Кібісе жылдың көктемі

 Мұқағали Зейнолла екеуі сырт киім­дерін шешіп, кіреберістегі киі­мілгішке іліп жатыр екен. Қызулау көрінді.

– Жеңеше, сәлеметсіз бе? – деп, жымиып қана, сыпайы амандас­ты Зейнолла. Қысылып тұрған жайы бар.

– Саламат па, қайным, кел, төрлет, – деді Лашын, ықыласын білдіріп.

– Лыкен, сен бүгін қандай күн екенін білесің бе? – деп сұрады Мұқағали, Зей­нол­ланың иығына қолын салып тұрып.

– Бүгін бейсенбі, 10 ақпан, кеше, сәрсенбінің сәтті күні, се­нің туған күнің болатын, – деді Лашын, күле сөйлеп.

– Жоқ, қымбаттым, сен білмей­сің. Кеше менің туған күнім болса, бүгін мына ініңнің туған күні. Бұл інің осыдан 34 жыл бұрын Гурьев облысының Теңіз ауданында дү­ниеге шыр етіп келген екен. Біз соны тойлап келеміз...

– Ә, солай ма?.. Туған күнің құтты болсын, Зейнолла!..

Лашын Зейнолланың қолын қыс­ты да, бастырмалата жөнелді: «Интер­на­циональныйда көрші боп тұрғанда араласып тұрушы едік. Келін қалай, аман ба? Бала бар ма? – деп сұрап, оның жауабын күтпестен, Мұқағалиға иегін қақты. – Мұқаш, қонағыңды төр бөлмеге апарсаңшы, мен ас қамдай берейін...»

Сырттағы аяздан кейін бе, үйдің іші ыстық көрінді. Мұқағали Зей­нолланы төр бөлмеге кіргізіп жатып: «Зейін бауырым, сен екеу­міз бір күнде тудық десек болады. Демек, түйдей құрдаспыз. Кел, дам­балдан басқаны сыпырып тас­тап, ойхой, шіркін, Шалкөде жай­лауының шалғынында шалқайып отырғандай жайбарақат отырайық бір!» – деді, шалқи сөйлеп. Сөйтті де, өзі бастап шешініп, киімдерін бір бұрышқа атып ұрды. Төрге шығып, малдас құрып отырды да, насыбай атты. Зейнолла көйлегін ғана шешіп, мәйкішең оның қа­сына жайғасты.

– Мұқа, сенің денең массажға сұранып тұр екен, массаж жасап берейін бе? – деп сұрады Зейнолла Мұқағалидың жонына зер салып.

– Бәтшағар, ондай да өнерің бар ма еді? – Мұқағали оған сынай қарады.

– Өй, Мұқа, мен біраздан бе­рі оған да машықтанып алғам, – Зей­нолла сендіре сөйледі. – Мас­саждың пайдасы көп қой. Құрыс­қан-бырысқан жерлерді жазып, жиналған майды үзіп тұрған абзал...

– Ә, дабай онда, жасап бер, қа­рап отырғанша. Ет піскенше қайда әлі?..

– Ет піскенше ме? Е, олай болса, Мұқа, әкел қолды, соған дейін уқалаймын, тек соған шыдап бақ. Келістік пе?

– Е, шыдамайтындай несі бар, қыз­талақ?!.

Зейнолла кірісіп кетті. Алды­мен Мұ­қағалидың бойын үйретіп, еті қыз­ғанша жәйімен сипалай бастады.

– Мұқа, осы бар ғой, жұрт екеу­мізді момын көреді, ә? Үндемесең, басыңа да шығып алады, тәйі­рі!.. Анабір жолы редакциядағы тышқанның айғырындай болған даукес ақынмен сенің өлеңдеріңе байланысты сөзге келіп қалдым. Мені поэзиядан түк хабары жоқтай көреді, соған жыным келгені. Тіпті қоймағасын, ашуға басып, Махамбеттің мақамына салдым.

