Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
«Соңғы жылдары біз Қазақстанды түбегейлі жаңғыртуға, трансформациялауға көштік. Түрлі салада ауқымды өзгерістер басталды. Бұл кейбір ықпалды адамдарға ұнамады. Олар жылдар бойғы заңсыз әрекеттерін одан әрі жалғастыра беруді көздеді. Неғұрлым жоғары билікке ие болуды көкседі. Сол үшін кәнігі қылмыскерлер, қарулы бандылар мен опасыз шенеуніктер бірігіп, астыртын топ құрды.
Ішкі және сыртқы жауларымыз өзара ымыраласып, билікті басып алғысы келді. Олар халықтың наразылық шеруін басқа арнаға бұрып, жұртты қасақана арандатты. Лаңкестер мемлекеттік органдарға, стратегиялық нысандар мен бизнеске тиесілі ғимараттарға шабуыл жасады. Билікке күйе жағу үшін бейбіт тұрғындарға оқ атты», деді Мемлекет басшысы.
Қаны сорғалаған шынайы шындықты қақырата айтуы – ұлт патриотының рухани келбетін толық айқындайды. Бұл – мемлекетіміздің қаскөй, арам күштерден мүлде тазарып, әділдіктің жолына біржола бет бұруға, ұлт мәселесін, халық тағдырын шешуге, тарихи-мәдени құндылықтарды байытуға айқын құбыланама іспетті. «Қанды қылмыстың» мән-жайына қанық Ел Президенті:«Президентті биліктен кетіргісі келді. Шын мәнінде, бұл мемлекеттілігімізге төнген аса қауіпті сын-қатер болды. Бірақ қастандық жасаушылардың арам пиғылы іске аспады. Мен ең қиын сәтте, қандай жағдай болса да, соңына дейін халқыммен бірге боламын деп ашық айттым» деп, өзінің гуманистік көзқарасын, елшілдік-мемлекетшілдік ұстанымын мәлімдеді.
Қиын-қыстау шақта алдаспандай жарқылдап қара қылды қақ жарып ар-намыстың сөзін айтпаса сөздің атасы өлетінін, жүйелі сөзге түйе шөгетінін сезінген Қасым-Жомарт Кемелұлының мемлекеттік биліктің тұтқасын мықтап ұстағандардың өзін долбарлап, ишараттап емес, нақтылы көрсетті. Оған Президенттің «Жоғары лауазым иелері мемлекетке сатқындық жасады. Опасыздардың ішінде әскери және арнаулы органдардың басшылары да бар» деген сөзі дәлел.
Президент халқымыздың мәртебесін асқақтатып: «Отаншылдық рухының арқасында қасиетті тәуелсіздігімізді сақтап қалдық» деп, тебіреніспен айтты. Расында, мемлекет саясатының бел омыртқасы – Рух, Сана және Дәстүр. Бұдан былай «Халыққа көпірме сөз, бос уәде емес, көзбен көріп, қолмен ұстауға болатын оң өзгерістер керек» деп, тағдыр анықтағыштық мәселенің мәнісін ашты.
Жолдауда мемлекет тәуелсіздігі, территорияның тұтастығы, ұлттық мүдде, еліміздің саяси жүйесін кешенді жаңарту, диалог пен мәміленің жоғары мәдениетін қалыптастыру, жалпыұлттық бірлік, интеллектуалдық құндылықтарды жетілдіру, Президент өкілеттігін ықшамдау, «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» қағидатын орнықтыру секілді тұғырнамалық білікті тұжырымдамалар ұсынылды. Жаңадан әкімшілік-аумақтық құрылым жасау және «Қуатты өңірлер – қуатты ел» ұстанымын қолдаудың да мәні зор. Сонымен қатар құжатта Ел Президенті Жаңа Қазақстан негізінде «түрлі көзқарас, бірақ біртұтас ұлт» қағидатына жүгіну, құқық қорғау органдарын күшейту, Конституциялық сот құру турасында өрелі идеялар ұсынды. Осы бастамалардың барлығы лайым, мемлекет пен халықтың игілігіне, береке-бірлігіне, тәуелсіздігіне қызмет еткей!
Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың жаңаша ойлауы, өзгеше пайымдауы, конституциялық қағидалар мен саяси-құқықтық жүйені жетік меңгеруі, мемлекет басқару тәжірибесі жеткілікті екенін мынадан көруге болады. Ол «Қазақстанда суперпрезиденттік басқару үлгісі» енді жарамайтынын батылдықпен түсіндіргені. Мұның нақты себептерін көрсетті.
