ЖЕҢІЛДЕТІЛГЕН НЕСИЕ БЕРІЛДІ. ДИҚАНДАР ЕЛБАСЫҒА РАЗЫ

“Көктемнің әр күні жылға азық” дейді халық даналығы. Осы қисынға сал­сақ, қазір диқандар мен шаруа­лардың мың сан жұмыстан етек­­теріне сүрініп жүрген уақыттары. Ауыл шаруашылығы министрі Ақылбек Күрішбаев облысқа арнайы жұмыс сапарымен келді. Негізгі мақсат – көктемгі дала жұмыс­тары­ның барысымен танысу, күрмеулі мәселелердің түйінін шешу. Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Асқар Мырзахметов Үкімет отырысында қойнау, қонышы құт оңтүстік мемлекетімізді жеміс, көк­өніс өнімдерімен толық қамта­ма­сыз ете алады дегенді айтқан. Оған жет­кізе­тін жолдардың бірі – жылыжайлар. Министр Сарыағаш ауданы Қапланбек ауылдық округіндегі “Жабай Ата” шаруа қожалығының жұмысымен танысты. Өзінің атақты шарап өнімдерімен халықаралық бәйгелерді алып жүрген кешегі “Қап­ланбек” шарап зауытының ор­нында отырған ауыл Кеңес өкіметі тұсында да алды Мәскеуден тартып, Одақты гүл мен көкөніс, жеміспен тойын­ды­рып тастайтын берекелі жер еді. “Жабай ата” шаруа қожа­лы­ғының бас­шысы Ергеш Төре­беков күнге, ең­бек­ке піскен диқан. Он екі гектар жері­нің төрт гек­тары­на жылыжай са­лып, оның екі гек­тарын тамшылатып суаруға көшір­ген. Әр гектар жерге жылыжай салу үшін он бес миллион теңге кететін­ді­гін есептегенде, бұл алып жылы­жай­ға ғана диқаның төрт жүз мың дол­ларлық табысы жұмсал­ған. Сары­ағаштың шілдесі табаға салып қуыратын күнінің астында жүріп бейнет жасаған Ергеш сатып ал да қайта саттың адамы емес. Нағыз диқан. Бауырлары бар, бәрінің жер­ден алған несібесі, сан жылға сүмек­теп аққан маңдай терінің өтеуі. Жылыжай тамшылатып суару жүйесіне көшірілген, мазутпен жылы­тылады. Оңтүстікте күн жылы делін­генімен, кемінде 3-3,5 ай от жағылады. Төрт гектар жылыжайға күніне 3-4 тонна мазут жұмсалады. Ал, бір тонна мазуттың бағасы – 24 мың теңге. Алып жылыжайларды көрген жұрт мұндай шығындарды біле бермейді, диқан табысқа белшесінен батып қалардай көріп сұқтанады. Мемлекет тарапынан субсидия болмаса қиналып қалатындығын аңғармайды. Елімізде алдыңғы жылы 90 гек­тар жылыжай болған екен. Был­тыр 134 гектарға жетіпті. Биылғыны есеп­ке ал­саң 165 гектардың төбесі көрініп тұр. Жылыжайлардың қай облыс­тың есебінен көбейіп жатқа­нын іштеріңіз сезіп тұрған шығар. Тамшылатып суару әдісіне көшкен шаруашылықтар өткен жылдары 14 мың гектар болса, соның 10 мыңы оңтүстік диқан­дары­на тиесілі. Биыл республика бойынша 3,5 мың гектар жерді тамшылатып суару жоспар­ланса, соның 2 мың гектары оңтүстіктің үлесі. Мемлекетке қажетті ерте пісетін же­міс, көкөніс өнімдерін өсірумен шаруа бітпейді. Тасымалдайтын логис­тикалық орталық, сақтайтын қоймалар қажет. Бұл шаруалар оңтайлы шешіліп жатыр. Оңтүстікке қажет 70 мың тонна сақтау қоймаларын жақын жылдарда толық іске қосамыз деген облыс бас­шысы диқандарға жақсы жаңалықтар­ды