Бас сүйегіңді саудыратып,

Каска етсем деп едім,

Бет теріңді сыпырып ап,

Маска етсем деп едім.

Кеңірдегіңді суырып ап,

Шләнгі етсем деп едім,

Құлағыңды жұлып ап,

Ләңгі етсем деп едім!

– деп, төгіп салып едім, ашулы адам емес, айбарлы арыстан көр­ген­дей көзі бақырайып, жым болды...

Мұқағали етбетінен жатқан күйі, бүкіл денесімен селкілдей күл­­ді. «Әй, қатырыпсың, қыз­та­­лақ!..» – деді, даусы құмығып шы­ғып.

Әлгінде ішкен сыраның буы­нан ба, екпінді қимылдан ба, Зейнолланың арқасы жіпси бас­тады. Мәйкісін де шешуге тура келді.

– Е-е, Мұқа, сен біле бермейсің ғой, мен сені ылғи да қорғап жү­ремін. Өтіп кеткен дүние, ендігі жа­сыратын не бар, тағы бір оқи­ғаны айтайын. Бұрнағы жылдары «Қазақ әдебиетінде» сенің бір топ өлеңің жарияланып еді ғой. Соның ішінде «Дәриға-ай! Жұр­тым маған бір ат берсе» деп басталатын өлеңің жоғарыдағы басшыларға ұнамай қалып, аяғы дау-дамайға айналғанын өзің білесің. Олар сенің «ат» дегеніңді «тақ» деп түсініп, қарадай шошынып, шоршып түскен еді. Содан өз көлеңкесінен өздері қорқатын олар сенің сыртыңнан қуған-сүргін ұйым­дастырмақ болды.

Бір күні одақ басшысы шақы­рып алды.

– Мына өлеңді оқыдың ба? – де­ді, алдында жатқан газетті нұс­­қап.

– Оқыдым, – дедім жайбарақат, не айтқысы келетінін бірден ұқсам да.

– Қалай екен? – деп сұрап қоя­ды ол да, мені сынағандай.

– Жақсы өлең, – дедім, міз бақ­пай.

– І-і, – деді ол, ыңыранып. – Сен де Мақатаевтың ауылынан боп шықтың ба? Ондайыңды қой, сен бала! Басбұзарға ерем деп ома­қаса құлауың оп-оңай. Одан да өлеңді қайта-қайта оқып, жақсы­лап ойланып кел. Біз оны бюроға саламыз...

Сын секциясында менен басқа да адам­дар бар ғой. Бірақ жас қой деп, момын деп, мені әдейі таңдап отырған­дарын көрмейсің бе? Оның үстіне, канди­даттығымды қор­ғағалы жүрген едім.

Бастық мен үшін ауыр тапсыр­ма берді. Не істеуім керек? До­сымды сатуға арым жібер­мей­ді. Ақыры, күрес жолына тү­сіп, сені қалай да қорғап қа­лу­ға бе­кін­дім. Түні бойы ойлап, бю­ро тал­қылауына түсетін пікі­рім­ді негіздедім. «Аталмыш өлең­дегі «ат» ұғымы «ақындық пы­рақ» ұғымын білдіреді» дегенді дәлел­деуім керек, қайтсе де...

Бюроға Жұбан мен Қабдыкә­рім қатысты. Мінезі ауыр Жұбан үндемей отырды. Ақкөңіл Қаб­ды­кәрім Әди жа­ғында, болса да. Ал айтысайық. Әрине, бас­шыларға керегі басқа ой – сенің өле­ңіңді өлтіре сынап, іске алғысыз ету.

