– Алма Іргебайқызы, биыл А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің түлектері Қазақстанның басқа да жоғары оқу орындарындағыдай үйреншікті мемлекеттік дипломдарды емес, атап айтқанда өзіндік үлгідегі дипломдарды алды. Осы жаңалыққа орай еліміздің жоғары білім беру саласында қандай өзгерістер болды?
– Өзіндік үлгідегі дипломдар – академиялық қоғамдастықтың жүйелі жұмысының заңды нәтижесі. Және бұл жаһандану жағдайында ерекше өзектілікке ие. Түлектердің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін әр университет өз қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікке ие болуы керек.
Бүгінде Білім және ғылым министрлігі нормативтік-құқықтық актілерді жетілдіру деңгейінде еліміздің жоғары оқу орындары үшін академиялық, басқарушылық және қаржылық дербестікті іске асыру бөлігінде барлық жағдайды жасады. Бұған Үкіметтің 2019 жылғы 11 қазандағы №752 қаулысы және жоғары оқу орындарының коммерциялық емес акционерлік қоғам мәртебесін алуы дәлел бола алады. Осылайша, кәсіби білім берудің ұлттық жүйесіне кадрларды даярлау сапасы үшін әрбір жоғары оқу орнының жауапкершілігіне кепілдік беретін әлемдік трендтер енгізілуде. Айтпақшы, жеке үлгідегі университеттік дипломдар да әлемдік трендтердің бірі болып табылады. Мемлекеттік үлгідегі дипломдар қазір посткеңестік елдер мен кейбір еуропалық тәжірибеде ғана қалды. Әлемдегі ең көп таралған жоғары білім берудің англосаксондық моделі өз үлгісіндегі дипломдарды қамтиды. Олардың қатарына Гарвард, Оксфорд, Сорбонна және басқа да көптеген шетелдік университеттер кіреді. Бұл мәселе ресейлік білім беру жүйесінде де талқылануда, олар қазірдің өзінде Мәскеу мемлекеттік университеті, Санкт-Петербург мемлекеттік университеті мен Экономика жоғары мектебінде өз дипломдарын тапсыру мүмкіндігіне қол жеткізді. Көріп отырғанымыздай, бұл мәселеде біздің еліміз көршілерге қарағанда жылдам қимылдады.
Жаңа үлгідегі дипломдар қазақстандық жоғары білім берудегі бәсекелестікті жаңа деңгейге көтереді. Егер А.Байтұрсынов атындағы ҚӨУ туралы нақты айтатын болсақ, онда біз жаңа сын-тегеуріндерге дайынбыз. Біздің университет 82 жыл ішінде білім беру нарығында бай тарих пен дәстүрге ғана емес, сонымен қатар жұмыс берушілер тарапынан ерекше құрметке ие болып келеді. Біздің барлық білім беру бағдарламаларымыздың халықаралық және ұлттық аккредитациясы бар, ал үштен екісі «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының рейтингінің ТОП-10 құрамына кіреді. Айта кету керек, келтірілген қаулының негізінде біз өңірлік университет мәртебесін алдық, бұл – біздің ЖОО тарихындағы жаңа кезең, жаңа жоспар, сонымен қатар ел алдындағы жаңа жауапкершілік.
– Бұл жаңалық жалған «мамандардың» пайда болуына әкелмей ме? Бұл құжаттарды қорғау деңгейі қаншалықты жоғары?
– Өкінішке қарай, бүгінде кез келген салада ешкім фейктерден сақтандырылмаған. Осындай фактілерді болдырмау үшін министрлік деңгейінде жоғары білім беру жүйесінде нақты іс-шаралар қабылданды. Біріншіден, әр дипломның өзіндік сәйкестендіру нөмірі бар, ол ұлттық білім беру деректер базасымен синхрондалады. Яғни қажет болған жағдайда оның түпнұсқалығын тез тексеруге болады. Мұны тіпті белгілі бір университеттің дипломы бар түлегін өз командасына қабылдайтын жұмыс беруші де жасай алады. Бұл ретте құжаттың бірнеше қорғау дәрежесі бар, ол су белгілері бар арнайы қағазға басып шығарылған. Ал жосықсыз қызмет көрсетушілер қолданыстағы заңнама аясында жауап береді. Өз үлгісіндегі дипломдарды қолдан жасау ресми құжаттарды қолдан жасау болып саналады. Мұндай іс-әрекет үшін Қылмыстық кодекстің 385-бабы бойынша жауапкершілік қарастырылғаны белгілі.
– Жұмыс берушілер үшін жаңа дипломдар олардың түпнұсқалығын танудың жаңа тетіктерін және олардың иелерімен жұмыс істеудің жаңа дағдыларын қажет ете ме?
