Қазынаға қайтарылған қаржы

Күні кеше Экономикалық ресурс­тарды заңсыз шоғырландыруға қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі ведом­ствоаралық комиссияның кезекті отырысы өтті. Бас прокурор Берік Асыловтың төрағалығымен өткен жиналыста комиссия жұмысының соңғы бес айындағы нәтижелері жарияланды.

Естеріңізде болса, Экономикалық ресурстардың заңсыз шоғырлануына қарсы комиссия Президент Жарлығымен биыл 5 маусымда құрылған еді. Комис­сияның басты мақсаты – заңсыз жылыс­та­тылған қаражатты елге қайтару. Мемлекет басшысы ведомствоаралық комиссияның алғашқы отырысында халықтан ұрланған активтерді елге қайтарудың маңызын «әділдік орнату» деп айшықтап берді.

Заңсыз алынған активтерді қайтару жөніндегі комиссияның кезекті отырысын ашқан Бас прокурор Президенттің осы тапсырмасын тағы бір еске салып өтті. «Мемлекет басшысы комиссия ере­жесін бекітіп, біздің алдымызға нақты және айқын тапсырмаларды белгілеп берді. Осы уақыт ішінде бірлескен жұмыс нәти­жесінде, заңсыз алынған бірқатар активтер мемлекетке қайтарылды. Қайта­рылған қаржының жалпы сомасы 630 млрд теңгеден асады. Бұл қылмыстық істердің, прокурорлық талап қоюлардың және басқа да қабылданған шаралардың нақты нәтижесі», деді Б.Асылов.

Бас прокурордың мәлімдеуінше, елде және шетелдерде жасырылған заңсыз активтерді анықтауға бел шеше кіріскен комиссия кеше ғана құны 230 млн доллар болатын зергерлік бұйымдар мен асыл тастарды елге қайтарған. Бір айта кетерлігі, бұл қымбат бұйым мен тас­тардың барлығы алыс шетелден алынған. Сыбайлас жемқорлыққа қар­сы іс-қимыл агенттігінің хабарлауынша, мемлекет кірісіне айнал­ды­­рылған эксклюзивті асыл тастар мен зергерлік бұйымдардың біразы Қайрат Сатыбалдыұлына тиесілі болған. Со­ны­­­мен қатар Қ.Сатыбалдыұлының ше­тел­дік бағалы қағаздарға 300 млн АҚШ долларын салу фактісі анық­та­лып отыр. Бұл қаржы да жақын арада Қазақстан бюджетіне түседі. Қазіргі таңда осы бағалы қағаздарды шетелден қайтару жұмыстары жүргізіліп жатыр. Ал Бас прокуратура ұсынған деректерге қарағанда комиссия жұмысы ая­сын­да шетелден 400 млн доллар қай­та­рылған.

«Сонымен қатар кеден саласында заң талаптарын бұзып жұмыс істеген 10 компаниядан 57 млрд теңгені бюджетке өндірдік. Прокурорлар 13,5 миллиард теңгеге 13 талап қоюды сотқа жолдады. Жоғарғы Сотқа олиго­по­лия пайдасына қабылданған сот шешім­де­рін бұзу туралы 23 прокурорлық на­разылық бердік. Олардың 16-сы қана­ғат­тандырылды, қалғандарын қарау нә­ти­жесінде бюджет тағы ондаған миллиард теңгеге толығады», деп мәлімдеді Б.Асылов жиында.

«Біршама аяқталған және әлі де атқарылып жатқан жұмыстар бар. Бұл жұ­мыс­тарды жүзеге асыру барысында ак­­тивтерді қайтарудың әрбір шешімі заң талаптарына сәйкес қабылдануда. Ма­­ңыздысы – осы шешімдер адал биз­нес­тің құқықтарына нұқсан келтірмеуге тиіс», деді сөзінің соңында Бас прокурор.

Ал Экономикалық ресурстарды заң­сыз шоғырландыруға қарсы іс-қимыл мә­се­лелері жөніндегі ведомство­ара­лық комиссияның ресми өкілі Зейін Әліпбектің хабарлауынша, қылмыстық істерді тергеп-тексеру және моно­полия­сыздандыру жұмыстарының нәти­же­сін­де мемлекетке шамамен 595 млрд теңге өтелген.

Халыққа қайтарылған қазынаның ішінде 140 мың гектардан астам жер де бар. Қадағалау актілері бойынша бұл жерлердің бағасы 5 млрд теңге деп көрсетілген. Комиссияның ресми өкілі бұл қайтарылған жерлерді «заң­сыз бе­ріл­ген немесе нысаналы мақ­саты бо­йынша пайдаланылмаған», деп түсіндіріп өтті. З.Әліпбектің айтуынша, Ақмола облысында прокурордың акті­ле­рі бойынша мемлекет меншігіне 67 мың гектар жер берілмек.

Комиссияның жіті қадағалауына алын­ған құжаттардың бірі – бұрын оли­го­­­полия субъектілерінің пайдасына шы­ғарылған сот шешімдері. Қазіргі таңда Бас прокуратураның наразылық­та­ры бойынша бұл шешімдер қайта қаралып жатыр.

Ведомствоаралық комиссияның Үкі­­мет актілері мен сот шешімдерін, оның ішінде олигополиялардың пайдасына мемлекеттік активтерді жекеше­лен­­діру және иеліктен шығару туралы шешімдерді зерделеуді жалғастырып келе жатқанын З.Әліпбек те растап отыр. Ресми өкілдің айтуынша, сот акті­ле­рін зерделеу арқылы жекелеген жағ­дайларда шешімдер қаржы-өнеркәсіп топтарының пайдасына заңды бұза отырып шығарылғаны анықталған. «Қазіргі уақытта Бас прокуратура Жоғарғы Сотқа олигополиялардың пайдасына өткен сот актілеріне шамамен 30 млрд теңге сомасына 23 наразылық енгізді», дейді бұл жөнінде З.Әліпбек.