Әдекең тықсырып бара жат­қан соң турасына көштім. «Әде­ке, бұл өлең – ақын­ның жан ай­қайы. Ақынды жазғыру – адал­дықты жазғыру», – деп едім, пар­­­­тизандығынан гөрі жазушы­лы­­ғы бел алып кетті ме, Әдекең кә­­дімгідей басылып қалды. Әб­жы­­ланның сумаңдаған басын қай­тар­ғандай боп, «үһ» деп, іштей қуанып тұрғанымда, Қабдыкә­рім шық­ты бір бүйірден. Оған да басу айттым. «Қабеке, – дедім, – Мұқағали өзіңіздің замандасыңыз емес пе? Замандастардың бірін-бірі жыққаны – заманды жық­қа­ны. Сынамақ бар да, мінемек бар. Сынау қиын, мінеу оңай ғой қа­шанда». Обалы не керек, ол да басын шұлғып, үндемей отырып қал­ды. Сонымен, бюро бітті. «Жа­рай­ды, әзірге боссыңдар» деген Әде­кеңнің жоғарыға не деп рапорт бергенін бір құдайым біледі...

Мұқағалиға массаж ауырлау тисе де, Зей­нолланың сөзін бөл­мей, шыдап жата бер­ген. Әңгіме­нің арасында оны қош­тағандай боп: «Е-е... ы-ы... і-і...» – деп, да­уыс шығарып қояды. Зейнолла сөзін аяқтағанда: «Әй, өлтірдің-ау, қыз­талақ!» – деді еріксіз...

* * *

Ас үстінде Зейнолла сөзін жал­ғады.

– Мұқа, сол оқиғаның немен тынға­нын өзің де білесің. Нығмет пен Жұма­бай орындарын босатты. Нығмет оқыту­шылыққа ауысты, Жұмабай баспаға кетті. Жұмекеңе обал болды, тіпті. Қара өгіз секілді ауыртпалықтың бәрін қыңқ демей көтеріп жүре береді байғұс...

– Иә, өзі көп сөзге жоқ, сондай бия­зы кісі, – деп қоштады Мұ­қағали. –Кісі­ге жақсылық істесе, соны ешкімге білдірмейтін. Менің бір білерім – мар­құм Төлеген со­нау Сарыағаштан Алма­тыға кө­шіп келгенде, алғашқыда осы Жұ­мабайдың үйін паналаған...

– Жеңешем де біле отырсын, сөз жазушы, драматург Жұ­ма­бай Тәшенов туралы, – деп қо­сып қойды Зейнолла. – Әмина Өмiр­за­қова ойнаған «Ана туралы аңыз» фильмінің сценарийін жаз­ған осы Жұмабай ағамыз болатын. Сац­кий деген қосалқы авторы – орта жолдан қо­­сылған біреу. Айтайын дегенім, осы аты аңызға айнал­ған фильм 1965 жылы Лениндiк сый­лыққа ұсынылып еді ғой. Бірақ арызқойлардың кесірінен өт­пей қалды. Келесі жылы Мемлекеттік сый­лыққа Әмина апамыз ілікті де, Жұмекең сыйлықтан қағылды. Біреулер оны тізім­нен сызып тастапты. Бұл оған ауыр соққы болып тиді. Инфаркт алып, алты ай бойы емделді...

– Қазақтың күндестігі қал­май­­­­ды осы, – деді Лашын, өктем үн­мен. – Біреу көз­ге түссе болды, со­ның жолына кедергі қо­йып, аяқ­тан шалып бағады. Бұның барып тұрған қиянат екені, жалғыз дарын емес, оның отбасы да запа шегетіні ойларына келмейді.

– Өнердегі күндестік, бақ­та­­ластық тек қазақтың ғана қа­ны­на біткен қасиет емес қой, бүт­кіл адамзат баласы осы ауру­ға шал­дыққан, – деді Мұқағали ойлы түр­де. – Моцартқа у бе­ріп өлтір­ген­де, Салье­ридің ішін кө­ре­алмау­шылықтың, қыз­ғаныштың қызыл иті тырналаған жоқ па?..