Өркениетті елдерде, әсіресе Жапония мен Қытайда ерлі-зайыптылар, ағайындылар бір мекемеде, бір компанияда істеуге құқығы жоқ. Еліміздің мысалына жүгінсек, 1946-1954 жылдарда Қазақстан КП Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Жұмабай Шаяхметов балалары мен жақын туысқандарын жоғары лауазымды қызметке сүйремек тұрсын, көлігіне де мінгізбеген. Аңыз қайраткер Еркін Әуелбековтің жеке көлігі де, саяжайы да болмаған. Атағы Алатаудай әйгілі классиктер Мұхтар Әуезов пен Сәбит Мұқанов, мемлекет қайраткерлері Ілияс Омаров пен Кенжалы Айманов, Кеңес Одағының Батыры Мәлік Ғабдуллин мен Рейхстагқа ту тіккен Рахымжан Қошқарбаев та сондай көргенді. Көшелі қайраткерлерде елім жетілсе екен деген ой ғана болған. Ай мен күннің аманында, ел тәуелсіздік туын желбіреткенде, биліктегілердің бейберекет, бейбастақ әрекеттерге баруы – тарих алдындағы әдепсіздік, жөнсіздік.
Мемлекет пен қоғамның мүддесіне орай – Жаңа Қазақстанды одан әрі гүлдендіру мақсатында: «Сондықтан Президенттің жақын туыстарына саяси мемлекеттік қызметші болуға және квазимемлекеттік секторда басшылық лауазымдарды иеленуге заң жүзінде тыйым салынады. Мұндай норманы Конституцияға енгізсек те артық болмайды деп санаймын. Президенттің өкілеттігі неғұрлым көп болса, ол соғұрлым шексіз биліктің иесіне айналады» деуі көрегенді шешім екені рас. Өйткені Конституция – қазыналы қағидаттарға негізделген құжат. Әрі қарай: «Президентті тым көп өкілеттілігінен айыру еліміздегі саяси жаңғыру үдерісінің тек ілгері басуын қамтамасыз етеді» деп, саяси трансформацияның жемісті нәтижесін көрсетеді.
Ұлтымыздың бірегей нұсқалы, озық та озат қоғамдық-психологиялық мәні терең рухани-интеллектуалдық, гуманистік құндылықтары және стратегиялық, лидерлік, патриоттық идеялар Жолдаудың негізін құрайды. Солардың кейбіреулеріне кезек берейік.
«...Ақыл мен сабыр, парасат пен ұстамдылық қажет. Біз әр шешімді мұқият саралап, әр істі байыппен жасауға тиіспіз. Отаншылдық рухы жоғары ел көздеген мақсатына қалай да жетеді». «Мемлекет әр азаматтың үніне құлақ асады. Адал еңбек, озық білім және үздік тәжірибе әрдайым жоғары бағаланады». «Әрбір адам және бүкіл қоғам жаңғыруы қажет. Құндылықтарымыз түбегейлі жаңаруға тиіс». Міне, нағыз өркениет биігіне жетудің, төтенше жаңарудың кілті осылар.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің әлеуметтік, экономикалық, саяси-мәдени жүйесін кемелдендіру орайында жаңадан әкімшілік-аумақтық өңірлерді құруды ұсынды. «Ең алдымен, Семей аймағында Абай облысын құруды ұсынамын. Семей қаласы жаңа облыстың орталығы болады. Осы мәселені аймақ тұрғындары көптен бері айтып жүргенін білемін. Қазір ол жақта шешімін таппаған түйткілдер аз емес. Мысалы, аймақтың ішкі инфрақұрылымы әбден тозған. Кезінде Алаш арыстарының басын қосқан Семей қаласының жағдайы да мәз емес» дейді. Енді бұл аймақта жаңадан инфрақұрылымдар құрылады. Жетімсіреген жерге жан бітеді. Жері мал атаулыға қайысқан, егіншілігі, шаруашылығы, өндірісі, өнері, демографиясы дамыған дәулетті, сәулетті елге айналады. Абай рухы асқақтайды.