Осындай жұмыстардың нәтиже­сінде соттар 16 наразылықты қанағаттан­дыр­са, олардың арасында мұнай терминалы мен жер учаскелерін, сондай-ақ 15 млрд теңгеден астам сомаға екін­ші деңгейдегі банкпен дау бойынша нара­зылықтар да бар. Қазіргі таңда оли­гар­хиялық топтардың бақылауын­да­ғы компаниялардың пайдасына шыға­рыл­ған соттардың шешімдерін қайта қарау туралы 7 наразылық қаралып жатыр.

Құрамына құқық қорғау, орталық атқарушы органдар мен ведомство­лар­дың бірінші басшылары кіретін комиссия олигополиялардың өкілдеріне қатысты сотқа дейінгі тергеп-тексеруді де ерекше бақылауында ұстап отыр. Бұл жөнінде комиссияның ресми өкілі Зейін Әліпбек: «Комиссия қызметі шең­бе­рінде қылмыстық қудалау органдары олигополиялар өкілдерінің құқық бұзушылықтар жасауға қатысы бар-жоғына талдамалық, жедел және тергеп-тексеру іс-шараларын жүргізуде. Прокурорлық тексеріс нәтижелері бо­йынша қылмыстық қудалау органдары әртүрлі теріс пайдалану, мемлекеттік мүлік пен бюджет қаражатын ұрлау фак­ті­лері бойынша 12 сотқа дейінгі тер­геп-тексеруді бастады», деп атап өтті.

Осындай тексеру кезінде көлік-ло­гис­тикалық компанияның Қытаймен шека­радағы кеден бекетінде тауарларды тасымалдау нарығын монополиялағаны анықталған. Бас пайдасын ойлаған ком­пания картельдік келісім жасасу ар­қылы қызметтерге жоғары баға бел­гі­леп, 4,3 млрд теңге сомасына моно­по­лиялық табыс тапқан. Осы факт бо­йынша Қылмыстық кодекстің 221-бабы (монополиялық қызмет) бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру басталды.

Ал Қаржылық мониторинг агенттігі «ҚазТрансГаз» АҚ қызметіне жүр­гі­зіл­ген қылмыстық іс шеңберінде құны 55 млрд теңге болатын 2 объектіні мем­ле­кеттік меншікке қабылдаған. Олар – Атырау облысындағы газ өңдеу зауыты және Астана қаласындағы «Болашақ» бизнес орталығының ғимараты.

«Экономикалық ресурстарды заңсыз шоғырландыруға қарсы іс-қимыл мәсе­ле­лері жөніндегі ведомствоаралық ко­мис­сия, сонымен қатар олигополияның меншігіне берілген объектілерді сатып алу-сату шарттарын жарамсыз деп тану және мемлекетке қайтару бойынша жұ­мыс­тарды жүргізуде», деп хабарлады комиссияның ресми өкілі Зейін Әліпбек.

Оның мәлімдеуінше, заңсыз иеліктен шы­ға­рылған объектілерді, берілген жер учаскелерін қайтару туралы 13 талап қою енгізілген. Осы арқылы Ал­­ма­ты қаласының ха­лықаралық әуе­жа­йын­да сауда дүкендерінің, барлар мен мейрамханалардың аймағын заңсыз сату фактісі анықталып отыр. «Олар 2003 жылы Алматы қаласының әкімі болған В.Храпуновтың жеке компанияға 333,7 млн теңге сомасында жоқ берешекті өтеу есебінен заңсыз берілгені анықталды. Прокуратура әуежай терминалының 1601,1 шаршы аумағын алып жатқан үй-жайларына қатысты құқық белгілейтін құ­жаттарды заңсыз деп тану туралы сотқа талап қою берді», дейді З.Әліпбек.

Сондай-ақ соттар прокуратураның Ал­маты қаласындағы «Барыс-4» көтерме сау­да нарығының үлесін сату және елор­далық «Шапағат» коммуналдық на­ры­ғын жекешелендіру жөніндегі мәмі­лелерді жарамсыз деп тану туралы талап қоюларын қанағаттандырған. Сот акті­лері заңды күшіне енгеннен кейін бұл объектілер мемлекет меншігіне қайта­ры­лады.

Кейбір басқа жекешелендірілген объек­тілер бойынша қабылданған ше­шім­­дердің заңдылығын тексеру жалға­суда. Ал 10 млрд теңгеден астам сомаға мү­лікті мемлекетке қайтару туралы про­куратураның тағы 10 талап қоюы сот­тардың қарауында жатыр.

ТҮЙІН. Активтерді қайтару жөніндегі комиссияның әрбір шешімі адал бизнеске араласу және қысым жасау фактілеріне жол бермей, байыпты және заң талаптары шеңберінде ғана қабылдануға тиіс. Бұл – Мемлекет басшысының комиссия алдына қойған басты талабы. Қазір қоғам Жаңа, Әділетті Қазақстан құруды қолдайды. Елдегі іргелі өзгерістер мен саяси реформалардың іске асуы үшін ең алдымен экономикалық дамудың басты қағидаты – табыстың әділ бөлінгені керек. Ал осы жауапкершілікті мойнына алған комиссия жұмысынан халық құрғақ есеп пен сөзді емес, жоғарыда айтылған мәліметтердегідей нақты нәтиже күтеді.