– Мұқа, менің ойымша, бұл жерде тым тереңге барып, дарындар мен данышпандар туралы сөз қозғау қажет емес, – деп күлді Зейнолла. – Кәдімгі қа­зақтың «байдың асын байғұс қыз­ғаныпты» деңгейіндегі әңгіме ғой. «Сыйлықты мен емес, бө­тен біреу алатын болды» деген іш­тарлықтан туындайтын қасі­рет бұл. Мемлекет сыйлық та­ға­йындарда өнердегі дені сау бә­секелестікті ынталандырғысы келеді. Ал, ол, керісінше, адамдар арасын­дағы бақталастықты, күн­дестікті тудырып отыр. Керек пе осы?..

Лашын келіспеген сыңай танытты:

– Сонда не, өнер адамдары өз еңбегінің жемісін көрмеуі керек пе? Олардың бала-шағасын кім асырайды екен?..

Зейнолла екі қолын жайып:

– Жеңеше, қаламақы жүйесінен еш­кім бас тартып отырған жоқ қой, – деп ақтала сөйледі. – Мен әншейін мемлекет сыйлығы туралы өз ойымды ғана білдіріп отырмын...

– Әй, Лашын-ай, жоқ жерден адамды састырасың!.. Сорпаңнан құйып бер одан да, – деп күлді Мұқағали. – Зейнолланың ойы дұрыс. Шынтуайтына келгенде, өнер адамы сыйлыққа бола емес, халық үшін қызмет етуі тиіс. Хас өнер дүниеге солай келеді...

Зейнолла кетерінде Мұқағалиға қа­рап, қулана жымиды. «Мұқа, массаж жа­сап беріп тұрайын. Денедегі мына майларды кетіру керек», – деп, ақырын ғана бүйірінен түрткен болды. Ол жорта ыршып түсті. «Өй, қой, қызталақ! Массажды жеңешеңнің өзі-ақ жасап береді», – деп, қызарақтай күліп, ат-тонын ала қашты.

Лашын Зейноллаға түйіншек ұстатып еді, ол «түу, жеңеше, оны қайтем?» деп азарда-безер болды. «Қайным-ау, «қуыс үйден құр шықпа» деген. Қолымды кері итерме, жаман ырым», – дегенде барып, әрең алды.

* * *

Мұқағали түн ортасынан ауғанда жазу үстеліне отырып, Зей­нол­ланың айтқан әңгімесін ой елегінен өткізді.

«Зейін бауырымның Нығмет пен Жұма­байдың қызметтен қуы­­луын тек менің өлеңіммен бай­ланыс­тыруы дұрыс па? Меніңше, бұл мәселеге тереңірек зер сала қа­рау керек сияқты...

Өз долбарымша, оларды кетіру бұ­­рыннан ойластырылған әрекет болса керек. Басшылар газет сая­сатын «те­ріс» жүргізіп отырған ре­дакторды орны­нан алудың жолын іздеп отырғанда, «сыныққа сылтау» табыла кеткен...

«Идеологиялық майдан» дей­міз ғой. Біз­дегі майданның түрі осы. Әлдекім­дердің бақай есебі болудан аспайды...

Әдебиетімізді арамшөптерден тазартатын күн туар ма екен?! Қай­дам?! Осы күнгі әдебиет – на­ғыз таланттардың әдебиеті емес, пысықтардың, жерлестер мен дос­тардың, жағымпаздар мен қор­қақтардың шатпағы...

Мен кейде дүмбілездердің әде­биетке қандай жолмен келгенін, кімнің бақ­шасында өскенін, кімнің қанаты астында қатайғанын, оның қамқоры кім екені, бүкіл кезген жолын зерттегім келеді. Бі­рақ оған уақытым жоқ...»

Күнделігін қолына алып, соңғы жазбаларына үңілді. Бір жерінде Ромен Рол­ланның сөзін келтіріпті: «Нападая на про­дажных французов, я защищаю Фран­цию». Кейіпкері Жан-Кристофтың аузына салған сөз ғой.

