ҰАТ Үйлестіру кеңесінің мүшесі Лаура Ақатаева атап өткендей, 2019 жылғы мониторинг қорытындысы бойынша жабық типті балалар мекемелерінің 50%-ға жуығы жарамсыз және олардағы балалардың қажеттіліктеріне сәйкес келмейді. 2020 жылы бұл көрсеткіш мекемелердің шамамен 30%-ына әсер етті.
2019 жылы ҰАТ қатысушылары анықтаған негізгі түйткілді бағыттарға адамның қадір-қасиетін сақтау, көзделген заңды құқықтарды іске асыру, сондай-ақ медициналық көмек көрсету сапасы мәселелері кірді.
Спикер нақты мысалдармен мекемелердің осы түрі түріндегі проблемалық аймақтардың кең спектріне назар аударды. Атап айтқанда, балалардың психоәлеуметтік, білім беру және педагогикалық қызметтермен толық қамтылмауы, балалардың таза ауыз суға еркін қол жетімсіздігі, балаларды тасымалдау үшін арбалар мен каталкалардың болмауы байқалады.
Медициналық қызмет көрсетуге қатысты ҰАТ қатысушылары медициналық карталарды дұрыс жүргізбеу, анафилактикалық шок кезінде шұғыл көмек көрсету үшін шокқа қарсы төсемнің жинақталмауы, дәрілік заттарды сақтау мерзімінің асып кетуі, қажетті дәрілік заттардың болмауы сияқты бұзушылықтарды анықтады.
Адами ресурстарға қатысты мәселелер де бар. Мәселен, «Аяла» Талғар АӘҚКО-да паллиативтік-дағдарыстық топтағы балалар (84 баланың 41-і, яғни жалпы санының 50%-ы) психолог, дефектолог, денешынықтыру терапиясы, логопед қызметтерімен қамтылмаған. Мамандар балаларды түзеу және әлеуметтік қызметтермен 100% қамтудың жоқтығын палаталардың дайын болмауымен түсіндіреді.
ҰАТ қатысушыларының балаларға психотроптық препараттарды шамадан тыс тағайындау тәжірибесі де ерекше алаңдаушылық туғызды.
2020 жылғы мониторинг нәтижелеріне келетін болсақ, Л.Ақатаева атап өткендей, жалпы қазіргі мәселелер 2019 жылдың көрінісіне ұқсас және негізінен медициналық көмек көрсету және адамның қадір-қасиетін сақтау мәселелеріне қатысты. Сондай-ақ спикердің айтуынша, тұрғын үй жағдайына қатысты ескертулер саны артты: үй-жайдың санитарлық жағдайын бақылаудың төмен деңгейі, жатын бөлмесіндегі кереуеттердің көп болуы, жұмсақ мүкәммалдың (матрастар, жастықтар), бөлме және серуендеу арбаларының қанағаттанарлықсыз жағдайы. Кейбір мекемелерге арнайы барып, балалармен әңгімелесу нәтижесінде қызметкерлердің дене және психологиялық зорлық-зомбылық фактілері анықталды.
«Сонымен қатар құқық бұзушылар тобын әдіскерлер, дәрігерлер мен тіпті директорлар құрайды. Егер баланың өзі өтінбесе дәрігерлер емдеуден, егер балалар түнгі уақытта түнгі кезекшілерге жүгінсе, көмек көрсетуден бас тартты. Сонымен қатар әңгімелесу барысында балалар қызметкерлер түнгі уақытта ішімдік ішетініне шағымданды. Сапар барысында ҰАТ қатысушылары шкафтардың бірінде бос спирт құйылған бөтелкелерді тапты. Палаталардың санитариясы мен гигиенасының деңгейі төмен. Көптеген қызметкерлер өздерінің функционалды жұмысына немқұрайды қарайды», деді Лаура Ақатаева.
Айта кетейік, Қазақстанда іске асырылуын БҰҰ ДБ-ның қолдауымен Қазақстандағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл жүзеге асыратын ҰАТ қатысушыларының мониторингтік сапарлары балаларды жабық мекемелерде олардың құқықтары бұзылған кезде көмектесуге және қорғауға, проблемаларды анықтауға және заңнамаға қажетті өзгерістер енгізуге, сондай-ақ балалар мекемелерінің жұмысын жетілдіру бойынша басқа елдермен бөлісуге болатын озық практиканы әзірлеуге арналған.