– Мен ашық ұлттық білім беру деректер базасында тіркелген дипломдардың түпнұсқалығын тексеру қиын болмайды деп айттым. Бірақ бүгінгі таңда жұмыс беруші үшін ең бастысы – оның бакалавр немесе магистр дипломының иегері ғана емес, ең алдымен, қажетті құзыреттердің толық жиынтығы бар жақсы маман: hard skills және soft skills. Hard skills – бұл тікелей кәсіби машықтар, бірақ қазір soft skills түлегінің кәсіби дағдылардан тыс дағдыларының болуына еңбек нарығында үлкен көңіл бөлінуде. Біздің заманымыздың шындығы – қазіргі жоғары оқу орындарының түлектеріне толық қажеттілік үшін тек білім қоры жеткіліксіз. Жас жігіттің кәсіби дағдыларға ие болуы да маңызды: ол бір мәселені шешумен біріктірілген командаға тез бейімделеді, жауапты және тәртіпті бола алады, бастама мен көшбасшылық қасиеттерді көрсете алып, сыни тұрғыдан ойлана алады. Өз уақытын тиімді басқарып, сендіре алады, ана тілін ғана емес, шығармашылық идеяларды ұсынып, оларды стартаптарда жүзеге асыра алады. Біздің барлық жоғары оқу орындарымыз жұмыс берушіге осындай үлгідегі диплом иегерін ұсынуға дайын ба?
Жалған қарапайымдылықсыз мен өзімнің ҚӨУ үлгісіндегі диплом дәл осындай түлекті бейнелеуге арналған деп айтамын. Бізде білім алушылар мен кәсіби және кәсіби емес дағдыларды қалыптастыру үшін барлық жағдай жасалған: жұмыс берушілердің тікелей қатысуымен мақсатты практикаға бағытталған оқыту, белсенді шетелдік академиялық ұтқырлық, қазіргі заманғы эксперименттік база, ой-өрісін кеңейтетін және IQ арттыратын ондаған майнер пәндері, конкурстар мен стартап-жобаларды сүйемелдеу, жастардың шығармашылық әлеуетін дамыту, олардың спорттық даярлығы, салауатты өмір салты үшін толық инфрақұрылым, дебаттық қозғалыс, волонтерлік, КТК... Және жастардың шығармашылық әлеуетін, біздің бакалаврларымыз, магистрлеріміз, докторларымыз табысты және бәсекеге қабілетті болуына, еңбек нарығында өзінің лайықты орнын табуына күш салатын беделді (тек Қазақстан ішінде ғана емес) профессорлық-оқытушылар құрамы.
Өз үлгісіндегі дипломдарды бере отырып, біз университет брендін қалыптастырамыз. Біздің жағдайда А. Байтұрсынов атындағы ҚӨУ дипломы – сапа кепілі және сұранысқа ие түлектер. Мұндай мақсат біздің алдымызға Үкімет деңгейінде қойылған және біз оны іске асыру үшін жұмыс істеп жатырмыз.
– Өз үлгісіндегі диплом – баспа өнімі…
– ...Иә, әрине, біздің және беделді университеттің беделді дипломы болуы керек. Менің
ойымша, ол осылай болды. Оның дизайнында кәсіпқойлар жұмыс істеді. Оның мөлшері стандартты мемлекеттік өлшеммен салыстырғанда үлкен болды: айқарма түрінде А-4 форматы болады. Сондықтан, егер қаласаңыз, оны жеке құжаттар жинағында сақтамай-ақ, арнайы рамкаға салып, әлемдік беделді фирмаларда әдеттегідей жұмыс орнына орналастыруға болады. Ол сол жердің көркі болатынына сенімдімін.
– Жаңа үлгідегі дипломдарды тапсыру кезінде қазіргі түлектерге не айттыңыз?
– 2021 жылғы түлектерге арнаған сөзімде, бірінші кезекте, олар бүкіл елмен бірге Республика Тәуелсіздігінің 30 жылдығын, экономикалық және саяси интеграцияның маңызды шептерін атап өтетін түлектер екенін атап өттім. Бұл үдеріске біз мақтан тұтатын және жетістіктерімізге таңданатын көптеген түлектеріміз үлес қосты. Олар біздің ЖОО-да әр жылдары оқыды. Бүгінде олар – қалыптасқан кәсіпқойлар, өз ісінде табысты, беделді мамандар, әлемнің кез келген елінде өз орнын тапқан тамаша сұранысқа ие мамандарды біздің ҚӨУ еліміз үшін тағдыршешті онжылдықтарда даярлағандығының тікелей дәлелі.
Қазір алғаш рет өңірлік мәртебесі жаңартылған университеттің түлектері ҚӨУ-дің өз үлгісіндегі дипломын алды. Сонымен қатар олар сапаға кепіл болар еңбек нарығында еркін бәсекелестік танытып, маңызды және қызықты оқиғаларға, сондай-ақ өмір бойы жаңа дағдыларды, жаңа білімді алу перспективасына бағытталған тәуелсіз өмірге өту мүмкіндігіне ие бола алады.
Бәріңізге зор денсаулық, бақыт, ынта, үлкен мақсаттар мен ірі жобалар тілеймін! Жеңістер мен жаңа көкжиектер көбейе берсін! Махаббат, сәттілік және өз күшіне сену сіздердің сенімді серіктеріңіз болсын!
Әңгімелескен
Нұрқанат ҚҰЛАБАЙ,
«Egemen Qazaqstan»