«Сатқын француздар... Ал біздің «идео­логиялық майданда» кімнің сат­қын екенін итім біліп пе? Беттеріне даныш­пандар­дың маскасын киіп алған «өңшең қи­қым». Түсінуден қалдық, түге... «Соқ­тықпалы, соқпақсыз жерде өстім. Мың­мен жалғыз алыстым, кінә қойма», – дейді Абай. Бірақ Абекең оқымаған на­дандардың арасында ғұмыр кешті ғой. Біз бол­сақ, оқыған надандардың заманында өмір сүрудеміз. Осы оқы­ған наданда­рың оқымаған надан­дардан қауіптірек. Өйткені бұларың көрсоқыр, көркөкірек бол­са да, қулығына құрық бойла­майтын қу, айлакер. Бұлар өз мүд­десін бәрінен жоғары қойып, қара басының қамы үшін бәрін де сатып жіберуге даяр...»

Мұқағали жазу үстелінің үстін­дегі Абайдың мүсініне қарады.

«Кеше туған күніме әйелім мен бала­ларым тарту етті. Жақсы­лықтың нышаны болғай. 41-ге кел­дім. Публицист, философ Абай­дың жасына. Жаратқан ием маған Жамбылдың жасын емес, Абай­дың жасын берсе де, жетер. Оған дейін халқыма барымды беріп үлгеруім керек...»

Асығу керек,

Асығу керек,

Асығу керек, асығу!

Алдыңда – биік асуың.

Асығу керек,

жылдамдығындай сәуленің,

Артыңа тастап

найзағайлардың жасынын!

Асығу керек,

Тындыру керек барлығын.

Ешкімнің күтпей жарлығын!

Апармай кешке, асығу керек,

асығу,

Түстегі ісіңнің қалдығын!

...Қайран күндерім,

Асықпай қамсыз өткердім.

ақымақтығымды,

Апыр-ау, немен шектермін?!

Қолымнан келсе,

Қыста егін салуға әзірмін,

Келуін күтпей көктемнің.

Қолымнан келсе,

Уақыт деген өлшемді,

Жоқ қылып мүлде көрсем бір.

Қолымнан келсе,

Ойымның жылдамдығындай,

Жарықтың дағы тездігін

тежеп,

Жеңсем бір.

Асығу керек,

Асығу керек, қалайда!

Уақыт саған қарай ма?!

Асығу керек,

Асығып жеткен арманның

Әппақ сәулесі,

Түссін де тұрсын самайға...

* * *

Мұқағали кабинетті іштен кілт­теп алып, жазуға кіріскен еді, біреу телефон соқты. Даусынан Шәмші екенін таныды.

– Бәтшағар, қайда жүрсің, кө­рін­бей кеттің ғой? – деп қарқылдай күлді.

– Мұқаш, мен мына Зейнолла екеуің сияқты алтын торда қамал­ған қыран құс емес, еркіндікте сайрап жүрген сан­­дуғашпын ғой, – деп әзілдеді ол. – Зей­нолла бауырымды жаңа қызметімен құт­тықтауға арнайы келген едім. Зей­нол­лаға жолығып, жаурап жүрген жанымды жылытып алып, кетіп бара жатырмын...

– Өй, сөз-ақ болсын, Шәке! Ер­кіндікте сайрап жүрген сандуғаш бол­саң, жаның неге жаурайды, қыз­талақ?!

– Заманның қысы күшті боп тұр ғой, Мұқа. Телефонмен айтатын әңгіме емес, бір кездескенде, ағытылармын. Өзіңе телефонмен болса да, бір сәлем беріп қояйын деп едім, амандығымды білдіріп. Қалай өздерің амансыңдар ма? Лашынға сәлем айтып, балалардың бетінен сүйіп қой. Айтқандай, Жұмекен Мәскеуден хабарласып, бәріңе дұғай-дұғай сәлемін жет­кізуімді өтінген. Бәрі дұрыс, оқуы орынша екен...

