Оның сөзіне қарағанда, келіссөздердің кезекті раунды қарашаның аяғында өтпек. Әзірге нақты уақыты белгісіз. Бірақ Әли Кани келіссөздер өтетін уақыт келесі аптада нақтыланатынын жеткізді.
Қазіргі таңда тараптар 2015 жылы қол қойылған «Бірлескен іс-қимыл жоспарын» қайта қалпына келтіруге тырысып жатыр. Естеріңізде болса, 2015 жылдың шілдесінде Венада Иран мен тағы алты мемлекет – АҚШ, Қытай, Ресей, Германия, Ұлыбритания және Франция «Бірлескен іс-қимыл жоспарына» қол қойған еді. Келісім бойынша Иран тарапы уранды байыту бағдарламасын төмендетуге, ал халықаралық қоғамдастық Тегеранға салынған санкцияларды жұмсартуға міндеттеме алған.
АҚШ-тың бұрынғы президенті Дональд Трамп Ақ үй тізгінін ұстауға талас кезіндегі бір сөзінде Иранмен жасалған ядролық келісімді «апат» деп бағалап, бұл құжатты Иранға ядролық қаруларын сақтауға мүмкіндік береді деп мәлімдеген. Президенттік лауазымға кіріскен соң ол бұл сөзді бекерге айтпағанын іспен көрсетті.
Осылайша, 2018 жылы Дональд Трамп Иран ядролық келісімінен шығу туралы шешімге қол қойды. Сондай-ақ келісімнен шығып қана қоймай, Иранға қатысты ең қатаң санкциялар қабылдайтынын жеткізген. Кейіннен ресми Вашингтон аталған елдегі бірнеше компанияға, жеке тұлғаға қатысты экономикалық, кейбіріне тіпті саяси тыйымын үдетіп жіберді. Мәселен, Иранның аймақтағы ықпалының белгісі саналатын «Революция сақшыларын» террористік ұйым деп таныды.
Вашингтон билігі мұнымен тоқтамай, Парсы шығанағы төңірегінде өз әскерінің санын арттырды. АҚШ әскерилері ирандық беделді генерал Кассем Сулейманиді дрон арқылы атып өлтірді. Мұның бәрі екі ел арасындағы жағдайды ушықтырып, ядролық келісім туралы ұмыттырып жіберуге шақ қалған-ды.
Иран да қарап жатпады. АҚШ-тың Ирактағы базасын атқылады. Былтыр ел парламенті уран өндірісіне қатысты заң қабылдап, оны байыту деңгейін 20 пайызға дейін жеткізуге кірісті. 2015 жылы қабылданған келісім бойынша байыту мөлшерін 3,67 пайыздан асырмауға тиіс. Бірақ Тегеран билігі АҚШ тарапы санкцияларын алмайынша бұл бағыттағы жұмысын жалғастыра беретінін жеткізді. Бұдан бөлек Иран елдегі уран мөлшерін 300 килограмнан асырған. Бұл 2015 жылғы келісімге сай емес.
Маусымда Иранда президенттік сайлау өткені белгілі. Соған дейін қызу жүргізілген келіссөздер Ибраһим Раиси ел тізгінін ұстағаннан соң тоқтап қалды. Иран тарапы талай мәрте жиынды жалғастыруға ниетті екенін білдірген. Бірақ кешеге дейін нақты мерзімін айтпай келді.
Оқиғаның бұлай өрбуі Еуропалық одақ елдерінің басын қатырған. Иран қайтадан келіссөз үстеліне отырмаса, қандай шара қабылдау қажеттігі сарапшылар арасында көтеріле бастады.
Сарапшылардың айтуынша, Иран қарашада келіссөздерді қайта жалғастыруға ниет білдіргенімен, келісімге қол қоюды бірнеше жылға шегеруі ықтимал. Осы мерзім ішінде көп көлемде уран байытып алуы ықтимал.
Иран мен «алтылық» қараша айында Венаға жиналса, Иранның ядролық нысандарын бақылауға жауапты БҰҰ-ның ядролық бақылау ұйымы Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің (МАГАТЭ) Басқарушылар кеңесінің жоспарланған отырысымен тұспа-тұс келеді. Құрамында 35 мүше бар басқарма Тегеранның МАГАТЭ инспекторларының Ирандағы кейбір ядролық нысандарға кіруіне рұқсат бермегеніне қатысты қабылданатын шараны талқылайды. Иранның Венадағы келіссөздерге қайта оралуы кеңестің шешімін жеңілдетуі мүмкін.
Естеріңізде болса, келіссөздердің нәтижесіне сәйкес екі жұмыс тобы құрылған. Біріншісі Иранға салынған экономикалық санкциялардың бәрін егжей-тегжей зерттеп, АҚШ олардың қайсысын алып тастауы қажетін анықтауға кірісті. Екінші топ Иранның мойнына артылған міндеттерді нақтылап, оның қаншалықты орындалып жатқанын бақылайды.
