Өткен жұма, сенбі күндері облыс әкімі Бердібек Сапарбаев Елбасы тапсырмасымен арнайы келген Ауыл шаруашылығы министрі Ақылбек Күрішбаев және әр саладағы мамандармен бірге су тасқынынан зардап шеккен тұрғындармен кездесу үшін облыстың Зайсан, Тарбағатай, Үржар аудандарын аралады.
Шығыстың бірнеше аудандарында қардың күрт еріп, елді мекендерінде су тасқыны салдарынан 500-ден астам тұрғын үйдің қирап, жарамсыз болғаны белгілі. Осынша үйді күрделі жөндеу қажет. Ауыл шаруашылығы министрі А. Күрішбаевтың негізгі міндеті Үкімет тарапынан мал шығынына өтемақы төлеу жөніндегі ойларын тұрғындарға жеткізу болатын. Ең алдымен облыс әкімі мен министр Зайсан ауданының Үйдене су қоймасымен танысты. Аталмыш қойма осыдан 44 жыл бұрын іске қосылған. 13 мың гектар жерді суарып, 6351 мың киловатт-сағат электр қуатын өндіреді екен. Қоймаға 75,5 млн. текше метр су сыяды.
Үржар ауданының Егінсу су қоймасында да қалыпты жағдай. Бұл гидроқұрылым егістік алқаптары мен жайылымдықтарды суару үшін 1986 жылы пайдалануға берілген.
–Қазір шығыста 89 су қоймасы бар. Иесіз жатқан су қоймалары жоқ. Біз бүгін Үйдене және Үржар ауданындағы су қоймаларын көрдік. Ондағы су мөлшері қалыпты, алаңдауға негіз жоқ. Аталмыш мекемелерді жөндеуге ел бюджетінен 37 миллион теңге келіп түсті. Ал шығын болған мал басын орнына келтіру үшін Үкімет үлкен жеңілдік жасап отыр, – деді министр Тарбағатай ауданының Көкжыра ауылында тұрғындармен кездесуде.
Тасқын салдарынан облыста 2,9 мың ірі қара, 20 мыңнан астам қой-ешкі, 700-ге жуық жылқы арам өлді. Осындай жағдайда ең алдымен мемлекет тарапынан көмек болуы заңды құбылыс. Әу баста зардап шеккендер өтемақы беруді талап еткені белгілі. Алайда заң тұрғысынан келгенде мұндай мүмкіншілік жоқ. Сондықтан халыққа көмек қылудың басқа жолы таңдалды. Бұл – несиелеу жолы. Өлген мал үшін Ауыл шаруашылығы министрінің бұйрығына сәйкес мемлекет тарапынан “ҚазАгро” арқылы 2 пайыздық жылдық үстеме ақысы бар 1,4 млн. теңге көлемінде несие беріледі. Бірден айта кету керек, несиелеу шарттары ауылдықтар үшін өте ыңғайлы. Облыстық әкімдік немесе әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация жанынан шағын несие ұйымы құрылады. Несиелеуге арналған қаржыны осы ұйым береді. Жалпы, несие 7%-бен беріледі. Алайда оның 5 %-ын облыстық бюджет өтейтін болады. Сонда несие алушылардың еншісіне тек 2% қалады. Оның үстіне алғашқы жылы “нөлдік” пайыз жұмыс істейді. Яғни, ауыл азаматтары алған несиелерінің төлемін екінші жылдан бастап қана төлейді.
Несиеге берілген қаржыға орта есеппен 13 қой, 10 сиыр және 3 жылқы сатып алуға болады. Алайда, әркімнің өз қалауы біледі. Несиелер мамырдың 10-ынан бастап беріледі. “Өлігін әкелсең, ақша аласың,” деген әңгіме болмайды. Несие алуға ауылдық әкімдіктегі шаруашылық кітаптағы тіркеме жазу негіз болады.
Өз кезегінде берілген қаржыны тиімді пайдалану үшін облыс әкімі Б. Сапарбаев несиені малмен беру керек деген ұсыныс жасады. Бұл бастаманы ауыл тұрғындары да қолдады. Әйтеуір, зардап шеккен халық несиенің шартынан қорықпады. Керісінше, ол ыңғайлы көрінді. Енді несие берумен қатар, өлген малдардың өліктерін залалсыздандыру жұмыстары да мықтап қолға алынды.
Облыс басшылығы тасқын шайып кеткен Көкжыра және Жантікей ауылдарының көшелеріне тас жол төсеп, жарықтандырылған үлгілі ауылдар салуды жоспарлап отыр. Қазір жаңа үйлердің орналасу жеріне қатысты мәселе шешіліп жатыр. Облыстық комиссияның төрағасы Ислам Әбішевтің басқаруымен қалалық әкімдіктің сәулет, жер қатынастары бөлімдерді жаңа ауылдағы тұрғын үйлердің, мектеп, басқа да ғимараттардың жобаларын жасап жатыр. Тағы бір маңызды жәйт, зардап шеккен азаматтар “Қазпошта” арқылы материалдық көмек ала бастады, сондай-ақ оларға тауарлы-материалдық дүниелер де берілуде.
Оңдасын ЕЛУБАЙ.
Шығыс Қазақстан облысы.
Суреттерді түсірген автор.