– Рахмет, Шәке, саламатта болсын Жұмкең. Өзің жүрген жеріңде дүйім жұрт­қа менен де сәлем жет­кізгейсің...

– Жұмекеннің маған айтқан әзілі: «Ішкеннің бәрі Шәмші емес, Шәмшінің бәрі әнші емес». Мұқа, құй сен, құй сенбе, енді мен «таздан тарақ, Шәмшіден арақ қалған заман» деген тәмсілді айтқызуды аңсап жүрмін...

– Қызталақ, атамыздан қалған ас дей­сің бе, арақ ішуді қойғың келсе, бір күні қоярсың. Сол не­меңді сиреттім мен де...

Шәмшімен тілдескеннен кейін шабыты келді ме, алаңсыз жазу­ға кірісті. Әлдекімдердің есікті қағып, тұтқасын жұлып алардай жұл­қылап кеткеніне де назар аударған жоқ. Ымырт жабылып, бөл­ме ішін қараңғы басқанын аң­ғар­ғанда барып, басын көтерді...

Түн ортасында жазу үстеліне отырып, күнделігін қолына алды.

«Ақпанның 5-інен 15-іне де­йінгі 10 күнде 27 өлең... Міне, бү­гін 29-ы, ақпан айы да аяқталды. Есептеп қарасам, бар-жоғы 60 өлең шығарыппын. Бұл ай жақсы болды мен үшін. Баяндамаға кіріссем бе екен, өлеңді қоя тұрып. Әлде жиынды сәуірге созуға әрекет жасасам ба?..

Байқа! Жалған айтпа! Есіңде болсын, ақылгөйсіме! Есте ұста: сен ешкім емессің! Сен – ақынсың. Абстракцияның анасы – образ. Поэзияға керегі образ ба, ой ма? Ой! Образ – ойдың тұрлаусыз мүшесі. Өлеңнің де...

Биыл – кібісе жылы. Марқұм апам «кібісе жыл кіді мінез көр­сетеді» дегенді айтып отырушы еді. Жақсылық болғай!..»

Әлдеқалай ойына «Қайғы бар қайтқан құстың қанатында...» деген жыр жолы келді. «Кейін бір пайдаланармын» деп, күнделігіне түртіп қойды...

* * *

Мұқағали Зейнолланы алыс­тан-ақ байқады. Ол да бұны бақы­лап тұрса ке­­рек, қарсы жүрді. Мұ­қағали оған жа­қын­дай бере, құ­шағын жайды: «Зе­йін бауырым, ара-тұра телефонмен сөйлес­ке­німіз болмаса, көріспегелі бі­раз болды, ә, бәтшағар?..» Аман­дық-саулық сұрас­қаннан кейін Зейнолла: «Мұқа, парктің ішіне кірмей-ақ, ешкімнің көзіне түспей, өзен жағалап, жоғары өрлей жү­рейік», – деді.

«Пәлі, көктем де келіп жетіпті-ау», – деді Мұқағали, жан-жаққа көз тастап. «Иә, жер көгеріп, теректер тегіс жапырақ жайып үл­геріпті», – деп, Зейнолла да ай­налаға таңдана қарады. Шамалы жүр­геннен кейін: «Мұқа, «Алмас қылыш» туралы рецензиямды оқы­ған шығарсың?» – деп сұрады.

– Оқыдым, әрине. Өзім де сол туралы ақылдасқың келетінін сезіп келе жатырмын...