Ендігі бір көкейкесті ел тілегін мықтап ескергені Ұлытау жайында: «Ел тағдыры шешілген ұлы жиындар осында өткен. Сарыарқаның төрінде орналасқан бұл аймақтың туристік әлеуеті өте зор. Оның өндірістік қуатын, логистикалық мүмкіндігін ұтымды пайдалану керек. Бір сөзбен айтқанда, біз Ұлытау аймағының дамуына жол ашамыз». «Кең-байтақ қазақ жерінің дәл жүрегінде орналасқан Ұлытаудың төл тарихымыздағы орны ерекше». Ұлытаудың қасиетін, тарихын, өркениетін жете түсіндірген. Қаңбақ кезген Ұлы далаға құт, бақ құсы қонған, ақ түйенің қарны жарылған деген осы.
Біздің ойымызша, бұрынғы Жезқазған облысының территориясы негізге алынбаған дұрыс. Ақтоғай ауданы Жезқазғаннан 750 шақырым жерде, Балқаш қаласы 800 шақырым жерде. Ел тағы да азып-тозып шұбырмау үшін басқаша бір амалын ойлау ләзім.
Тағы бір айтайын дегенім, Қарағанды облысының Қазыбек би ауданы Қарқаралы ауданымен кіріктірілген, енді осыны қалпына келтіру керек. Атақты күйші Тәттімбет, Қаз дауысты Қазыбек бидің ұрпағы, ақын-композитор, әнші Мәди, мемлекет қайраткері Нығмет Нұрмақов, Әлихан Бөкейханға тілеуқор Ақайдың Хасені, қазақ халқының 700 әнін шырқаған Жүсіпбек Елебеков, сондай-ақ Қали Байжанов, Қуан Лекеров, Рахия Қойшыбаева, Мағауия Көшкінбаев, театр актері Қалибек Қуанышбаев, көркемөнер шеберлерінің білгірі Мақсатбек Майшекин, А.Затаевичті табындырған дүлдүл әнші Ғаббас Айтбаевтар осы бір жері пүліш, суы күміс ұлы топырақта дүниеге келген. Даңқты Қоянды жәрмеңкесі ше?! Алматы облысынан Жетісу облысының бөлініп шығуы оң өзгерістерге даңғыл жол ашады.
Жолдауда қазақ қоғамын «түбегейлі жаңғырту» жөнінде қаншама бастамалар көтерілген. «Оны жүзеге асыру үшін Конституцияның 30-дан астам бабына өзгеріс енгізу қажет. Сондай-ақ жылдың соңына дейін тағы 20-дан астам заң қабылдау керек».
Шынайы Президент болмысы қандай дегенде, негізінен, ел басына күн туғанда шұғыл шешім шығарып, ісімен, көрегендік, стратегиялық ойлау қабілетімен, отаншылдық рухымен, ақыл, сабыр, парасатымен, таза еңбегімен, халқымен мұраттас, пікірлес, тілектес қарапайым мінезімен ерекшеленген тұлға болуға тиісті. Асылы, сөзі мен ісі, кісілік өнегесі бір-бірімен үйлесімді. Бұл ретте ел Президентінің мына бір түйінді пікірі: «Ең бастысы – еліміздің егемендігі! Шын мәнінде, біз үшін Қазақстанның тәуелсіздігі бәрінен қымбат. Осы тұрақсыз, құбылмалы әлемде Қазақстанымыз бізден басқа ешкімге керек емес. Сондықтан маған елімнің амандығы мен жерімнің тұтастығынан асқан ешбір құндылық жоқ» дегені, мемлекеттік ойлауы мен жан тілегінің нақты көрінісі.
Мемлекет басшысының «Жаңа Қазақстан: Жаңару мен жаңғыру жолы» атты халқына арнаған Жолдауы – елімізді шындап көркейтудің стратегиясы, саяси-құқықтық негіздемесі, тәуелсіздіктің философиясы!
Бұл күнде әлемнің әлек-шәлегі шықты. Жер-Ананың мейірімін менменшіл адамзат ұмытып, келешектің тамырына балта шабуда. Геосаясат күрделі. Жаңа Қазақстанның алдында Алаштың ұранын жазған Сұлтанмахмұт Торайғыров толғағандай, «толған мақсат, толғау таңдау» тұр. Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы 1913 жылдың 2 ақпан күнгі «Қазақ» газетінің №1 нөмірінде замана заңғарынан «Озғандарға жету керек, жеткендерімізден озу керек. Дүниенің төріне тырмысқандар төрден орын алып жатыр» деп айтқан ғасырлық патриоттық ойы Ұлы дала рухын асқақтатып, асу-асу асқарларға шақыратындай.
Серік НЕГИМОВ,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ профессоры,
филология ғылымдарының докторы
