Сәлеметсіз бе, «Суайчынники»!

Тағдыры тараулы ұлттың қата­рында белорустар да бар. Кезін­де­ қа­зақ даласындағы олардың са­ны­ 60 мыңнан асыпты. Қазір 40 мың­ шама­сындағы белорус ұлысы аймақ­­тарда түтін түтетіп отырса керек.­ Қарағанды аймағында да бар. Шама­мен он мыңнан асып жығылады. Бүгін­де кеншілер мекенінде «Суай­чын­ники» атты этномәдени бірлестік бело­рус ұлтының дәстүрі мен салтын сақ­тап отырған ұйым жұмыс істейді. Ұйым­ның тізгінін ұстап отырған Зинаида Асадчая атты жаны қазақ апай бар.

«Суайчынники» – белорус тілі­нен аударғанда «отандастар» деген­ мағына береді екен. Үш түстен құ­ралған ұлттық киімінде де зор мән бар көрінеді. Мәселен, ақ түс – жақсылықты, жасыл – өмірді, қызыл – жеңісті білдіреді деседі. Үшеуі үйлесіп, ертеңге деген ерен ұмты­лысты аңғартады.

Қазақ топырағына тың игеру­ тұ­сы­н­да тұлымшағы желбіреп, алты жа­­­­сын­да табаны тиген Зинаида Аса­д­­­чая­ шет жүрсе, Арқаның аңызақ же­лін,­ бұрқыраған жусанын, қазақтың д­а­ла­­­­дай дарқан пейілін сағынатынын айта­ды.

– Қазақстанға 6 жасымда келдім. Тың игеру кезінде Алтай аймағына көшіп­ бардық. Бізді құшақ жая қарсы алды.­ Бірақ анамның денсаулығына кли­мат сәйкес келмей, Қарағандыға көш­тік. Басқа облысты емес, осы кенді өлке­ні таңдадық. Ауа райы анама ұнап, тұрақ­тап қалдық. Тарихи Отаныма барып тұрамын. Белоруссияда Қара­ған­дымды, Арқаның кең даласын, жуса­­нының иісін, адамдарын қатты сағын­дым.­ Атамекенге қайтып оралу ойымда жоқ.­ Қазақстанды жанымдай жақсы көре­мін. «Ағаш бір орында өседі» демек­ші, тамырымнан ажырағым келмей­ді, – дейді Зинаида Ивановна.

Сол уақыттағы адамдардың ниеті­­ қандай түзу еді?! Таңғаласыз. Соғыс­тан кейінгі кезең. Жергілікті ел өзгені асырап, сақтамақ түгілі өзінің қолы өз аузына әлі толық жете қоймаған, жоқ уақыт. Бірақ қанға сіңген далиған даласындай кеңдік басқаны бөтен деп бөлектемеді. Бүтінді бөліп, жартыны жарып жеп келген. Бұл – қаршадай сары қыз Зинаиданың санасында мәңгі сақталып қалған сурет. Соғыс пен жоқшылықтың қамытын қатар киген барша ұлт пен ұлыс бір атаның баласындай алақандай бір үйде тірлік кешіп те жатты. Зинаида сол уақытта барақ типтес үйде жеті түрлі этнос өкілі тату-тәтті өмір сүргенін еске алады. Сондағы «Көрші ақысы – Құдай ақысы» деп білген қазақтың қамқорлығын да аса бір тебіреніспен айтады.

– Бізге бір шатырдың астынан шағын бөлмелері бар үй берді уақытша. Ол кезде қала енді қанат жая бастаған. Чешен, поляк, неміс, украин, орыс, болгар, белорус бір шатыр астында өмір сүрдік. Кекету-мұқатусыз, бір-бірімізбен жақсы араластық. Жергілікті қазақтар қарама-қарсы үйлерде тұрды. «Рахима» деген құрбым болды. Біз оны «Ира» дейтінбіз. Мектептен қайтқанда Рахиманың үйіне барамыз. Анасының үнемі тамағы дайын тұратын. Бәрімізді бөліп-жармай тамақтандырады. Кейін киім ауыстырып, бір мезгіл ойнап, біздікіне барамыз. Солайша, бір үйдің баласындай өніп, өстік. Рахима­ның анасы дайын­дайтын құрт, бауырсағын бәріміз жақсы көретінбіз. Жұмыртқадан, картоптан түрлі тағам жасап, достарыма беретін, – дейді Зинаида апай.

Ұлттар арасындағы достық осындай қиын қыстау кезде басталып, бүгінгідей бейбіт заманда да желісін үзбепті. Дәл осы күнге дейін бір-бірімен аралас-құралас. Қазақтың қонақжайлығынан арна тартқан татулықтың туы құлаған жоқ. Ұлтымыздың дәстүріне берік. Тілге құрметі де бөлек.

– Екі балам, екі немерем бар. Біздің әулеттің төртінші ұрпағы осында өмір сүріп жатыр. Біз қазақы салт-дәстүрді, қазақ тілін қатты құрметтейміз. Мейрамдарын да тойлаймыз. Шелпек те жейміз. Жыл сайын еліміздегі киелі орындарға барамыз. Былтыр Түркістанға барып, керемет әсерге бөленіп қайттым. Дінім бөлек деп ыңғайсызданғанмын. Бірақ ол жақтың адамдары Жаратушының ортақ екенін, өз сенімім арқылы құлшылық жасауға рұқсат екенін айтқанда, көзіме жас келді. Осыдан артық қандай демократия керек? – дейді ол тағы.

Зинаида Ивановнаның әкесі де Қарағандының көркеюіне үлес қосқан екен. Прораб ретінде қала құрылысында қолтаңбасы қалыпты.

– Қарағанды қаласының көркеюіне ұзақ жыл талмай еңбек етті. Қазір біз сол әкем салған үйде тұрамыз. Мұнша бақыт сыйлаған Қазақстанға, қонақжайлылық танытқан, бауырына тартқан қазақ халқына ризамыз, – дейді Зинаида Ивановна.

Қарағанды облысы