Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Неге оқи бастағаннан бірден осы ой еске түсті екен дейсіз ғой? Өйткені Жарлықта бюрократиядан арылтудың айқындалатын қағидаттары қатарында мәннің нысаннан басымдығы алдымен көрсетілген. Бұл арқылы нәтижеге қол жеткізу бойынша атқарылатын жұмыс нысанынан содан шығатын нақты және өлшенетін нәтиженің басым болуы көзделіп отыр. Сана арқылы сараланатын ішкі мазмұн сыртқы түрден, тысқы пішіннен кейінге қойылып жататын жағдай мемлекеттік аппаратта аз кездеспейді. Мұны партияның орталық комитетінде, президенттік әкімшілікте тоғыз жыл жұмыс істегенде, министрлікке басшылық жасағанда талай көргенбіз. Аппаратта кім жақсы қызметкер саналатын? Қағазды жып-жылмағай жазатындар, арыз-шағымдарды тез «жаба» алатындар, құжаттарды уақтылы қарап үлгеретіндер. Қазір де барлық деңгейдегі аппарат қызметкерлерінің басым бөлігі тек тапсырмамен отыратындар, айтқан шаруаны ғана істейтіндер, өз бетімен мәселе зерттемейтіндер, бастама көтермейтіндер екендігіне күмәнданудың керегі жоқ. Құжаттар құшағында тұншыға жүріп, олардың мұндай іспен түбегейлі айналысуға мүмкіндігі де қалмайды.
Мемлекет басшысының Жарлығы бойынша Үкіметке өзекті сын-қатерлерге, форс-мажорлық мән-жайларға және дағдарыстық жағдайларға жедел ден қою үшін өзінің құзыреттерінің, функциялары мен өкілеттіктерінің біразын мемлекеттік органдарға беру жүктеліп отыр. Мұның өзі «суперпрезиденттік» басқару нысанынан бой тарта бастаудың қисынды жалғасы. Ендігі жерде «Бәрін Президент шешеді» деп ауыз ашып отыру былай тұрсын, «Бәрін Үкімет біледі» деп тапсырма күтумен жүрудің де күні өте беруге тиіс. Үкіметтің бәрін дәл білуі үшін, Президенттің бәрін дұрыс шешуі үшін мемлекеттік аппараттың дербестігі мен дербес жауапкершілігін арттыруды көздейді кешегі Жарлық. Бұл үшін аппараттағы әр қызметкердің шешімдер қабылдаудың тиімділігі мен жеделдігін алдымен ойлауы, ұйымдастырушылық мәдениетін қалыптастыруы, басқарушылық жауапкершілікті арттыруы, жұмыстың әдісі мен тәсілдерін үздіксіз жетілдіруі қажет. Парламент депутаты ретінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың осы шешімімен Үкіметтің норма түзушілік процестерінің кешенді реинжинирингін қамтамасыз ету, олардың мерзімін екі есе қысқарту міндеттелгенін де разылықпен айтуға тиіспіз. Қоғам күтіп отырған, уақыт талап етіп отырған, яғни көкейкесті мәселелер бойынша жылдам жасалуға тиісті заңнамалық жобалардың жылдап жасалып жататыны жасырын емес.
Жарлық тақырыбындағы «бюрократиядан арылту» деген тіркеске қарап, бюрократияны тап бір жексұрын ұғым сияқты жадағай түсінудің де жөні жоқ. Кеңсе билігі – аппарат көмегімен атқарылатын басқару жүйесі. Бюрократия дегеніміз халықтың мемлекет қызметін алуының белгілі бір тәртіпке келтірілуі. Бюрократиясыз мемлекет болмайды, онсыз ел дами алмайды. Сперанский өмірден өткенде газет қазанамасының тақырыбы «Ресей бюрократиясының нұршырағы сөнді» деп қойылғаны, Макс Вебердің бюрократияны ұйымдық мақсатқа жетудің ең тиімді тәсілі деп танығаны сондықтан еді. Бұл арадағы түйткілдің түйіні бюрократияның өзінде емес, бюрократияшылдықта. Негізгі мәселе кеңсе билігін тар аяда түсінетін, мемлекеттік қызметтің қалай атқарылғанынан гөрі қайтіп атқарылғанын көбірек қамдайтын төрешілдіктің тынысын тарылтуға, аппараттың қызметін қағазбастылықтан арылтуға, жанды, нақты іске бұрылуға тіреліп тұр. Осы орайда пандемия кезіндегі жұмысты ұйымдастырудан алған бір тағылым, яғни бұрынғы бітпейтін де қоймайтын жиналыс, отырыс, дөңгелек үстел, мәжіліс, кеңес, конференция, мәслихат, алқа атаулыны мүмкін болғанынша онлайн пішінге ауыстыру, жөнді-жөнсіз сапырылысқан іссапарларды барынша қысқарту, адамның алтын уақытын аяу, қайран қағазды үнемдеу сияқты мәселелерді де кешенді күйде қарастырудың артығы жоқ.
Сауытбек АБДРАХМАНОВ,
Мәжіліс депутаты