– Олай болса, бұлталақтамай, турасын айтайын. Түсінер бір адам болса, Мұқаң болар деп, со­ның жай-жапсарын өзіңе айтайын деп едім. Ақталу емес, ақ­тарылу. Біреулердің аузынан өсек естігенше, өз аузымнан шындық­ты естісін дегенім. Ең алдымен, бұл мақаланың ешкімнің тапсырысы емес екенін бірден айта кетейін. Екіншіден, Есенберлинді бір тұқыртып, одан әлдеқалай өш алу да ойымда болған жоқ. Ондай күпіршілікке бармайтыным­ды білесің ғой. О баста сырттай солай көрінуі де мүмкін екенін ойладым. Өйткені қисыны соған келіп тұрғандай. «Одақтағы сын секциясынан кетірген соң бұл ешкімнің тісі батпайтын азулы басылымға барып ап, істеп жүрген иттігі» деп ойлайтындар табылады. Ойлау аз, ертеңгүні өсекті өршітіп, талайымыздың арамызға өрт қояды әлі. «Тапсырыс беру­шілерді» іздейді, тіпті, қара да тұр. Бір ұшын саған да жалғап қоюы мүмкін. Бәрі мүмкін, Мұқа...

– Мен оған таңғалмаймын, ба­уы­рым. Бәле іздейтіндер, жа­ла жа­батындар көбейді ғой. Сауса­ғың­ды шошайтып көрсетсең болды, бәле­сін жапсыра салады, қызталақ!..

– Ілекеңнің «Қаһар» романын дұрыс қабылдадық, рас. Оның да бір қайнауы ішінде кеткен. Өйткені, асығыс жазылған дү­ние еді. Ал асығыс тірлік орға жы­ғады. Жалпы, жазушының идеясы дұрыс. Бірақ идея үшін көркем шындықты құрбан етуге бола ма? Байқап отырсақ, бұл нашар үрдіске айналып барады екен. Әдебиетте тарихи шындықтан көркем шын­дық биіктеу тұруы тиіс. Менің айтпағым осы. Менікі мінеу емес, сынау. Бізге жалаң ақылгөйсімей, ет-жүрегі елжірей, жаны ашып, анық та нақты сөйлейтін сын ауадай қажет. Әдебиетіміздің жетекші бір ұйымдастырушы, демеуші күші, ұйыт­қысы бола аларлық сын керек. Нақты бір туындыларды әділ бағалап, әдебиет бағытын, беталысын дұрыс пайымдай білу үшін керек. Сын дегенде талдау, екшеу, негіздеу тереңдігі жағынан келмей, тек сынау тұрғысында жа­дағай түйсінетін ұғымның шең­бе­рінде қалуға тағы болмайды...

– Зейнол, мен сені бір кісідей түсіне­мін. Өз басымнан дәл осыны өткеріп жүр­ген жоқпын ба? Осыдан бір апта бұрын мен Одақта поэзия жөнінде баяндама жасадым. Соның арты үлкен дауға айналып барады, қызталақ!..

– Иә, Мұқа, біздің әдеби ортада сын­шының басшылыққа алған ұстаным­дары, өлшемдері ескеріле бермейді. Әрине, көпке топырақ шашудан аулақ­пын. Алайда мұны аяқтан шалу, көре­алмаушылық, қызғаныш, қиянат ретінде пайымдайтындар көп. Ал шынайы сын­шылдық, білімдарлық, тереңдік тұрпа­тында бағалайтындар аз...

Осы кезде тура төбе тұстан тыр­на­лар­дың даусы естілді. Екеуі көкке көз салды.

– Біздің жаққа ұшып барады... Нарын­қолды айтам, – деді Мұқағали.

– «Тыру-тыру» еткені қиялды тер­­бейді, ә? – деп тамсанды Зей­нолла.

 – Ақ тырналар аспанға сына қағып... – деп бастаған Мұқағали үнсіз қалды.

Зейнолла көкке көз тіккен ақын­­­ның жүзіне бір қырынан қа­рап еді, ол әлдебір қиял жетегінде тұр­­ғандай көрінді...

Жақыпжан НҰРҒОЖАЕВ