айтты. Тамшылатып суару лента­ларын үш жылда бір рет жаңартып тұру қажет. Түркістандағы жылыжай қон­дырғыларын шығаратын сервистік орта­лық ескі лентаны қабыл­дап, жаңа­сын 20 пайызға арзандатыл­ған бағамен береді. Оңтүстік елімізді ерте пісетін көк­өніспен толық қамтама­сыз етуге қауқарлы. Осыны ойға түйген министр диқандардың жанынан көңілі тоғайып шықты. Диқандардың бір уайымы – ағын су. Ағыл-тегіл көкөніс өсірумен атағы шыққан Алпамыс батыр ауылы біраз жылдардан бері судан тарығып, атыз­дар кеуіп қалған еді. Өзбекстан мен Қазақстанға ортақ Зах каналынан алын­ған су он төр­т шақырымдай қа­шықтықта өзбек кышлақтарын басып өтеді. Дүниеге келгенінен бастап кет­пенге жармасатын ала топылы ағайын есігінің алдынан нөпір су ағып жатқан­нан кейін шыдай алмайды, кетпенмен қиялай шауып, алқабына бұрып алады. Каналдың суына телміріп қарап отырған қазақ диқандары бар екенін есіне алмайды. Ала шаңы бетіне шық­қан атыздарына қарай алмаған диқандар кетпенді қойып, қаламға жармасқан. Арызды Елбасыға дейін жазды. Қабыл болды тілектері. Каналдың Өзбекстанға кірер жерінен құбыр салып, ағын сусыз отырған үш ауылға су жеткізілді. Осылайша, 1 мың гектар кенезесі кепкен жер су алды. Диқандардың қуанышында шек жоқ. Кеңес өкіметі кезінде Қазақстанда 2,4 млн. гектарға жуық суармалы жер болған. Мемлекеттің көкөніске, жеміс-жидекке, мал шаруашылығына деген сұранысын 35 пайызға дейін қанағат­тандырып тұрған жүйе қирағаннан кейін оның үлесі 1,3 млн. гектарға дейін азайған. Қазір ауыл шаруашы­лығына деген саясат жақсыға қарай өзгерді. Осы жерлерді қалпына келтіру жұмыстары жүріп жатыр. Бұл саясат екі күрмеулі мәселені шешеді. Бірі – әлеуметтік, екіншісі – азық-түлік қауіп­сіздігін нығайту. Ауыспалы егіс жүйесі сақталмаса жер азады, құздана­ды. Соры бетіне шығады. Мұндай қауіп үш жүз мыңға жуық адам жайлайтын Мақтаарал ауданында бар. Диқан ауыспалы егісті сақтамаймын демейді, демалдыратындай басы артық жері жоқ. Азия даму банкі арқылы тік дренаждар қойылған мыңдаған гектар алқаптар үмітті ақтамады, несие шаруалардың мойнында тұр. Ауыл шаруашылығын несиелен­діре­тін “ҚазАгро” АҚ қаржы қай­тарымы үшін орнына кепіл сұрайды. Ауылда олардың көңілін қанағат­тан­дыратын дүние жоқ. Осы міндетті облыс әкімдігі тарапынан құрылған “Максимум” РИТЦ мойнына алатын болды. Екі жақты келісім бойынша “ҚазАгро” көктемгі және күзгі жиын-терімге қажетті 5 млрд. теңгені “Мак­симумға” аударады. Сегіз айғы жыл­дық пайызы – 2,6. Бизнесмендерге салсаңыз, бұл су тегін ақша. Таңымен редакция қосы­нына телефон шалынды. Оңтүстік диқан­дары. Ауыл шаруашылығындағы түбегейлі өзгерістер үшін, мемлекеттік зор қолдау көрсеткені үшін Елбасыға “Егемен Қазақстан” газеті арқылы алғыстарын жеткізуді сұрайды. Диқан қуанса – мемлекеттің қар­ны тоқ, көйлегі көк... Бақтияр ТАЙЖАН. Оңтүстік Қазақстан облысы.