Айта кетейік, қорды елеулі ісімен елге танымал қоғам қайраткері, саясаттану ғылымдарының докторы Қайрат Айтбаев басқарады. Осындай шаралардың ішінде ең ауқымдысы әрі маңыздысы – Түлкібас ауданының бастапқы тарихи атауын қайтару. Соңғы жылдары қайырымдылық қоры осы мәселені шешуге ерекше ден қойып, өсіп келе жатқан жас ұрпақтың санасына елдік, ұлттық мүддені ұялатуда айтарлықтай жұмыстар атқарып келеді. Бұдан бөлек Қордың имандылық бағытында жүзеге асырып жатқан жобалары да аз емес.
Кезінде қазақ көркемсөзінің көшбасшысы атанған халық жазушысы Шерхан Мұртаза ағамыз Түлкібас атауын Түркібасы деп өзгерту керектігін Тәуелсіздікке қол жетпей тұрып-ақ талай рет жазды. Елеп-ескерерлік тың деректер келтіре отырып, осындай байырғы атаулар алдағы уақытта азаттықтың ақ таңымен бірге қайта жаңғырып, ұлт рухымен үндесетініне сенген. Сол айтқандарының бірінде: «Түлкібасы десе, мен түлкінің басын елестете алмаймын. Түркібасы десе, көне заман көз алдыма келіп, көлбеңдей береді...» деген еді. Ендеше Түлкібасы атауын Түркібасыға өзгерту бүгінгі ұрпақтың тарихи парызы. Шерхан Мұртаза бұны кейінгі ұрпаққа аманат етіп қалдырды. Аманатқа қиянат жасамаған қазақпыз. Мойынына қарыз ілмей, Шерағаңнын аманатын орындау, бүгінгі өскелең ұрпақтың басты міндеті деп санаймыз. Түркібасы – Ұлы Жібек жолы бойында Алатау мен қарт Қаратаудың қауышқан жерінде орналасқан, табиғаты тамылжыған, тұла бойы тарихқа тұнған, шежірелі де берекелі бай өлке.
Ғажайып жер тарихының тұңғиығын үңіле шолар болсақ, әріде, тым тереңде жатқаны аңғарылады. Кезінде «Шарабвент», «Бұдұқкент», «Тлмтодж», «Абардедж» деген үлкен қалалардың орны анықталған. Бертін келе көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Тұрар Рысқұловтың тікелей басшылығымен 1926 жылы қорық болып ашылған Ақсу-Жабағылының жайы – беті құнар, түбі шүйгін бөлек сыр. Ауданда сонымен қатар небір әулие-әмбиелер мекендеген тарихи үңгірлер көп. Атақты Арыс пен Құлан өзенінің қосылар тұсында қос өркешті Түркібасы төбесі тұр. Түркі-Түркеш қағанаттары тұсында қағандардың ордалары қонған. Ақ шатырлары тігілген. Мұнда ұлы жиындар өткен. Тарихи дерек бойынша VI-VII ғасырда бұл жерде атақты Түркібасы Естемес Дулы Қаған шатырын тігіп, ел басқарған деген сөз бар. Соның құрметіне тау Түркібасы деп аталып кеткен. Ел әлі күнге дейін төбедегі Түркібасы әулие бастауына барып зиярат жасап тұрады.
Атақты академик Бартольд: «Түлкібас мүлде қате атау, дұрысы – Түркібасы» деп дәлелмен жазған. Сол айтқандай, Түлкібас ауданының атын Түркібасы деп өзгерту туралы мәселе көптен бері жария етіліп жүр. Кейінгі жылдары аудан халқының арасында қызу талқыланып, Түркібасы атауына басымдық беріліп жатқаны тағы анық. Бұл мәселенің облыстағы тіпті республика көлеміндегі зиялылар, әсіресе, ақын-жазушылар мен ғалымдар ортасында жиі көтерілгені мәлім. Парламент депутаттары тарапынан да қолдау табуда. Тіпті кезінде Премьер-министрге дейін жетіп, істің ақиқаты ашық айтылды. Айта кету керек, 2018 жылы референдум өткізіліп, аудан халқы Түркібасы тарихи атауы қайта берілуін бірауыздан қолдаған болатын. Референдум нәтижесі облыс әкімдігі тарапынан қолдау тауып, Президент әкімшілігі жан-жақты қарап, оң шешімін тапқандай болған. Соның негізінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Түркістан облысының Түлкібас ауданын қайта атау туралы» (20 қараша 2018 жылы) қаулысы дайындалған. Кейіннен Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевқа хат жолданды. Онда «Аудан халқы мен өңір жұртшылығының тілегін қолдап, тарихи әділдік орнауына ықпал етіп, ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай халық рухын көтеретіндей дем беретін оң шешім қабылдауыңызды сұраймыз» делінген.
Біртуар тұлға Шерхан Мұртаза айтқандай, «Түлкібасы – тұлпарлар туған жер, сұңқарлар қонған жер». Таңғажайып табиғатымен тартымды өңір күн өткен сайын көркейіп келеді десек, Тәңіртаудың текті төрі Түркібасы кең байтақ Қазақстан жерінің киелі бір бөлшегі, жер жаннаты іспетті. Соңғы жылдары салынған «Шынар бастау» рухани демалыс аймағы бүгінде шипалы суы бар, халық көп келетін киелі орынға айналған. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, шұрайлы өлкенің ежелгі есті атауын өзіне қайтарып, Шерағаңның аманатын орындауға бәріміз қосылып атсалыссақ деген ой еді.
Сенбек ЕРАЛЫ,
Шерхан Мұртаза атындағы қайырымдылық қоры төрағасының орынбасары,
Түлкібас ауданының Құрметті азаматы
