Құс жолы

Жоғарыдағы сауалдарды тұрмыс­тық кескіндеме және жанрлық портрет шебері, голланд суретшісі Ян Вер­меердің «Астроном» картинасына қарап құрадық. Көркемөнердің алтын ғасырында, жо-жоқ еркіндік пен гүлдену дәуірінде дүниеге келген талант иесі бейнелеу өнері тарихында орны ерек тұлға. Ол тек қылқалам шебері емес, тәп-тәуір кәсіпкер де болған адам. Оның ғалым Энтони Ван Левенгукпен қарым-қатынаста бекер болмағаны көпке мәлім.

Оның мансабы туралы нақты мағ­лұмат жоқ, өмірбаянына үңілсеңіз тек өнермен қоршалған. Оған көбіне италиялық кескіндемелер мен Кара­вад­жо шығармашылығы ерекше әсер еткені айтылады. Картинадағы қа­нық түстер мен бояулардың тығыз қа­баты италиялық көңіл күйді береді. Жанрлық сюжеттер жұмысының же­текші лейтмотиві мен ерекшелігіне айналғаны даусыз.

Суретші өзінің кезекті жұмысы үшін 45х41 сантиметр өлшемді кенеп пішімін таңдаған. Байқайсыз ба, кескіндемешінің өзіне тән қолтаңбасы оның жарықты әдемі үйлестіруінен-ақ білінеді. Ал мінезі қарапайым бейнені монументалды бейнеге айналдыруында, сонымен қатар күнделікті өмірдің ұсақ-түйегіне мән беруінде тұр.

Шығармадағы глобус сияқты гео­гра­фиялық картада Нидерландтың жер көлемі бейнеленген. Сол арқылы суретші ұлтын мақтан тұтады. Өйт­кені қызғалдақтың отаны саналатын ежелгі мемлекет XVII ғасырда ха­лықаралық сауданың нәтижесінде бай елдердің біріне айналды.

Картинаның атауы – ақыл мен ғы­лымнан хабар беріп тұрса, он­дағы кейіпкер ғаламшардың иесі есебінде жерді айналдырады. Нә­зік жарықтандырылған көрініс адам­зат пен ғаламшардың қарым-қаты­на­сын дәл бейнелейді және бұл қа­рым-қатынаста білім маңызды еке­нін айшықтайды. Ол кестедегі мәтін­дер­ден де көрініс табады. Картинадағы адам – Энтони Ван Левенгук. Ол – микроскопты құрастырушы.

Айтпақшы, суретші мен ғалым бірін-бірі жақсы білген. Тіпті бірлесіп талай шаруаны тиянақтаған екен. Бұл туындыны әйгілі суретші досы­на арнағаны анық. Досы арқылы бү­кіл ұлттың ғылымына шолу жасайды. Картинаның құпиясы да сонда жат­қандай...