аяғына дейін өте ерекше үлгідегі темір сауытпен жабдықталған адам қаңқасының ұзындығы – 175 см. Ал табылған қабірдің ұзындығы – 2 метр 40 см, ені – 80 см. Сондай-ақ сүйекпен бірге ұзындығы 1 метр болатын семсері, жебе ұштары мен қорамсағы, қалқаны, ат әбзелдері, ожау секілді көптеген жәдігер табылып отыр. Антропологиялық зерттеу жұмыстары халықаралық дәрежедегі қалпына келтіруші, «Қырым аралы» ғылыми-зерттеу орталығының басшысы Қырым Алтынбековтің басшылығымен жүргізіледі, – дейді Марат Қасенов.
Археологтің айтуынша, мұндай тарихи жәдігер өте сирек кездеседі. Осы жәдігерді зерттеу арқылы ата-бабамыздың 2000 жыл бұрынғы мәдениеті, тарихы, этнографиясы туралы мәлімет алуға болады. Бұл жәдігер «темір адам» деп аталып отыр. Өйткені адам мүрдесі темір сауытпен жерленгені анықталды.
– Осы кезге дейін Қазақстанда дәл мұндай жәдігер табылмаған еді. Ерекше үлгіде жерленгеніне қарағанда, жауынгер болуы әбден мүмкін. Бізді таңғалдырғаны – темір сауыттың ұрланбай сақталғаны. Мұндай дүниелердің мыңдаған жылдар бойы сақталуы – өте сирек кездесетін жағдай, – деді белгілі қалыпқа келтіруші Қырым Алтынбеков.
Оның пікіріне сүйенсек, темір сауытты адамды зерттеу жұмыстары бірнеше жылға созылуы мүмкін. Өйткені рентген және металл іздегіш құрылғылардың көмегімен жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде алтын, күміс, темір, сүйектен жасалған бұйымдардың бар екені байқалды. Енді антропологиялық, ДНК зерттеулердің қорытындысымен мүрденің бас сүйегі мен сауытын қалпына келтіру жоспарланып отыр.
– Сүйекті әлі тазалаймыз. Мұндағы жәдігерлердің әрқайсысына талдау жасалады. Әрине бұл үшін көбірек еңбектенуге тура келеді. Бұған дейін Қазақстанда темір сауытпен адам шықпағандығын ескерсек, мүрде толықтай қалпына келтірілгенде, тек Атыраудың ғана емес, бүкіл Қазақстанның мақтанышы болар жәдігерге айналары сөзсіз, – дейді Қырым Алтынбеков.
Облыс әкімі Махамбет Досмұхамбетовтің пікірінше, ел тарихында теңдесі жоқ темір сауытты адамның сүйегіне толық зерттеу жүргізуге қолдау көрсетіледі. Өйткені осындай тарихи құндылықтарды зерттеу арқылы шежірелі тарихымызға жаңа деректер қосылуы мүмкін.
Атырау облысы
