Қазір ғалымдар жазу қола дәуірінде, яғни біздің заманымызға дейінгі ІІ мыңжылдықта Жерорта теңізі өркениеттерінен бастау алады деп есептейді. Әліпбидің ең ерте формалары біздің заманымызға дейінгі ХІХ ғасырдың аяғында жасалған, бұл семиттік атауларды жазу үшін бейімделген мысырлық иероглифтер болып табылады. Одан әрі бұл жазу мыңжылдықтар бойы жеңілдетіліп, біздің дәуірімізге дейінгі ХІ ғасырда финикиялық әліпбиге айналды, кейінірек соның негізінде грек әліпбиі пайда болды.
Бұрын финикиялықтар қолданатын протоәліпби қазіргі Израиль аумағына тек Мысыр билігінің ықпалымен біздің заманымызға дейінгі XIV-XIII ғасырларда келді деп есептелді. Ал археологиялық артефакт негізінде ғалымдар әліпби ол жерде ертерек – 1650-1550 жылдары Солтүстік Мысырды жаулап алған билеуші Гиксостар дәуірі кезінде пайда болуы мүмкін деген қорытынды жасады. Сонымен қатар археологтер сол жазу әліпбидің осы өтпелі кезеңінің алғашқы үлгісі болып табылады деп есептейді. Мұны өз кезегінде жазу, таңба жүйесі мен әліпбидің пайда болуын зерттеудегі тағы бір маңызды қадам деуге толық негіз бар.
«Ұлы дала елі» орталығының «Түркі әлемі» залында да ежелгі түркі халықтарының жазба мәдениетіне арналған арнайы экспозиция жасақталған. Бұл залда қыпшақ, ұйғыр, араб, қимақ каллиграфияларында жазылған тақта тастарды көріп, көптеген мәліметке қанығуға болады.
Дилорам ТАУАСАРОВА,
«Ұлы дала елі» орталығының қызметкері
ТҮРКІСТАН
